Qubad İbad oğlu (Bayramov) Özəlləşdirmə
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- özəlləşdirmədən sonrakı dövr müəssisələrin böyük əksəriyyəti üçün reabilitasiya dövrü 3 ildən az olmayan müddəti əhatə edir; - hər üç özəlləşdirilmiş müəssisədən birində dövlətin payının 30 faizə qədər olmasının nəticələrin səmərəliliyinə ciddi təsiri müşahidə olunmamışdır; - energetika, neft-qaz emalı kompleksində , yeyinti sənayesinin bəzi sahələrində qiymətlərin dövlət tərəfindən tənzimlənməsi siyasətinin davam etdirilməsi vəziyyəti bir az da pisləşdirmişdir; - işçilərin orta və iri müəssisələrin əksəriyyətinin mülkiyyət strukturunda əhəmiyyətli dərəcədə paya sahib olması (Ukrayna İslahatlar İnstitutunun 1999-cu ildə 200 müəssisədə apardığı tədqiqatların nəticələrinə görə, işçilərin və menecerlərin mülkiyyətdə payı 55,2 faiz təşkil etmişdir) onların fəaliyyətində üstün göstəricilərin əldə olunmasında ciddi rol oynaya bilməmişdir. * Hazırda Ukraynada özəlləşdirmə davam etdirilir. Yerli mütəxəssislərin fikrincə, əgər Ukrayna iqtisadiyyatının real investisiyalara və effektli menecerlərə tələbatı ödənilərsə, onda 2000-2002-ci illər ərzində yerli müəssisələrin fəaliyyətinin səmərəliliyini yüksəltmək, ölkədə əlverişli biznes mühiti formalaşdırmaq, özəlləşdirmədən dövlət büdcəsinə vəsait daxil olmasının artımını təmin etmək mümkün olacaqdır. Ukraynanın mövcud özəlləşdirmə proqramı bu istiqamətlər üzrə qarşısına aşağıdakı məqsədləri qoymuşdur: - müəsssisələrin fərdi xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla, ödənişin həyata keçirilməsi zamanı isə pul vəsaitlərinə üstünlük verilməsi şərtilə özəlləşdirilməsi; - özəlləşdirmə prosesində informasiya azadlığının təmini; - qiymətli kağızlar bazarının infrastruktur institutlarından maksimum istifadə etməsi; - özəlləşdirilən müəssisələrə strateji investisiyaların cəlb edilməsi; - müəssisələrin rekonstruktsiyasının təşkili; - özəlləşdirilən obyektlərin uzunmüddətli inkişafında və effektiv idarəedilməsində marağı olan özəl mülkiyyətçilər sinfinin meydana çıxması üçün şəraitin yaradılması; - fond bazarının sonrakı inkişafı üçün şəraitin formalaşdırılması; - Ukrayna müəssisələrinə xarici investorların marağının artırılması; - Ukrayna iqtisadiyyatının strukturunun yenidən təşkili və ardıcıl inkişafı üçün xarici investisiyaların cəlb edilməsi. Göründüyü kimi, kifayət qədər strateji və prioritet məqsədlər güdən Ukrayna özəlləşdirilməsinin yaxın gələcəkdə də həll edəsi çoxlu problemləri vardır. MDB dövlətlərinin özəlləşdirmə tərcübəsi bölməsi üzrə bir sıra məqamlarına görə diqqəti cəlb edən ölkələrdən biri də Qazaxıstandır. Qazaxıstanda da özəlləşdirməyə start verilmə ərəfəsində yüksək inflyasiya, dərin iqtisadi tənəzzül, əhalinin real gəlirlərinin kəskin azalması kimi sosial - iqtisadi çətinliklər müşahidə olunmuşdur. Belə ki, həmin dövrü xarakterizə edən 1991-ci ildə ölkə üzrə milli gəlir 10%, 1992-ci ildə isə əvvəlki dövrlə müqayisədə 14% azalmışdır. Vəziyyətdən çıxış yolu kimi ölkədə investisiya qoyuluşları üçün əlverişli mühitin formalaşdırılması istiqamətində başlıca tədbir kimi özəlləşdirilməyə başlanması məqsədəuyğun hesab edilmiş və 1993-1995-ci illəri əhatə edən I dövrdə "Dövlət mülkiyyətinin özəlləşdirilməsinin dövlət proqramı" qəbul edilmişdir. Qazaxıstan Respublikasında dövlətsizləşdirmənin milli proqramına uyğun olaraq onun başlıca məqsədi mərkəzləşdirilmiş plan iqtisadiyyatından bazar iqtisadiyyatına keçidi sürətləndirmək üçün dövlətə məxsus olan material və qeyri-material aktivlərinin, istehsalat obyektlərinin bir hissəsini əvəzsiz formada respublika əhalisinə qaytarmağa, digər hissəsini isə əvəzi ödənilməklə satmağa yönəldilmişdir. Mülkiyyətin dövlətsizləşdirilməsinin ikinci formasında effektiv sahibkarlar təbəqəsinin üzə çıxarılmasının önə çəkilməsi də xüsusilə qeyd olunmuşdur. Qazaxıstanda özəlləşdirmə üsulları digər keçmiş SSRİ dövlətlərində olduğu kimi müəssisələrin həcm ölçüləri ilə əlaqələndirilmişdir. Belə ki, işçilərinin sayı 200 nəfərdək olan müəssisələrin kiçik özəlləşdirmə mərhələsində hərrac və müsabiqələr vasitəsilə özəlləşdirilməsinə, 200-dən 500 nəfərədək olanların isə kütləvi özəlləşdirmə çərçivəsində səhmdar cəmiyyətə çevirməklə dövlətsizləşdirməsinə üstünlük verilmişdir. İşçisi 500 nəfərdən çox olan müəssisələrin özəlləşdirilməsinə isə fərdi layihələr üzrə yanaşılmışdır. Qazaxıstanda səhmləşdirmə üsulu ilə özəlləşdirmə zamanı səhmlərin aşağıdakı sxem üzrə bölüşdürülməsi nəzərdə tutulurdu: 10%-ə qədər əmək kollektivinə güzəşt hüququ ilə verilir; 51%- investisiya fondlarına yönəldilir. 39%-dən az olmayan hissə isə dövlətin nəzarətində saxlanılırdı. Mövcud qanunvericiliyə uyğun olaraq ölkə əhalisinin 18 yaşdan yuxarı təbəqəsinə adlı özəlləşdirmə investisiya kuponları verilmişdir. Alqı-satqı obyektinə daxil edilməsi qadağan olunan özəlləşdirmə investisiya kuponlarının paylanması zamanı kənd əhalisinə 1,2 qədər yüksəldici əmsal tətbiq edilmişdir. Kuponlar özündə investisiya ballarını əks etdirməklə sərbəst surətdə dəyişdirilə və özəlləşdirmə investisiya fondlarında (ÖİF) yerləşdirilə bilərdi. ÖİF isə öz növbəsində topladığı investisiya özəlləşdirmə kuponlarına müvafiq surətdə kütləvi özəlləşdirmə çərçivəsində özəlləşdirilən obyektlərin səhmlərini əldə edirdi. Bu fondların fəaliyyəti ilə bağlı risk dərəcəsini aşağı salmaq məqsədilə, mövcud qanunvericilikdə aşağıdakı məhdudiyyətlər nəzərdə tutulmuşdur: -bir emitentin eyni müəssisənin 20 faizindən çox səhmlərini alması qadağan olunur; -bir emitentin özünün xalis aktivlərinin 5 faizindən çoxunun səhm alınmasına yönəldilməsinə icazə verilmir; -dövlətin qiymətli kağızları istisna olunmaqla investisiya fondlarının səhmlərini əldə etməklə bağlı və istənilən borc öhdəlikləri ilə əlaqədar girov əməliyyatlarının aparılmasına təminat verilməsi qadağan edilirdi. * Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|