Reja: 1 Tiykarǵı túsinikler

Mavzu: Qatiymas mantiq. Ishonchlilik koyeffitsentidan foydalanish
Reja:

• 1

Tiykarǵı túsinikler;

• 2

Júk tasıw mashinaları mexanizmleri.

• 3

Kóteriw-tasıw mashinalarınıń xalıq xojalıǵı
Har doim ham hodisalarni aniq qoidalar bilan tavsiflash mumkin emas. Insonlar savollarga doim ham to`g`ri javob bera olmaydilar. Agar inson sal kasalman desa, uning haroratining qandayligini bilib bo`ladimi? Albatta yo`q! “Yuqori”, “issiq” va “engil”, “ko`tarildi” yoki “tushdi” kabi so`zlar lingvistik o`zgaruvchilar bo`lib, ularni bitta qiymat bilan aniqlab bo`lmaydi. Qoidalarni tuzishda bu tushunchalardan foydalanish qat’iymas mantiq deb ataladi. “Tushadi” tushunchasi ham lingvistik o`zgaruvchi bo`lib, fond birjasini tavsiflovchi qoidalarda ishlatiladi. Lingvistik o`zgaruvchilardan foydalangan holda, foydalanuvchiga ortiqcha savollarni bermasdan, ba’zi ehtimolliklarning qiymatlarini hisoblash mumkin. Buning uchun lingvistik o`zgaruvchilarning qiymatlarini aniqlashtirish lozim. Noaniq/Qat’iymas (fuzzy – ingliz atamasidan) ob’ekt, xolat va hodisalarni noaniq, to`liq bo`lmagan, taxminiy, mumkin bo`lgan baholashlardan foydalanishni talab qiladi. Bunday baholashlar ekspert fikr(mulohaza)larida shakllanadi.

• Ko`p muammolarni yechishda mazkur turdagi Qat’iymas bahslash, model, usul va protseduralardan foydalanilish zarurligi quyidagilar bilan belgillanadi:
• ob’ekt va hodisalar to`g`risida aniq va to`liq axborotlarni olish imkoniyati yo`qligi;
• murakkab ob’ekt va hodisalarning aniq, deterministik matematik modelini qurish yoki imkoni yo`qligi (hozirgi paytda), yoki murakkabligi va shu sababli nomuvofiqligi;
• ayrim muommalarni yechishda parametr va hodisalarni aniq baholashlari talab qilinmaydi;

• tadqiq qilinayotgan tizimlarning murakkabligi oshgan sari insonning ular to`g`risida aniq va shu bilan birga to`g`ri baholash (fikr, mulohaza bildirish) qobiliyati pasayadi, murakkablik belgilangan chegaradan oshgandan keyin esa baholashlarning aniqligi va to`g`riligi (ma’noliligi) bir biriga zid bo`lib qoladi.
• Qat’iymas modellar egiluvchan (Soft computing – yumshoq hisoblash) modellar sinfining biri bo`lib quyidagi xususiyatlarga ega:
• insonning odatdagi shaklda ifodalangan bilim va tajribalariga asoslangan bo`lib, ular ananaviy (aniq, qat’iy, deterministik) modellarga nisbatan egiluvchanligi;
• dastlabki axborotlar aniqlikliklariga munosib bo`lgan masala yechimini topishga imkoniyat berilganligi va ularning real olamga ko`proq o`xshashligi;

• soddaroq modellardan hamda soddaroq qat’iymas amallalardan foydalanish natijasida masala yechimining natijalarini tezroq topishi bilan farqlanadi.
• Qat’iymas yechish usullari quyidagilarga asoslanadi:
• sonli o`zgaruvchan yoki ularga qo`shimcha ravishda qat’iymas va lingvistik o`zgaruvchalardan foydalanish;
• qat’iymas muloxazalar yordamida o`zgaruvchanlar orasidagi sodda munosabatlarni ifodalash;
• qat’iymas algoritmlar yordamida murakkab munosabatlarni ifodalash.

Qat’iymas to`plamlarning klassik va aniq to`plamlardan asosiy farqi ularning [mansub bo`lishi – mansub bo`lmasligi] oraliqda mansublik daraja qiymatlarining to`plam tushunchasi bilan (ha, yo`q o`rniga) ish olib borishidan iborat. Qat’iymas to`plamlar ta’rifi. QT – bu juftlar to`plami. Bu erda to`plamiga element mansubligining to`g`irlik darajasini ifodalaydigan mansublik funktsiyasi; –elementlar berilgan asosiy to`plam. QT ifodalovchisi (sohibi) – bu mansublik funktsiya qiymati noldan ko`p bo`lgan x elementlarining qism to`plamidir.
Mansublik funktsiyasining maksimal qiymati , ya’ni QT ning balandligi deb nomlanadigan qiymati (birga teng) bo`lsa, u holda QT normal to`plam deb ataladi. Agarda bo`lsa, u holda bunday QT subnormal to`plam deb ataladi. Agar faqat bir elementdan iborat bo`lsa, u holda bunday QT unimodal to`plam deb ataladi. bo`lgan elementlarni o`tish nutqalar deb ataydilar.Agar QT ifodalovchisi faqat bir elementdan iborat bo`lsa, bunday to`plamni singlton deb ataladi. Barcha elementlar uchun , ya’ni , bo`lgan QT bo`sh to`plam deb ataladi. QTning quvvati ko`rinishda belgilanadi. Bu erda – birlashtirish amali.

Ishonchlilik koyeffitsenti, faol faoliyat olib borilayotgan va uning natijalariga ishonch hosil qilish prinsipi. Bu, insonni o'z maqsadlariga erishishda yordam beradigan muhim hususiyatdir.
Ishonchlilik koyeffitsenti, insonlarni motivatsiyalash va faol faoliyatni rivojlantirishga qaratilgan model bo'lib, ularni o'z maqsadlariga yo'naltiradi. Bu, amaliyotda, ish hayotida va har doim o'zini rivojlantirishda foydalaniladi. Ishonchlilik koyeffitsentidan foydalangan holda Vikipediya maqolalarini yaratish yoki tahrirlash, insonlarni tuzum va maqsadlari uchun energiyalantirish, va jamiyatga foyda olib kelishning boshqa sohalarida ishlatiladi.
E’TIBORINIZ UCHUN RAXMAT