R valijonov, O. Qobulov, A. Ergashev

etish», «muvozanatni ta’minlab boshqarish», keyinchalik «inson munosabatlari
doktrinasi» yuzaga keldi. Boshqaruv ilmining amerikalik namoyandalari hozirgi
davmi «ilmiy menejment» davri deb ta’riflaydilar.
Shunday qilib, menejment bu — boshqaruv ya’ni resurslami, odamlami
boshqarish va uning asosiy maqsadi — olinadigan foydani ko‘paytirish. Barcha
ijtimoiy muammolami, iqtisodni rivojlantirish yo'lidagi hamma qiyinchiliklami
agar ularga ishbilarmonlik ruhida yondashilsa, «yaratuvchilik menejmenti» orqali
oson hal etish mumkin.
Ilmiy atamashunoslikda menejment deganda shunday ijtimoiy-iqtisodiy
jarayon tushuniladiki, uning natijasida o‘z oldiga qo‘yilgan maqsadlarga firma
resurslariga rahbarlik qilish orqali erishiladi.
Shuni ta’kidlash kerakki, «menejment» ma’nosi «boshqaruv» atamasiga
qaraganda ancha tor. Masalan: mashina, dastgoh texnologik liniyalarini
boshqarishi mumkin, bu esa muhandis va texnologlaming vazifasiga kirar1
Menejment esa ayni firmaning ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarni boshqarr

---

anglatadi. Ilmiy fan sifatida menejment taxminan XIX asming birinchi yarmida
kapitalizm tug‘ilishi bilan paydo bo‘ldi. 0 ‘sha vaqtda u oddiy bo‘lgan, ya’ni
harbiy tavsifga ega edi. Dastlabki menejerlar harbiy intizomni, jazo bilan
qo‘rqitish, har qanday buyruq va farmonlarga so‘zsiz itoat etish usullarini
qo‘llaganlar. Bunday boshqaruv mehnat resurslaridan foydalanish, ulardan iloji
boricha ko‘proq qo‘shimcha qiymat undirishning g‘oyatda samarali usuli deb
qaralgan. Ish beruvchi islilovchini ezgan chog'da uning (mehnat mahsuli)
samarador va natija keltiruvchan bo‘lishi mushkul, shaxs o'zining namoyon
etishini rag'batlantirgan chog‘da esa uning yangilanmasligi va takomillashmasligi