Redaktor: bdu-nin genetika və təkamül təlim kafedrasının biologiya elmləri
Yüklə 2,79 Kb. Pdf görüntüsü
|
masında bu prosesin kompleksliyi və sistemliyi təmin edilməli, yeni yaranan təsərrüfat formasmda servis sistemi xidmətin əsasım təşkil etməlidir. Ölkəmizin iqtisadiyyatımn yüksəldilməsi əsasən torpaq və su ehtiyatlarının müasir vəziyyətini öyrənmək, onlan qiymətləndirməkdən ibarətdir. Azərbaycan şəraitində bazar münasibətlərinin hələlik tam formalaşdığım nəzərə alıb, torpaq və su ehtiyatlanndan düzgün və səmərəli istifadə edilməsi problemləri dərindən öyrənilməli, eləcə də bu haqda olan tədbirlər hazırlanıb kompleks şəkildə həyata keçirilməlidir. Qeyd etməliyik ki, apardığımız tədqiqatlardan “Bazar iqtisadiyyatı şəraitində torpaq və su ehtiyatlanndan səmərəli istifadə olunması münasibətlərinin inkişafı və təkmilləşdirilməsi” prinsipi əsaslı və perspektivli olmalıdır. Apanlan elmi- tədqiqatlann nəticəsini nəzərə alsaq, onda aşağıdakı tədbirlərin görülməsi daha məqsədəuyğun hesab oluna bilər: - kənd təsərrüfatı məhsullanmn əkilib becərilməsi üçün yararlı torpaqlann təyin olunması; - yüksək məhsul almaq məqsədilə münbit torpaqlardan istifadə olunması; - torpaqlarda aqrotexniki tədbirlərin vaxtlı-vaxtmda apaniması problemlərinə ciddi fikir verilməlidir. Bu cür sistemli tədbirlər əkinçilikdə vaxtlı-vaxtmda apanlarsa, onda bazar iqtisadiyyatı şəraitində torpaqlar kəndlilərə verdikdə onlann üzərində mülkiyyət formalan, mülkiyyətçilərin torpağa sahibkarlıq və onlardan istifadə etmək hüquqlannm sərəncamı verilməsi, torpaq islahatmm apaniması zamanı torpağm keyfiyyət və kəmiyyət xüsusiyyətləri nəzərə almaraq apanimalıdır. Respublikamızda torpaq islahatlanmn düzgün apaniması ölkəmizin çoxsahəli iqtisadiyyatımn normal inkişafı, iqtisadiyyatın müxtəlif sahələrinin, o cümlədən torpaqlann əkilib becərilməsində texnikamn yanacaqla təmin olunması maliyyə vəsaitləri ilə təmin olunmasına müsbət təsir etmiş olar. İqtisadiyyatın inkişaf etdirilməsi üçün D.E.Yusifovun “Пути повышение гшодородия почв Мильской степи” (Bakı, 1986-cı il, əsərində torpaqlarda apanlan islahatlar zamam meydana çıxan nəticələr və problemlərin qanunazidd 147 olmayan formada səmərəli həllinə fikir verilməlidir. Kənd təsərrüfatı və eləcə də təbii ehtiyatlar ölkənin əsas tərkib hissələrindən biri olmaqla, ölkə iqtisadiyyatınm və ümumi daxili məhsulunun artımma güclü təkan verə bilər. Buna görə də Azərbaycanm regionlarmda torpaq və su ehtiyatlarmdan istifadəsinin müasir vəziyyətinin təhlili və qiymətləndirilməsini nəzərə alaraq aşağıdakı nəticəyə gəlmişik: -kənd sakinlərinə düşən torpaq payınm yararsız torpaq fondundan verilməsi; - torpaqlann əkilib becərilməsi zamam kənd təsərrüfatı texnikasmın olmaması; - torpaqlann suvaniması üçün suvarma kanalının olmaması; - kənd təsərrüfatı məhsullanmn yüksək səviyyədə toplamb bazar iqtisadi)^atma uyğun tələbata cavab verməməsi və yüksək keyfiyyətdə tədarük olunmaması; - azot, fosfor və kalium gübrələrinin torpağa vaxtmda verilməməsi; - canlı orqanizmlərin fəaliyyətinin artıniması üçün torpaqlarda növbəli əkin sisteminin tətbiq edilməməsi; - torpaqlann dərin şumlama prosesinin yaz və payız ayla- nnda apanlmaması; - kənd təsərrüfatı məhsullanm zərərverici cücülərdən qorumaq üçün onlara vaxtmda kimyəvi maddələrin verilməməsi; - pul-kredit məsələlərinin vaxtında həll edilməməsi; - cari məsələlərin vaxtmda həll edilməməsi. İslahatlarm apaniması məntiqi sahənin dərin iqtisadi və sosial böhrandan çıxmaq, respublikamızm müstəqilliyini bütün vasitələrdən istifadə etməklə yüksəltmək, xalq təsərrüfatımızın ən mühüm sahəsi kimi onun geniş təkrar istehsalım sahibkarlıq və xüsusiyyətçilik əsasmda qurulmuşdur. Digər sahələrlə yanaşı təbii ehtiyatlardan düzgün və səmərəli istifadə məsələsi də mühüm vəzifələrdən biri hesab olimur. Belə ki, tarixən torpaq maddi istehsalm ilkin sahəsi olub, insan tələbatmm ödənilməsinin təbii- bioloji anban olduğundan, bu sahənin inkişafından digər sahələrin inkişafı çox asılıdır. Təsadüfi deyildir ki, xalq təsərrüfatı bir çox 148 sahələrin əsası olan kənd təsərrüfatının inkişaf səviyyəsi ilə bağlıdır. Belə ki, bu sahə ölkə əhalisinin istehlak səviyyəsinə olan tələbatının təxminən 75%-ni ödəyir. Sənaye sahələri içərisində, xüsusilə yüngül və yeyinti sənaye müəssisələri ilə kənd təsərrüfatı arasında sıx, birbaşa və dolayısı ilə əlaqələr vardır. Şübhəsiz bu sahələrdə islahatlar yolu ilə bazar münasibətlərinə keçid uzun bir dövrü əhatə edib və edəcəkdir. Qloballaşma şəraitində torpaq və su ehtiyatlanmn tədqi- qatmdan aldığımız nəticələrin məzmunu aşağıdakılardan ibarətdir: 1. Azərbaycan Respublikasmda istifadəsi mümkün və zəruri olan təbii ehtiyatların iqtisadi-coğrafi, ekoloji baxımdan mənimsənilməsi və istifadəsi dövlətin, iqtisadi, sosial inkişafimn fundamental əsasım təşkil edir və bunun reallığa çevrilməsi ilk növbədə onlann müvafiq formada qiymətləndirilməsini tələb edir. Torpaq, su ehtiyatlanmn iqtisadi-coğrafi qiymətləndirilməsi onlann təbii təsərrüfat parametrlərindən müasir texniki-tərəqqinin nailiyyətlərinin tədqiqi əsasında səmərəli istifadəsinə, mövcud sənaye ehtiyatlarmdan istismar müddətinin və itkilərin azaldılması müqabilində ətraf mühitin mühafizəsinə, bunlara çəkilən əmək investisiya xərclərinin azaldılmasına xidmət edir. 2. Respublikada məhdud yararlı torpaq ehtiyatlanna malik olan regionlarda torpaq üzərində müxtəlif mülkiyyət formalarmm fəaliyyəti şəraitində onlann səmərəli istifadəsi, məhsuldarlığınm təkrar istehsalımn təmin edilməsi, yerli şəraitdən asılı olaraq, bir sıra tədbirlərin həyata keçirilməsini tələb edir. Bununla əlaqədar yerli torpaqdan ölkənin bu və ya digər məhsullara olan tələbat- lanndan asılı olaraq, ayn-ayn təbii zonalarda təsərrüfatm ixtisaslaşma səviyyəsi müəyyən edilmiş, təbii torpağm fiziki və kimyəvi göstəncilərinə əsasən rayonlaşdırılması ilə əlaqədar əkinçiliyin, heyvandarlığm inkişafmda torpaqlann təsnifatı və onlann məhsul- darlığımn təkrar istehsalına dair təkliflər hazırlanmalıdır. Respub- likaımzm iqtisadi-coğrafi, təbii zonalan üzrə torpaqlann qiymətləndirilməsi, iqtisadi və süni yollarla məhsuldarlığın təkrar istehsalı, kənd təsərrüfatı sahələrinin ixtisaslaşdıniması üzrə 149 Yüklə 2,79 Kb. Dostları ilə paylaş:
|