Qafqaz müSƏlmanlari idarəSİ baki islam universiteti
Yüklə 5,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ملاسلا هيلع اللهدبع يبأ ىلإ هعفر انباحصأ ضعب نع ،رابجلادبع نب دمحم نع ،سيردإ نب دمحأ :لاق
[394]
sənədinin müttəsil (bitişik) olmamasına görədir. Lakin buna baxmayaraq əhli-sünnə alimləri də mürsəl hədisi bütünlükdə inkar etməmişlər. Şafei “ər-Risalə” əsərində yazır ki, tabeunların böyüklərindən nəql olunan mürsəl hədislər məqbuldur. Həmçinin müasir alimlər də, “əgər mürsəl hədis hafiz və güvənilən kimsələr tərəfindən bir başqa təriqlə müsnəd olaraq rəvayət edilmişsə, o zaman mürsəlin səhhətinə hökm edilir. 1390
Hər iki məzhəbin mürsəl hədis haqqında olan görüşləri müxtəlif və bəzən də ziddiyyətli olduğundan onun səhhəti haqqında sabit bir şey söyləmək mümkün deyildir. Amma, bunu qeyd etmək lazımdır ki, şiə məzhəbli alimlər İbn Əbi Ümeyrin, əhli-sünnə alimləri isə Səid bin Müseyyibin, bəziləri isə İbrahim əl-Məhainin mürsəl hədislərini səhih bilmişlər. 1391
ملاسلا هيلع اللهدبع يبأ ىلإ هعفر انباحصأ ضعب نع ،رابجلادبع نب دمحم نع ،سيردإ نب دمحأ :لاق كلت :لاقف ؟ةيواعم يف ناك يذلاف :تلق :لاق نانجلا هب بستكاو نمحرلا هب دبع ام :لاق ؟لقعلا ام :هل تلق لقعلاب تسيلو ،لقعلاب ةهيبش يهو ،ةنطيشلا كلت ! ءاركنلا . 1392
Münqəti hədis o hədisə deyilir ki, onun isnadı müttəsil deyil və bu hansı surətdə olursa olsun heç bir fərqi yoxdur. Bu Nurinin, Xətibin və İbn Əbdülbirrin də görüşüdür. 1393
Həmçinin münqəti hədis ətbaüt-tabeundan olan bir şəxsin tabeunu atlayaraq birbaşa səhabədən nəql etdiyi hədis kimi də tərif edilmişdir. 1394 Buna misal olaraq Malik bin Ənəsin Abdullah bin Ömərdən rəvayət etdiyi hədisləri göstərirlər. Çünki Malik ətbaüt-tabeundan olub Abdullah bin Öməri görməmişdir. Həmçinin tabeundan əvvəl bir ravinin düşməsi və yaxud da sənəddə mübhəm bir şəxsin adının olması da münqəti hədisdir demişlər. 1395 Bundan başqa münqəti hədisi belə də tərif edirlər ki, tabeundan və ya qeyrisindən qəvli və ya feli olaraq rəvayət edilən hədis münqətidir. 1396
bir şəxsin düşdüyü və ya başqa sözlə tabeundan gələn rəvayətə şamil edilən hədisdir.” 1397 Digər nəhəng üsul alimlərindən olan Bəhaəddin əl-Amili isə münqəti hədisə başqa bir tərif vermiş və onun bir neçə təbəqədə olduğunu bəyan etmişdir. Belə ki, alim yazır: “Münqəti ümumi və xüsusi mənalarda işlədilir. Ümumi mənada budur ki, ona müəlləq və mürsəl hədislər də daxildir. Xüsusi mənada isə onun tərifi belədir: hansı surətdə olursa olsun, isnadı məsuma (ə) yetişməyən hədisdir və onun altı qismi vardır: Çünki ravinin sənəddən düşməsi (hizf) ya əvvəldə, ya ortada, yaxud da sonda ola bilər. Həmçinin sənəddən bir və ya bir neçə ravi düşə bilər:
1390
T. Koçyigit, adı çəkilən əsəri, səh. 70-71 1391
bax: C. Sübhani, üsuli-hədis və əhkamuhu, səh. 108-109, əl-Qumi, Qəvaninül-üsul, c. II, səh. 478, Süyuti, Tədribür- ravi, səh. 123-124, X. əl-Bağdadi, əl-Kifayə, səh. 404-405 1392 Küleyni, Üsuli-kafi, c. I, səh. 13, Əllamə Məclisi, Miratül-əqil, c. I, səh. 32 1393 bax: C. Sübhani, adı çəkilən əsəri, səh. 103 1394 C. Sübhani, adı çəkilən əsəri, İ. L. Çakan, Hədis üsulu, səh. 134 1395 C. Sübhani, adı çəkilən əsəri, İbn Kəsir, İxtisaru ülumil-hədis, səh. 53 1396 Nuri, ət-Təqrubu vət-təysir, c. I, səh. 171, C. Sübhani, adı çəkilən əsəri 1397 ər-Riayə fi elmid-dirayə, səh. 135 [395]
1-2. Əgər isnadının əvvəlində bir və ya bir çox ravi düşmüşsə, o müəlləqdır. 3-4. Münqəti xüsusi mənada belədir: isnadının ortasında bir və ya bir neçə ravi düşmüş hədisdir. 5-6. Mürsəl. Deməli, sənədinin ortasında bir və ya çox ravi düşmüş hədis münqətidir bu bizim görüşümüzdür. 1398
Əbdüssəməd də “Vüslul-əxyar ilə üsulul-əxbar” əsərində 1399
qeyd etmişdir. Qeyd olunan bu təriflərdən belə məlum olur ki, münqəti hədis sənədində ravinin və yaxud da bir neçə ravilərin düşməsi nəticəsində meydana gələn bir hədis növüdür. Hər iki məzhəb alimlərinin qeyd etdikləri bu təriflər onu göstərir ki, münqəti hədisin tərifində məzhəblər arasında bir ortaqlıq vardır, amma onun tanıdılması və ya tərif edilməsi heç də bir yöndən olmayıb, müxtəlif istiqamətlərdən özünü göstərməkdədir. Münqəti hədisə verilən bu müxtəlif təriflər bəzən onu digər hədis növlərindən, o cümlədən müəlləq və mürsəl hədislərdən tam seçilməsinə əngəl törədir. Buna görə də bəlkə də bu təriflər içərisində ən dürstü və uyğun gələni Bəhaəddin Amilinin oğlunun da qəbul etdiyi, sənədində bir ravinin düşdüyü hədis, məxsusən sənədin ortasında hizfin olmasıyla ortalığa çıxan bir hədis çeşididir. Həmçinin bu təriflər içərisində ətbaüt-tabeundan gələn hədis münqətidir tərifinin də qəbul edilməsi daha aydın olar.
Mudal hədis o növ hədislərdəndir ki, onun sənədində birdən çox ravi düşmüş olsun. Çünki Mudal qarışıq olan, qapalı olan mənasındadır. 1400
Mudalın digər bir tərifi isə belədir: “Sənədinin əvvəlində, ortasında və yaxud da sonunda iki və daha çox ravinin düşdüyü hədisdir.” Bu hədis Bəhaəddin Amilinin atasının tərifidir. 1401
Lakin Bəhaəddin Amili isə bu növ hədisi belə tərif etmişdir: “Sənədinin ortasında bir ravi düşərsə münqəti, çox ravi düşərsə, o hədis mudaldır.” 1402
Əhli-sünnə alimləri də mudal hədisə belə tərif vermişlər ki, “Sənədinin hər hansı bir yerindən dalbadal iki və daha çox ravi düşərsə, o hədis mudaldır.” 1403
Burada da göstərilən təriflər arasında qarışıqlıq vardır. Bu qarışıqlıq isə mudal hədisə verilən təriflərin müxtəlifliyindən irəli gəlir. Ustad Sübhani demişkən bu istilahların müxtəlifliyi onların açıq-aydın şəkildə ifadə olunmasına imkan verməyib qarışıqlıq əmələ gətirmişdir. Həqiqətən də istilahda olan ixtilaf oxucunun zehnini qarışdırır. Gərək hər kəs şübhəli olmayan və yəqinlik gətirən miqdarla kifayətlənsin. 1404
Mudal hədisə aşağıdakı hədisi misal göstərmək olar: “Musa bin İsmayıl - Həmmad bin Sabit-əl-Bənani- Peyğəmbərdən (s) nəql edir...” Bu sənəddə əl-Bənani ilə Peyğəmbərin (s) arasında iki ravi düşmüşdür. Onlar
1398
əl-Vəcizə, səh. 3 1399
səh. 105-106 1400
Şəhid Sani, ər-Riayə fi elmid-dirayə, səh. 137 1401
Hüseyn bin Əbdüssəməd, Vüsulul-əxyar ilə üsulil-əxbar, səh. 108 1402
əl-Vəcizə, səh. 3 1403
İ. L. Çakan, Hədis üsulu, səh. 134 1404
C. Sübhani, Üsulul-hədis və əhkamuhu, səh. 110-111 Yüklə 5,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|