Ko
reya Respublikasının mükafatlarına, suveren hərbi
Malta ordenin
ə layiq görülmüşdür.
B.Qali 1992-
ci ilin sentyabrında Moskvada Rusiya
Elml
ər Akademiyasının fəxri doktoru, 1993-cü ilin
yanvarında Paris Siyasi Tədqiqatlar İnstitutunun fəxri
doktoru, 1993-cü i
lin martından Boston Beynəlxalq
Münasib
ətlər üzrə Şuranın qərarı ilə Kristina A.Qerter
adına mükafat laureatı, 1993-cü ilin aprelində Belçikada
Levan Katolik Universitetinin f
əxri doktoru, 1993-cü ilin
iyulunda İtaliya “Sülh uğrunda mübariz” mükafatı
laure
atı, 1993-cü ilin avqustunda Kübekdə Lavalya
Universitetinin f
əxri doktoru, 1993-cü ilin noyabırında
Nyu-Yorkda Afrika-
Amerika İnstitutunun qərarına görə
Artur A.Xayton adına “Büllur ulduz” mükafatı laureatı
adlarına layiq görülmüşdür.
Bundan başqa, Butros Butros-Qali 1994-cü ilin
aprelind
ə Moskvada Rusiya Təbiət Elmləri Akademiya-
sının fəxri üzvü, Moskvada Rusiya Elmlər Akademiya-
sının fəxri üzvü, Minskdə Belorusiya Elmlər Akademiya-
sının xarici üzvü, III Karlos adına Madrid Universitetinin
f
əxri doktoru, 1994-cü ilin mayında Vaşinqton Corctaun
Universitetinin Beyn
əlxalq Münasibətlər fakültəsinin
f
əxri doktoru, 1994-cü ilin avqustunda Kanada, Nyu-
Bransuik, Monkton Beyn
əlxalq Hüquq Universitetinin
f
əxri doktoru, 1994-cü ilin oktyabırında Buxarest
Universitetinin f
əxri doktoru, həmin tarixdə Bakı Dövlət
Universitetinin, 1995-
ci iln fevralında Xayfa Univer-
sitetinin, Vyana Universitetinin, 1995-ci ilin aprelind
ə
Melburn Universitetinin, 1995-
ci ilin noyabırında
Kanada Karlton Universitetinin hüquq ixtisası üzrə fəxri
57
doktoru d
ərəcəsinə layiq görülmüşdür. B.Qali 1995-ci
ilin martında Yelsk Universitetinin Berkli Kolleci
şurasının üzvü seçilmişdir və 1995-ci ilin iyulunda
beyn
əlxalq qarşılıqlı anlaşma və sosial inkişaf sahəsində
əldə etdiyi nailiyyətlərə görə Onassis mükafatı laureatı
olmuşdur. O, 1996-cı ilin martında Fransanın Bordo
şəhərindəki Montöskye Universitetinin fəxri hüquq
doktoru, 1996-
cı ilin aprelində Koreya Respublikasının
Seul şəhərində olan Koreya Universitetinin fəxri doktoru
adına layiq görülmüşdür.
1979, 1982, 1990-
cı illərdə Baş Məclisin sessiya-
larında Misir nümayəndəliyinin rəhbəri olmuş B.B.Qali
1992-ci ild
ə BMT-nin Baş katibi seçildi. Həmin il
T
əhlükəsizlik Şurasının fövqəladə sessiyasında, dövlət və
hökum
ət başçıları BMT-nin sülh və təhlükəsizliyi
müdafi
ədə effektliliyini artırmaq üçün müvafiq tövsiyə-
l
ər hazırlamaq xahişi ilə Baş katibə müraciət etdilər.
BMT-nin sülhm
əramlı fəaliyyətinin konseptual əsasları
Butros Butros Qalinin “Sülh üçün günd
əlik” adlı
m
əruzəsində göstərildi. Məruzədə təhlükəsizlik məsələ-
l
ərinə kompleks yanaşmanın zəruriliyi, BMT mexaniz-
mind
ə islahatların keçirilməsi, Baş katibin hüquq və
s
əlahiyyətlərinin genişləndirilməsi qeyd edilmişdi (20).
Baş katib belə nəticəyə gəlir ki, BMT əgər öz üzvlərinin
s
əmimi dəstəyini alırsa, yaxşı təchiz olunubsa, imkan və
m
əqsədləri aydındırsa, gələcək problemlər barədə tez
informasiya verirs
ə, qlobal problemləri həll edən
beyn
əlxalq təşkilat olaraq qalacaq (27, s.84).
1995-
ci ildə Baş katibin “Sülh üçün gündəliyə əla-
və” adlı məruzəsində bu ideyalar daha geniş verildi (21).
58
1997-
ci ildə BMT-də islahatlar barədə B.B.
Qalinin növbəti məruzəsində dini, etnik münaqişələrin
daha çox yayılması (Bosniya və Herseqovina, Abxaziya,
Dnestryanı və s.), ölən hər on nəfərdən doqquzunun dinc
sa
kin olması, sülhməramlılar arasında ölüm hallarının
çoxalması qeyd edildi. Baş katib potensial münaqişələrin
qarşısını almaq, onların eskalasiyasına yol verməmək
üçün preventiv tədbirlər görmək metodunu hazırlaya-
cağını bildirdi. O, BMT-də islahatlar barədə məruzəsində
T
əhlükəsizlik Şurası daimi üzvlərinin veto hüququndan
istifadə etməsinin bir çox münaqişələrin nizama
salınmasına mane olduğunu, sülhyaratma maraqlarına
müvafiq olaraq Beynəlxalq Məhkəmənin potensialının
inkişaf etdirilməsinin zəruriliyini qeyd etmişdi. Orada
göstərilirdi ki, üzv dövlətlər, Nizamnamənin 36-37-ci
mad
dələrinə müvafiq olaraq öz mübahisələrinə məh-
kəmədən, arbitrajdan və s. mexanizmlərdən istifadə
etməklə baxa bilərlər. Aydın, icra olunan mandat, onun
həyata keçirilməsində tərəflərin əməkdaşlığı, üzv
dövlətlərin zəruri hərbi, polis, mülki heyət verməyə hazır
olması, Təhlükəsizlik Şurasının dəstək durması BMT-nin
sülh potensialının möhkəmləndirilməsində vacib
komponentlərdir (22, s.57-60).
B.B.Qalinin tövsiyələri BMT-nin sülhyaratma
potensialını möhkəmləndirməyin bazisini qoydu.
Məruzədən sonra bütün siyasi işlər Siyasi məsələlər üzrə
departamentdə cəmləşdirildi. Departamentdə preventiv
tədbirlərin hazırlanması üzrə qrup yaradıldı. Humanitar
yardım, seçkilərin keçirilməsinə, hakimiyyət orqanlarının
59
bərpasına və s. kömək etmək məqsədilə Sülhü dəstək-
ləmək üzrə əməliyyatlar departamenti yaradıldı.
Bundan başqa, “ehtiyat saziş” sistemi adlanan
qurum yaradıldı. Bu qurum çərçivəsində təxminən 90
dövlət öz hərbi kontingentini Baş katibin sərəncamına
verməyə hazır olduğunu təsdiq etdi. Sülh üzrə
əməliyyatların cəbhə ehtiyaclarını təmin etmək üçün
Brindizidə (İtaliya) BMT-nin maddi-texniki bazası təsis
edildi. 1993-
cü ildə təşkil edilən Situasiya Mərkəzi
gündəlik olaraq situasiyaların tədqiqi, potensial müna-
qişələrin xəritəsini tərtib etməklə məşğul olur. BMT-nin
strukturu, daxili bölmələri arasında qarşılıqlı əlaqə,
departamentlərarası koordinasiya çərçivəsi əsasında
departamentlər arasında məsləhətləşmə mexanizmi
yaradıldı, sülhün həyata keçirilməsində Baş katib, onun
şəxsi və xüsusi nümayəndələrinin, məsləhətçilərinin
fəaliyyəti genişləndi. Baş katibin himayəsi altında xüsusi
tapşırıqlı missiyalar, vasitəçilik, xeyirxah xidmətlər, eyni
zamanda insan hüquqlarının pozulması faktlarının
toplanması üzrə missiyalar yaradıldı.
Butros Butros Qalinin fikrinc
ə, “BMT hər şeyi edə
bilm
əz, dünyada sülh hər şeydən əvvəl Təşkilata üzv olan
dövl
ətlərin idarəetməsindən asılıdır. Beynəlxalq
probleml
ər tez bir zamanda həll edilə bilməz. Əgər
t
ərəflər sülh bağlamaq istəmirlərsə, barışığı tezləşdirmək
üçün h
ərbi gücdən istifadə etmək lazımdır”.
B.B.Qali bildirirdi ki, BMT hazırda böhran
v
əziyyətindədir, orada ciddi islahatlar keçirmək lazımdır.
O, böhrandan iki çıxış yolu göstərirdi: Ya hakimiyyətə
kollektiv gücü q
əbul edən siyasi liderlər gəlməlidir, ya da
60
Dostları ilə paylaş: |