Q. S. Httseynov I e. d., prof. A. M. Məhərrəmov I e. d., prof. H. B. Rfistə]nbəyov I e. n., dos. A. H. Tağıyev Mammədova Ş. S. Beynalxalq kommersiya işi. Dərs
Yüklə 2,25 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sadə (və ya təmiz) inkasso
olaraq müəyyən olunur). v Beynəlxalq kommersiya təcrübəsində hesablaşmaların aşağıdakı formalarından istifadə olunur: l. İnkasso hesablaşma forması (collection of payment) - ixracatçı tərəfindən idxalçıya uyğun əmtəə sənədlərinin təqdim edilməsi müqabilində öz bankına idxalçıdan müəyyən məbləğin alınmasına dair verdiyi tapşırıqdır. Hesablaşmanın inkasso forması beynəlxalq kommersiya təcrübəsində ixracatçının öz bankı ilə elə bir razılaşmaya gəlməsidir ki, bu razılaşmada bank əmtəənin göndərilməsi barəsində sənədləri idxalçıya yalnız göndərilən malların dəyəri ödənildikdən sonra verəcəyi öhdəlik əsas götürülür. Başqa sözlə, inkasso elə bir bank əməliyyatıdır ki, onun vasitəsilə bank müştərinin tapşırığı üzrə idxalçıdan onun ünvanına göndərilən mal və ya göstərilmiş xidmətlər müqabilində ödəməni qəbul edir və bu vəsaiti ixracatçının hesabına köçürür. İnkasso aşağıdakı sxem üzrə dörd mərhələdə həyata keçirilir: 1 Mərhələ II Mərhələ III Mərhələ IV Mərhələ Sİ § 1 ^ ödəniş o* 4 — > at o § İnkasso ^ C ç C C məbləği tapşırığı Əmtəə ^ . . . .. . ^ sənədləri •O ----------------- > co X T3 Şəkil 4.2. İnkasso əməliyyatları Beləliklə, inkasso - bank əməliyyatlarından biri olmaqla, bank tərəfindən müştərinin tapşırığı əsasında idxalçıdan onun ünvanına yüklənmiş mala və göstərilən xidmətə görə vəsaitin qəbul edilməsi 127 və ixracatçının hesabına köçürülməsi deməkdir. İnkasso sadə və sənədli ola bilər. Sadə (və ya təmiz) inkasso vəsaitin kommersiya sənədlərilə müşaiyət olunmayan mali^^ə sənədlərinə əsasən alınmasıdır. Sənədli (kommersiya) inkasso isə kommersiya sənədlərilə müşaiyət olunan maliyyə sənədləri və ya təkcə kommersiya sənədləri əsasında aparılır. Bu zaman banklarda sənədlərin ödənilməsi üzrə heç bir öhdəlik olmur. İxracatçı malları göndərdikdən sonra, öz bankına idxalçıdan və dəqiq məlumatın əks olunduğu inkasso tapşırığında göstərilən şərtlər əsasında valyuta məbləğini almağı tapşırır. Qeyd etmək lazımdır ki, hesablaşmanın inkasso forması idxalçıya müəyyən üstünlük verir. Onun əsas öhdəliyi ondan ibarətdir ki, ödəməni əmtəəni götürməyə hüquq verən əmtəə sənədləri əsasında həyata keçirir, artıq bu halda vəsaiti vaxtından əvvəl dövriyyədən çıxartmağa ehtiyac qalmır. Ancaq, eyni zamanda, ixracatçı idxalçı tərəfindən dəyəri ödənilənə qədər əmtəə haqqında sərəncam vermək hüququnu özündə saxlayır. Bununla belə^ inkasso ixracatçı üçün bir sıra problemlər yaradır. Birincisi, ixracatçı bazar konyunkturasının, yaxud ödəyicinin maliyyə vəziyyətinin pisləşməsilə əlaqədar idxalçının ödənişdən imtina etməsi riskilə üzləşir. Ona görə də hesablaşmanın inkasso formasında əsas şərt ixracatçının öz tərəfdaşının ödəmə qabiliyyətinə və vicdanlı olmasına inamıdır. İkincisi, xüsusi əmtəələr uzunmüddətli nəqliyyat vasitələrilə göndərildikdə, valyuta gəlirlərinin inkasso ilə daxil olması və əmtəələrin göndərilməsi müddəti arasında xeyli vaxt fərqi mövcud olur. 2. Akkreditiv hesablaşma forması (letter of credit) - İxracatçı tərəfindən təqdim edilən sənədlər müqabilində göndərilən əmtəənin dəyəri həcmində ahcı-idxalçının hesabına və onun göstərişi 128 üzrə ixracatçıya ödənişin həyata keçirilməsi ilə bağlı bankın öhdəliyidir. Akkreditiv aşağıdakı mərhələlər üzrə həyata keçirilir: IV Mərhələ III Mərhələ II Mərhələ I Mərhələ Şəkil 4.3. Akkreditiv hesablaşma forması əməliyyatlarının ümumi strukturu Beynəlxalq kommersiya təcrübəsində akkreditiv geniş istifadə edilən və olduqca etibarlı bir ödəniş formasıdır. Akkreditiv qısa şəkildə “şərtli bank öhdəliyi” deməkdir. Geniş mənada isə akkreditiv idxalçının istəyilə (tapşırığı əsasında) bir bankın: -müəyyən pul məbləği müqabilində; -müəyyən müddət ərzində; -müəyyən sənədlər əsasında; -həmçinin nəzərdə tutulmuş şərtlər yerinə yetirildiyi halda ixracatçıya hazırlayacağı ödəniş sənədlərinin qəbul edəcəyi haqqında yazılı öhdəliyidir. Akkrteditivin üzərində onun müddəti, yeri, sənədləri ortaya çıxartmağın ən son tarixi və əmtəənin ən son yüklənmə tarixi göstərilir. Bu üsul digər ödəniş üsullarından fərqli olaraq hər iki tərəfə üstünlüklər verir. İdxalçılar nöqteyi-nəzərindən akkreditivin üstünlüyü ondan ibarətdir ki, banklar akkreditiv şərtlərinin idxalçılar üçün yerinə yetirilməsini nəzarətdə saxlayırlar. Buna görə də idxalçı akkreditiv şərtləri yerinə yetirilməsə, 129 ixracatçıya ödəniş verməyəcəyinə əmindir. Akkreditivdə “ən son yüklənmə tarixi”nin yazılması əmtəələrin vaxtında alınması üçün şərait yaradır. Əgər ixracatçı ilə razılıq əldə edilərsə, əmtəənin dəyərinin sənədlər daxil olarkən deyil, 60 gün sonra ödənilməsi idxalçı üçün kredit verilməsi kimi qəbul edilir. İxracçılar nöqteyi-nəzərindən, bu hesablaşmanın üstünlüyü ondan ibarətdir ki, onlar bankın ödəniş təminatına malik olurlar, bununla da idxalçının ölkəsində mümkün siyasi risk minimuma endirilir. Həm də bu üsul ixracatçılar üçün sadə maliyyələşmə üsulu hesab edilir. Beynəlxalq kommersiya əməliyyatlan ilə əlaqədar açılan akkreditivlərin çoxu sənədlidir. Sənədli akkreditiv növündə satıcı vasitəçi banka bir çox sənədlər təqdim etməlidir. Bu sənədlər kredit məktubuna əlavə olunurlar. Onların bir hissəsi məcburi (konossament və ticarət fakturası), bir hissəsi isə idxaiçmın öz arzusu ilə (sığorta sənədi, mənşə şəhadətnaməsi, təhlil sənədi, qablaşdırma vərəqi və s.) təqdim edilir. 3. Çekdən (chek və ya cheque) və veksellerdən (draft, bili of exchange) istifadə edilməklə həyata keçirilən hesablaşma forması. Çek hesablaşma forması çek sahibinin öz bankına vəsaitindən müəyyən məbləğin əlində çeki olana verilməsi və ya bu vəsaitin onun hesabına köçürülməsi yolu ilə həyata keçinilir. Başqa sözlə, çek - müəyyənləşdirilmiş formada olan, cari hesab sahibinin konkret şəxsə və ya təqdim edənə müəyyən məbləği ödəməsi haqqında şəxsə və ya təqdim edənə müəyyən məbləğ ödəməsi barədə banka təqdim etdiyi yazılı sərəncamıdır. Çünki rekvizit və formaları milli və beynəlxalq qanunvericiliklə tənzimlənir. Çekin bir şəxsdən digər şəxsə verilməsi ötürmə imzası (indossament) ilə həyata keçirilir. Çekin iki növünü: adlı - müəyyən şəxsin adına yazılan, order - indossament üzrə verilən çekləri fərqləndirirlər. 130 Yüklə 2,25 Mb. Dostları ilə paylaş:
|