Q ə r I b m ə mm ə dov, mahmud X

- S
ə
hiyy
ə
-qoruyucu 
ə
h
ə
miyy
ə
tli me
şə
-parklar
. Bu istiqam
ə
td
ə
i
ş
l
ə
r 1970-ci ild
ə
n sonra apar
ı
lm
ı
ş
d
ı
r. Bu-
ra Qara
şə
h
ə
rl
ə
8-ci km aras
ı
nda, Z
ı
ğ
zeytun plantasiyas
ı
, 8-ci km Bak
ı
xanov q
ə
s
ə
b
ə
si – Qaraçuxur aras
ı
nda 
sal
ı
nan ya
ş
ı
ll
ı
qlar
ı
aid etm
ə
k olar.
Bak
ı
şə
h
ə
rinin 
ş
imal hiss
ə
sind
ə
yerl
əşə
n Bil
ə
c
ə
ri ya
ş
ı
ll
ı
qlar
ı
, qanl
ı
göl, badamdar, 
Ş
or göl v
ə
Ş
ı
xov 
ya
ş
ı
ll
ı
qlar
ı
da me
şə
-park rolunu oynay
ı
r.
- 
Şə
h
ə
r
ə
traf
ı
 me
şə
 parklar
ı
. Bura Ceyranbatan gölü 
ə
traf
ı
ndak
ı
v
ə
aeroport yan
ı
ndak
ı
me
şə
-parklar daxil-
dir.
-
Kurort me
şə
 parklar
ı
. Bura Buzovna, Zaqulba v
ə
Bilg
ə
hd
ə
yerl
əşə
n 7 sa
ğ
laml
ı
q ocaqlar
ı
ə
razisind
ə
sal
ı
nan ya
ş
ı
ll
ı
qlar daxildir.
Qeyd etm
ə
k laz
ı
md
ı
r ki, Bak
ı
şə
h
ə
rind
ə
v
ə
Ab
ş
eron yar
ı
madas
ı
ndak
ı
ya
ş
ı
ll
ı
qlar qeyri-b
ə
rab
ə
r yerl
əş
mi
ş
dir. 
Bu bax
ı
mdan 
şə
h
ə
rin ya
ş
ı
ll
ı
q salmaq mümkün olmayan, dar küç
ə
li köhn
ə
hiss
ə
si daha kasatd
ı
r. Havaya çoxlu 
miqdarda toksik madd
ə
l
ə
r ay
ı
ran metallurgiya, kimya, neft-kimya v
ə
s
ə
nayenin dig
ə
r sah
ə
l
ə
rinin 
ə
razil
ə
rind
ə
ya
ş
ı
ll
ı
q i
ş
l
ə
rinin apar
ı
lmas
ı
daha ç
ə
tindir. Bel
ə
mü
ə
ssis
ə
l
ə
r Ab
ş
eronda, 
ə
sas
ə
n, Qara 
şə
h
ə
rd
ə
, Sumqay
ı
tda v
ə
Qarada
ğ
da yerl
əş
ir. Onlar
ı
n 
ə
traf
ı
nda v
ə
ə
razil
ə
rind
ə
ilb
ə
il sal
ı
nan ya
ş
ı
ll
ı
qlar dem
ə
k olar ki, tamamil
ə
m
ə
hv 
olur. Bel
ə
ki, bel
ə
şə
raitd
ə
ə
kil
ə
n bitkil
ə
r havadan yerüstü orqanlar
ı
il
ə
v
ə
torpaqdan ald
ı
ğ
ı
z
ə
h
ə
rli madd
ə
l
ə
r 
t
ə
r
ə
find
ə
n m
ə
hv edilir. Odur ki, ya
ş
ı
ll
ı
qlar salark
ə
n s
ə
naye obyektl
ə
rinin yan
ı
ndak
ı
çirkl
ə
nmi
ş
sah
ə
l
ə
rin 
me
şə
bitm
ə
şə
raiti n
ə
z
ə
r
ə
al
ı
nmal
ı
v
ə
ə
kind
ə
n qabaq müvafiq t
ə
dbirl
ə
r görülm
ə
lidir.
Haz
ı
rda Ab
ş
eron v
ə
Bak
ı
da sal
ı
nan ya
ş
ı
ll
ı
qlarla q
ı
saca tan
ı
ş
olaq.
- Z
ı
ğ
 park
ı
– d
ə
niz
ə
yön
ə
l
ə
n alçaq t
ə
p
ə
li relyefl
ə
s
ə
ciyy
ə
l
ə
nir v
ə
Ə
hm
ə
dli yaylas
ı
ş
imal t
ə
r
ə
fd
ə
n 
ə
s
ə
n 
kül
ə
kd
ə
n bu 
ə
razini qoruyur. Burada sal
ı
nan zeytun ba
ğ
lar
ı
çox göz
ə
l n
ə
tic
ə
verm
ə
sin
ə
baxmayaraq, onlar hiss
ə
-
hiss
ə
m
ə
hv edil
ə
r
ə
k, yerind
ə
xüsusi tikintil
ə
r sal
ı
n
ı
r.
- 
Ş
ı
xov park
ı
sah
ə
sind
ə
d
ə
niz
ə
yön
ə
l
ə
n özün
ə
m
ə
xsus amfiteatr yaran
ı
r v
ə
ş
imal kül
ə
yind
ə
n qorunur. 
D
ə
nizd
ə
n 
ə
s
ə
n c
ə
nub kül
ə
yi zaman
ı
hava yodla, mineral duzlarla z
ə
nginl
əş
ir ki, o da amfiteatr
ı
n 
ə
razisind
ə
(parkda) saxlan
ı
l
ı
r. Badamdar yaylas
ı
şə
h
ə
rd
ə
n g
ə
l
ə
n s
ə
sin v
ə
ş
imal kül
ə
yinin qaba
ğ
ı
n
ı
al
ı
r, eyni zamanda 
şə
h
ə
rd
ə
n g
ə
l
ə
n s
ə
naye çirkl
ə
ndiricilri, parka daxil olmas
ı
n
ı
n qar
ş
ı
s
ı
n
ı
al
ı
r. 
Ə
razinin ya
ş
ı
lla
ş
d
ı
r
ı
lmas
ı
ba
ş
a 
çatd
ı
qda 
Ş
ı
xov park
ı
Ş
ı
x yamac
ı
n
ı
n X
ə
z
ə
r
ə
baxan amfiteatr
ı
nda «Dostluq» park
ı
v
ə
Bay
ı
l yamaclar
ı
n
ı
n 
ya
ş
ı
ll
ı
qlar
ı
il
ə
birlikd
ə
vahid c
ə
nub-q
ə
rb ya
ş
ı
l qur
ş
a
ğ
ı
n
ı
yaradacaq. Haz
ı
rda X
ə
z
ə
rin s
ə
viyy
ə
sinin qalxmas
ı
il
ə
ə
laq
ə
dar d
ə
niz k
ə
nar
ı
ndak
ı
ya
ş
ı
ll
ı
qlar
ı
n bir hiss
ə
si quruyur v
ə
yerind
ə
qam
ı
ş
l
ı
qlar yaran
ı
r.
Bay
ı
l yamaclar
ı
v
ə
«Dostluq» park
ı
ya
ş
ı
ll
ı
qlar
ı
nda 
ə
sas
ə
n eldar 
ş
am
ı
ndan, qism
ə
n h
ə
mi
şə
ya
ş
ı
l s
ə
rvd
ə
n 
istifad
ə
edilmi
ş
dir. Bibi-heyb
ə
t (
Ş
ı
xov) q
ə
s
ə
b
ə
sin
ə
yön
ə
l
ə
n dik yamac
ı
n (35-45
0
) c
ə
nub c
ə
h
ə
tind
ə
süxur 
q
ı
r
ı
nt
ı
lar
ı
, iri qayal
ı
qlar aras
ı
ndak
ı
ya
ş
ı
100-d
ə
n art
ı
q olan 5 
ə
d
ə
d püst
ə
a
ğ
ac
ı
diqq
ə
ti c
ə
lb edir. A
ğ
aclar
ı
n boyu 
4-5 m, diametri 24-32 sm-dir. A
ğ
aclar bol meyv
ə
g
ə
tirir. Bu a
ğ
aclar y
ə
qin ki, keçmi
ş
d
ə
sal
ı
nan püst
ə
ba
ğ
ı
n
ı
n 
yadigarlar
ı
d
ı
r. S
ə
hran
ı
xat
ı
rladan bu yamacda t
ə
k-t
ə
k yov
ş
ana, qanqala, k
ə
v
ə
r
ə
v
ə
efemerl
ə
r
ə
t
ə
sadüf olunur. 
Maraql
ı
d
ı
r, sah
ə
d
ə
t
ə
k-t
ə
k püst
ə
yeniyetm
ə
l
ə
rin
ə
d
ə
t
ə
sadüf olunur. Lakin onlar qoyunlar t
ə
r
ə
find
ə
n m
ə
hv edilir. 
Yay
ı
n q
ı
zmar
ı
nda qoyunlar bu a
ğ
aclar
ı
n alt
ı
nda kölg
ə
d
ə
daldalan
ı
r. Bu is
ə
torpaq qat
ı
n
ı
n yuyulmas
ı
na v
ə
qayal
ı
ğ
ı
n s
ə
th
ə
ç
ı
xmas
ı
na s
ə
b
ə
b olmu
ş
dur.
- 
Şə
hriyar park
ı
(köhn
ə
Dzerjinski) 
şə
h
ə
rin s
ı
x 
ə
hali yerl
əşə
n massivind
ə
idman qur
ğ
ular
ı
kompleksi 
ə
razisind
ə
sal
ı
nm
ı
ş
d
ı
r. 
Ə
halinin 
ə
n çox g
ə
zinti v
ə
istirah
ə
t yeri hesab olunur. Parkda eldar 
ş
am
ı
üstünlük t
əş
kil 
edir. Böyük qruplarda zeytun a
ğ
aclar
ı
yax
ş
ı
n
ə
tic
ə
vermi
ş
dir, lakin onlar suvar
ı
lmad
ı
ğ
ı
üçün bir q
ə
d
ə
r sol
ğ
un, 
s
ı
x
ı
nt
ı
l
ı
görünür. S
ə
rv v
ə
ş
am a
ğ
aclar
ı
suvar
ı
lmasa da, alçaq boylu olmas
ı
na baxmayaraq, öz görk
ə
mini saxlay
ı
r. 
Aylant v
ə
yapon saforas
ı
a
ğ
aclar
ı
görk
ə
msiz olmalar
ı
il
ə
yana
ş
ı
, h
ə
m d
ə
quruma
ğ
a do
ğ
ru gedir. 
Ş
am a
ğ
aclar
ı
alt
ı
nda pittosporum kollar
ı
olduqda cazib
ə
dar görünür. Ba
ğ
ı
n a
ş
a
ğ
ı
gir
ə
c
ə
yind
ə
f
ə
vvar
ə
nin yan
ı
nda yo
ğ
unlu
ğ
u 
70 sm olan geni
ş
ç
ə
tirli da
ş
pal
ı
d a
ğ
ac
ı
ba
ğ
a yara
ş
ı
q verir. Onun yax
ı
nl
ı
ğ
ı
nda ba
ğ
ı
n mikroçök
ə
k hiss
ə
sind
ə
l
ə
l
ə
k 
v
ə
aylant a
ğ
aclar
ı
quruyur, iyd
ə
v
ə
yul
ğ
un kollar
ı
is
ə
yara
ş
ı
ql
ı
görünür. Burada bir kökd
ə
n qo
ş
a duran boyu 13-
14 m, diametrl
ə
ri 24-28 sm olan ekvaliptl
ə
r öz göz
ə
llikl
ə
ri il
ə
seçilir. Stadiondan Çaparidze heyk
ə
lin
ə
do
ğ
ru 
Azadl
ı
q prospektin
ə
q
ə
d
ə
r parkda yalanç
ı
sabun a
ğ
ac
ı
, l
ə
l
ə
k, qara
ğ
ac üstünlük t
əş
kil edir, tut v
ə
maklüra 
a
ğ
aclar
ı
da çox 
ə
kilmi
ş
dir. Lakin bu a
ğ
aclar
ı
n heç biri özünü do
ğ
rultmur, onlar suvar
ı
lmad
ı
qda sol
ğ
un görünür, 
göb
ə
l
ə
k x
ə
st
ə
liyin
ə
tutuldu
ğ
undan a
ğ
aclar
ı
n qurumaqlar
ı
mü
ş
ahid
ə
olunur. Sonralar s
ə
rv a
ğ
aclar
ı
müdaxil
ə
edildiyind
ə
n xiyaban
ı
n görk
ə
mind
ə
canlanma görünür.

---

137
Azadl
ı
q prospektind
ə
n Sema
ş
ko x
ə
st
ə
xanas
ı
na do
ğ
ru 50 m enind
ə
xiyaban eldar 
ş
am
ı
, zeytun, s
ə
rv 
a
ğ
aclar
ı
ndan ibar
ə
t olub çox yara
ş
ı
ql
ı
görünür. Xiyabanda tut, maklüra, l
ə
l
ə
k olan sah
ə
l
ə
rd
ə
a
ğ
aclar
ı
n qurumas
ı
v
ə
seyr
ə
lm
ə
si mü
ş
ahid
ə
olunur.
Bütün bunlar göst
ə
rir ki, 
Şə
hriyar park
ı
nda v
ə
ondan ayr
ı
lan xiyabanda t
ə
dric
ə
n rekonstruksiya i
ş
l
ə
ri apara-
raq, 
ə
sas
ə
n h
ə
mi
şə
ya
ş
ı
l a
ğ
ac növl
ə
rind
ə
n (
ş
am, s
ə
rv, zeytun, da
ş
pal
ı
d, evkalipt, yapon 
ə
zgili, sidr v
ə
s.) istifad
ə
edilm
ə
lidir.