Qafar Çaxmaqlı armenizmdən terroriZMƏ erməNİ İdeoloji

 
92 
 
Bu qətlin təĢkilatçıları arasında ErmənistanınRomadakı keçmiĢ səfiri Mikael Varta
nyan və daha bir nəfər olur. 
17 aprel 1922-i il. Berlin Ģəhəri. KeçmiĢ Trabzon valisi Camal Əzmi və " TəĢkilati-
Məxsus"nın yaradıcısı, tibb 
professoru Bahəddin ġakir ailəvi gəzinti zamanı qətlə yetirilir. Həmçinin ġakirin ca
ngüdəni də öldürülür. Qətli ArĢavir ġirakyan və Aram Yerakyan törədirlər. 
19  iyul  1921-ci  il.  Ġstanbul  Ģəhəri.  Azərbaycan  Xalq  Cümhuriyyətinin  keçmiĢ 
daxili  iĢlər  naziri  Behbud  xan  CavanĢir  Ģəhərin  "Pera  Palas"  mehmanxanasının 
yaxınlığında qətlə yetirilir. Qatil Misak Torlakyanın iĢinə Britaniya hərbi tribunalı 
baxır, tribunal onu qətli törətməkdə günahkar bilir, lakin əlavə edir ki, Torlakyan 
qətli  törədərkən  "affekt"  vəziyyətində  olduğundantörətdiyi  cinayətə  görə 
məsuliyyət  daĢıya  bilməz.  Onu  Yunanıstana  ekstradisiya  edirlər.  Qətlin  digər 
iĢtirakçıları 
Edvard 
Fundukyan 
və  
Harutyun 
Harutyunyants 
idi. 
 
4 avqust 1922-ci il. Osmanlı imperiyasının hərbi naziri, Azərbaycana Qafqaz Ġslam 
Ordusunu  göndərən  və  xalqımızı  məhvolmaqdan  xilas  etmiĢ  Ənvər  paĢa 
Əfqanıstan  yaxınlığında  bolĢeviklərin  tərkibində  vuruĢan  "daĢnakçı"   Yakov 
Melkumov  
adlı 
erməni 
tərəfindən 
qətlə 
yetirilmiĢdir. 
 
25 iyul 1922-ci il. Tiflis Ģəhəri. "DaĢnaksütyun" erməni terror təĢkilatının yaratdığı 
ixtisaslaĢdırılmıĢ  "Qisas"  birləĢməsindən  olan  erməni  terrorçular  Osmanlı 
imperiyasının keçmiĢ hərbi dəniz qüvvələri naziri, Osmanlı ordusunun Suriyadakı 
4-cü ordusununbaĢ komandanı Camal paĢanı və köməkçisini qətlə yetirirlər. Qətli 
Petros  Ter-Poğosyan  və  ArtaĢes  Gevorkyan  törədir.  Qətlinhazırlanmasında 
həmçinin  Zare  Melik  ġahnazaryan  və  Stepan  Tsağikyan  iĢtirak  edirlər. 
  
 

---

 
93 
 
Tiflisdə  öldürilmüş  baba  Cemal    və    “Soyqırım”  Abidəsinə 
gül qoyan nəvə Cemal
 
...Hasan  Cemalın kimin  üçün  nə  ifadə  etməsindən  asılı  olmayaraq  mənim  üçün  
o,yalnızca bir jurnalistdir, həmkarımdır.  Təbii ki, Türkiyədə tanınan birisidir, ünlü 
bir qəzeteçi olaraq yazıları da diqqətə alınır.  QardaĢ ölkənin jurnalist cameasında 
sayqı  ve  hörmətə  layiq  birisidirmi?  Deyə  bilmərəm.Amma  Ermənistanda   indi 
onu  çox  sevirlər. Sabah  oraya  getsə  qabağında  ən  azından  qoyun  kəsərlər. 
Ermənilər  onların  sözünü  deyənləri  çox  mükafatlar  vermiĢlər.  Bunlar  bilinən 
gerçəklərdir.  Ermənistan  mətbuatında  oxumuĢdum  ki,  jurnalistlərdən  biri Taner 
Akşam adında  bir  türk  tarixçisinin  barelyefinin   EA-nın  Tarix  Ġnstitutunun 
qarĢısına vurmağı təklif edib. Niyə də vurmasınlar. Bu adam bütün Ermənistan və 
onun  diasporasından  daha  çox  iĢ  görür.   Bütün  türklər  düĢmən  hesab  olunan  bu 
ölkədə   Hasan  bəyə  də   olan  eyni  sevginin  səbəblərini  buraxıram  onun  öz 
öhdəsinə... 
 Öncə  bu   Hasan  Cemalın  kim  olduğu  barədə  bilgi  vermək  istərdim.   Ġlkin  olaraq 
deyim  ki,  o,  Ġttihad  və  Tərəqqi  liderlərindən  olan  Cemal  paĢanın  dos-doğma 
nəvəsidir.  Cemal  paĢa  isə  1922-ci  ilin  21  iyulunda  Tiflisdə  ermənilər  tərəfindən 
öldürülüb... 
 Həmkarımız   Hasan  Cemalın  yeni  bir  kitabı  çıxıb.  YaxĢı  da  satılır  . “1915: 
Erməni  soyqırımı”. Kayseridəki  bir  kitab  mağazasında   bu  kitabı  görüb  əlimə 
alanda  satıcının  mənə  diqqətlə  baxdığının  fərqindəydim.  Vərəqlədim,  ilk 
səhifəsində onun adi Ģəkli verilib, bu adi Ģəkil deyil,  Ermənistandakı Sərdarabadda 
(indi  Tzidzernaqaberd)  ermənilərin  uydurma “  Erməni  Soyqırım”  abidəsinə  üç 
qərənfil qoyması həkk olunub. Almadım kitabı . Bəlkə də cüzi də olsa bu adama 
gəlir verməmək üçün.. Satıcılar belə anlarda adətən narazılıqlarını bildirməsələr də 
səndən  məmnun  da  qalmırlar  .  Amma  gənc  satıcı  bu  kitabı  bir  əski  parçası  kimi 
rəflərin  üstünə  atmağımı  çox  bəyənmiĢdi.  Və  məndən  bir  çay  içməyimi  rıca  etdi. 
Oturdum. 
-Bilirsinizmi kimdir o? - deyə soruĢdu məndən. 

---

 
94 
 
-YaxĢı  bilirəm.  Cemal  paĢanın  torunudur  -  dedim  və  2012-ci  ilin  mayında 
Ərzuruma  ―Erməni  Türk  iliĢkiləri  və  Böyük  Güclər  ―  adlı  simpoziumda  iĢtirak 
etməyə  gedərkən   Cemal  paĢanın   bu  Ģəhərdki   məzarını  ziyarət  etdyimi  də 
söylədim.  Kitab  satıcısının  marağını  nəzərə  alaraq  həmin  tarixlərdə  baĢ  verən 
olaylarla  bağlı bildiklərimi   qısaca  anlatmağa  çalıĢdım.   Satıcı gəncdə  olsa bilgili 
adamdı. Dinlədi məni. 
...Bu  kitabı  yazan   Hasan  Cemalın  babası  Cemal  Paşanı  Tiflisdə   bir  erməni 
terrorist  öldürülmüşdü.   Bundan bir  il öncə digər bir lider  Tələt paĢa   Berlində 
öldürülmüĢdü. Ġttihat və Tərəqqinin digər bir öndəri, Osmanlı dövlətinin müdafiə 
naziri Ənvər paĢa da erməni gülləsinə tuĢ gəlmiĢdi. 
1908 - 1918 dönemində Ġttihat və Tərəqqi  Partiyasının  öndərlərindən olan Camal 
paĢa da son dərəcə çətin zamanlarda ermənilər üçün əlindən gələn hər Ģeyi etmiĢdi. 
Amma  buna  baxmayaraq  onu  öldürdülər,   onun  öldürülmə  səbəbləri  çox  da  ola 
bilərdi, amma hamı bilirdi ki, o türk olduğuna görə sui-qəsdə uğramıĢdı. 
 Bəli, Tiflisdə, 21 iyul 1922-ci ildə, saat 22.30 radələrində  paĢanın yavəri Nusrət 
və Sürəyya bəylərlə ziyarətlərdən birindən qaldıqları otelə dönərkən, Böyük Pyotr 
küçəsi   ilə  rus  gizli  polisi  ÇEKA-nın  binasının  olduğu  Yukovski  küçəsinin 
küncündə,  bir  avtomobildən  çıxan  təxminən  on  nəfərlik  silahlı  qrupun  hücumuna 
uğramıĢdı  Cemal  paĢa.  Əvvəl  silah  səsi  eĢidilmiĢ,  hadisəyə  müdaxilə  etməyə 
çalıĢan  erməni  Garegin  Dilanyan  adlı  bir  cangüdən  vurulmuĢdu.  Ġkinci  silah 
səsində  adı   bilinməyən  bir  qadın   qıĢqıraraq  yerə  yıxılmıĢdı.  Ardından  yaylım 
atəĢini xatırladan partlayıĢlar baĢlamıĢdı. Gənc yavər Süreyya bəy, paĢanı qorumaq 
istəmiĢ,  lakin   vurularaq  yerə  serilmiĢti.  Ardından  Camal  PaĢa  və  Nusrət  bəy 
vurulmuĢdular. Boynuna  və  belinə  üç  güllə  dəyən  Camal  Paşa  ilə  beş  güllə 
yeyən  Nusrət  bəy  dərhal  ölmüş,  bir  güllə  dəyən  Süreyya  bəy  isə  xəstəxanada 
həyata vida etmiĢdi. 
O  gecə,  atəĢ  açanlardan  kimsə  həbs  edilməmiĢdi.  Ertəsi  gün  DaĢnak 
fədailərindən   Qaregin  Lalayan  və  Serqo  Vartanyan  adlı  iki  erməni  zabit  həbs 
olunmuĢdu.   Əlbəttə,  onlar  da  bu  basqında  iĢtirak  etmiĢdilər,  amma  əsas 
tapĢırıq  ArtaĢes Gevorqyana ( kod adı Dzağiqyan)  verilmiĢdi və o da bunu sona 

---