R sayfullayeva, B. Mengliyev, G. Boqiyeva, M. Q urbo no va, Z. Yunuso va, M. Abuzalova

[kesim] 
qolipiga ega 
ekanligi tan olinib, uning 
[ega-kesim ] 
qolipli rus va boshqa 
tillardan farqi asoslandi.
Yettinchidan,
q o 's h m a gap tasnifl va tarkibini belgilashda ham
o'ziga 
xos 
va 
yangicha 
ish 
tutildi. 
Bunda 
gap 
markazi 
tushunchasiga, turkiy xususiyat — o'zbek tilida rivojlangan kesimlik 
shakllariga va q o 's h m a gap tarkibida sodda gaplarni bir-biriga 
bog'lovchi vositalarga, tobe gapning hokim gap valentligi silsilasida 
tutgan o'rniga asoslanildi.
Bugungi kunda o'z bek tilshunosligi «nutq-lison» tam oyilidan 
«lison-nutq» 
tamoyili 
asosida ish 
ko'rishga jadal 
o 'tm o q d a . 
Boshqacha aytganda, o'z bek substansial tilshunosligi aniqlagan 
lisoniy umumiyliklarning nutqiy voqelanishini tekshirishga jiddiy 
kirishmoqda. 
Lisonning 
amaliy 
voqelanishi, 
u n d a n
amaliy 
foydalanish masalalari bilan shug'ullanuvchi quyidagi zamonaviy 
yo'n alishlar ish boshlamoqda:
1. Sotsiolingvistika.
24

---

2. Psixolingvistika.
3. Pragmalingvistika.
4. Lingvokognitologiya.
5. Lingvokulturologiya.
6. Neyrolingvistika.
7. K om pyuter lingvistikasi.
8. Korpus lingvistikasi.
Tilshunoslikning 
bu 
yo'nalishlari 
o'z bek 
formal 
va 
substansial yo'nalishlari oldiga to'siq qo'ymaydi, albatta. Awalo, 
formal, so'ngra substansial 
yo'nalish oldiga qo'yilgan ijtimoiy 
buyurtm ani bajarib bo'lgan bo'lsa-da, o'z tadqiq tamoyillari asosida 
sohaning yechilmagan ayrim 
masalalari bilan shug'ullanishni 
davom ettiraveradi.

---

II Q IS M