Qarshi davlat universiteti fizika fakulteti

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA`LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
QARSHI DAVLAT UNIVERSITETI
FIZIKA FAKULTETI
FIZIKA YO’NALISHI
1-KURS 023-3Q-GURUH MAGISTRI
BOZOROVA NASIBANING
SPEKTROSKOPIYA ASOSLARI FANIDAN TAYYORLAGAN
KURS ISHI

Mavzu: YORUG‘LIKNING MOLEKULYAR SOCHILISHI

Bajardi: Bozororova.N
Qabul qildi: prof. Doroshenko. I.Y

Qarshi-2023
Mundarija:

1. 
   Kirish 3
   
2. 
   Asosiy qism
   
   1. 
      Tindal tajribasi va xulosalari 4
      
   2. 
      Releyning nazariy qarashlari 9
      
   3. 
      Yorug‘likning molekulyar sochilishi, M.Smoluxovskiy g‘oyasi 13
      
   4. 
      Eynshteynning nazariy qarashlari 16
      

Xulosa 18
Foydalanilgan adabiyotlar 20


Kirish
Prezident Shavkat Mirziyoyev 2021-yil 29-dekabr kuni Oliy Majlisga yo‘llagan Murojaatnomasida mamlakat taraqqiyotining zamini, hech shubhasiz, ilm-fan va innovatsiyalar ekanini yana bir bor ta’kidlab o‘tgan edi.
Ilmiy-texnikaviy taraqqiyot shu qadar jadal sur`atlar bilan rivojlanmoqdaki, mutaxassislarning kasbiy bilimlari har yili ma’lum darajada qadrsizlanmoqda hamda ularni tez-tez yangilanish ehtiyoji sezilmoqda. Bozor iqtisodiyoti, raqobat sharoitida, texnika va texnologiyalar jadal o'zgarayotgan sharoitda kadrlarning malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash katta ahamiyat kasb etadi. Milliy dastur talablariga asosan, kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash mutaxassislarning kasb bilimlari va ko'nikmalarini yangilash hamda chuqurlashtirishga, ularni zamon talablariga javob bera oladigan darajaga yetkazishga qaratilgan.
Elektronlaming majburiy tebranishlari tufayli paydo bo'ladigan ikkilamchi to'lqinlar yorug'lik to'lqini olib lcelayotgan energiyaning bir qismini chetga sochib yuboradi. Boshqacha qilib aytganda, moddada yorug'lik tarqalayotganda yorug'lik sochilishi kerak. Bunday hodisa yuz berishi uchun yorug'lik to'lqinining o'zgaruvchi maydoni ta'siri ostida tebrana oladigan elektronlar bo'lishi yetarlidir, bunday elektronlar esa har qanday moddiy muhitda yetarli miqdorda bor. Biroq shuni esda tutish kerakki, bu ikkilamchi to'lqinlar o'zaro lcogerent bo'ladi va demak, chetga sochib yuborilgan yorug'likning intensivligini hisob qilishda ularning o'zaro interferensiyasini e'tiborga olish kerak.
Shunday qilib, muhitning bir jinsli va ikkilamchi to'lqinlarning lcogerent bo'lishi yorug'lik sochilmasligining zaruriy va yetarli shartidir. Haqiqatda esa ideal bir jinsli muhitlar bo'lmaydi. Real muhitlarda turli sababdan paydo bo'lgan optik bir jinslimasliklar hamisha bo'ladi; bu esa yorug'likning ba'zi hollarda juda intensiv, ba'zi hollarda juda zaif sochilishini bildiradi.
Agar muhitning birjinslimasliklari qo'pol bo'lsa, ya'ni muhitning bir-biriga yaqin bo'lgan teng hajmli juda kichik qismlari intensivliklari sezilarli darajada farq qiladigan ikkilamchi to'lqinlarning manbalari bo'lsa, u holda yorug'likning sochilishi juda aniq ko'rinadi. Muhitning bir jinsliligi salgina buzilgan hollarda chetga sochib yuborilgan yorug'lik dastlabki dastaning juda oz ulushini tashkil etadi va uni maxsus sharoitlardagina kuzatish mumldn. Tajriba yorug'likning sochilish hodisasi uchun muhitning ikkilamchi to'lqinlar berish qobiliyatining o'zi emas, balki muhitning bir jinsliligi buzilishi muhim ekanligini ko'rsatadi.