Raqamli elektron biznesni tashkil qilish bo’yicha misollar Raqamli elektron biznesni yaratish bo‘yicha tavsiyalar Elektron biznesini moliyalashtirish usullari

birinchisi komanda va ikkinchisi esa mahsulotning prototipidir.

• Biznesga investitsiyalar jalb qilish uchun mhsulotni ishlab chiqish va uni bozorga kiritish bo’yicha malakali mutaxassislar va yangi g’oyaga juda qattiq ishongan insonlar komandasi bo‘lishi lozim
• Mahsulotning prototipi (MVP – minimum viable product) bu yangi mahsulotning minimal funktsiyalarga ega bo’lgan namunasi (modeli) bo’lib, u bozorga chiqarilishidan oldin yana ko’p martalab qayta ishlanishga muhtoj bo’ladi.

MVP ishlab chiqishda eng murakkab masala – sifat va sarfharajatning optimal nisbatini topishdir.
Yangi biznes to’g’risidagi gipotezani tekshirishning quyidagi variantlarini ajratib ko’ratish mumkin:
 E-Mail orqali mahsulot yoki hizmat haqidagi ma’lumotlarni jo’natish;
 Interv’yular o’tkazib, javoblarni o’rganish;
 Taqdimot qilish yoki bevosita sotuv uyushtirish;
 Beta landing page dan foydalanish;
 Blog va videoroliklardan foydalanish;
 Raqamli prototip yaratish;
 Imitatsion modeldan foydalanish;
 On-layn kurslar tashil qilish;
 Kraudfundingdan foydalanish;
 Sayyor tashriflar tashkil qilish, maqsadli auditoriya bilan bavosita muloqotlar tashkil qilish.
Misol sifatida oyoq-kiyimlarning jahondagi eng katta internet-magazini Zappas tajribasini ko’rsatamiz. Uning yillik pul aylanmasi millard dollardan ortadi. Barcha ish Zappas kompaniyasi asoschisi Nik Suinmernning yaxshi oyoq kiyimlar tanlovi bo’lgan yirik magazinni tapa olmaganidan boshlangan. Uning biznes gipotezasi mijozlarning on-layn usulda oyoq kiyimi sotib olishga tayyor deb tahmin qilgani bo’lgan. Bu gipotezani tekshirib ko’rish uchun u barcha mahalliy magazinlarni aylanib chiqqan va ularning assortimentini rasmga olgan hamda bu rasmlarni o’z saytiga joylashtirgan. Endi agarda mijozlar bu rasmlar yordamida biror bir oyoq kiyimini tanlab, sotib olishni istasalar, uni magazinlardagi narxlarda harid qilishlariga imkoniyat yaratgan. Nik Suinmernnning asosiy maqsadi – bunday qulay internet-magazinga talab bormi yoki yo’qligini tekshirib ko’rish bo‘lgan
Zappos kompaniyasi 2019 yilda Amazon.com ni ham sotib oldi. Shunday qilib, gipotezalarni testlashtirish jarayonida qandaydir qiymatga ega bo’lgan va ishlay oladigan biznes taklifi hosil bo‘ladi. Agarda interv’yu o’tkazilgan 100 nafar shaxsdan 60-70 tasi muammo mavjudligini ko‘rsatsa, buni yaxshi natija deb hisoblash mumkin bo‘ladi.
Marketing bo’yicha ko’zga ko’ringan mutaxassis Philip Kotlerning fikriga ko’ra, bozorda o’z joyini (pozitsyyasini) egallab olish kompaniya obrusi va uning imidjini tashkillashtirish bo’yicha amalga oshiriladigan tadbirlar majmuasi bo’lib, bu orqali maqsadli iste’molchilar guruhi tassavvurida kompaniya to’g’risida ijobiy fikr hosil qilishdir.
Shuni ham aytish kerakki, investorlar „pastdan“ hisoblash natijalariga ko’proq ishonadilar. Agarda „yuqoridan“ va „pastdan“ deb nomlangan usullar bir hildagi natija bersalar, bu bozorni baholash to’g’ri bo’lganini anglatadi.

• Tavakkalchilkni „yuqoridan“ baholash usuli – bunda tahlil uchun bozor bo’yicha umumiy ma’lumotlar olinadi. Masalan, Rossiyada 30 mingdan ortiq internet-magazinlar bo’lib, ularning 26% qismi startap ishladigan dasturiy ta’minotdan foydalanadi va demak, ular kompaniyaning mijozlari bo‘lishlari mumkin.
• Tavakkalchilkni „pastdan“ baholash usuli – bunda tahlilda kichik raqamlardan kattalariga o’tiladi. Masalan bitta foydalanuvchini jalb qilish $5 ga tushsa, byudjet $10 000 dollar bo’lganida 2000 ta foydalanuvchini jalb qilish mumkin bo’ladi. 2000 ta foydalanuvchi esa $28 000 kirim keltiradi, bu esa bozorning 3% ini tashkil qiladi.