Reja: Asosiy vositalar hisobining ahamiyati va vazifalari

To‘g‘ri chizikli usul. Amortizatsiyani hisoblab yozish usullaridan birortasini qo‘llashni aniqlash kiyin bo‘lgan lollarda hisoblab yozishning to‘g‘ri chizikli usulidan foydalaniladi.
Amortizatsiyani hisoblashishda uning tugatilish qiymatiga e’tibor berish lozim. Agar boshqa summani ishonchli tarzda hisob-kitob qilish mumkin bulmasa, nomoddiy aktivning qoldik qiymati nolga teng bo‘ladi
Misol. «Bobur» xissadorlik jamiyatida nomoddiy aktivga eskirish hisoblashish bo‘yicha quyiidagi ma’lumotlar mavjud:

• 
  Nomoddiy aktivning balans qiymati - 1000 ming sum;
  
• 
  Tugatilish qiymati - 100 ming sum;
  
• 
  Xizmat muddati - 5 yil.
  

Yillik amortizatsiya summasi = (10000-1000)/5= 180 ming sum.
Amortizatsiyani to‘g‘ri chizikdi usulda hisoblash jadvali

Yillar	Balans qiymati	Yillik amortizatsiya summasi	Jamgarilgan amortizatsiya	Qoldiq qiymati
1-yil	1000	180	180	820
2-yil	1000	180	360	640
3-yil	1000	180	540	460
4-yil	1000	180	720	280
5-yil	1000	180	900	100

Bajarilgan ish hajmiga ko‘ra amortizatsiya hisoblash.
Korxonada shu davr mobaynida 90000 sumlik mahsulot ishlab chiqarildi. 1-yilda 20000, 2-yilda - 30000, 3-yilda - 10000, 4-yilda - 20000, 5-yilda - 10000 ming sumln mahsulot ishlab chiqarildi.
Mahsulot birligiga taksimlanadigan amortizatsiya harajatlari quyidagiga teng: (10000-1000)/90000=0,1 har bir sumlik mahsulot uchun

Bajarilgan ish		hajmiga ko‘ra	amortizatsiya hisoblash jadvali
Yillar	Balans qiymati	Ishlab chiqarilgan mahsulot hajmi	Yillik amortizatsi ya summasi	Jamgarilgan amortizatsiya		qoldik qiymati
1-yil	1000	2000	200	200		800
2-yil	1000	3000	300	500		500
3-yil	1000	1000	100	600		400
4-yil	1000	2000	200	800		200
5-yil	1000	1000	100	900		100

Qoldiqli kamayish usulida amortizatsiya hisoblash. Bu usulda amortizatsiya Hisoblashishda amortizatsiya me’yori 2 xissaga orttiriladi va amortizatsiya me’yor 40%(2*20%)ga teng bo‘ladi.
Qoldiqli kamayish usulida amortizatsiya hisoblash jadvali

Iillar	Balans qiymati	Yillik amortizatsiya summasi	Jamgarilgan amortizatsiya	Qoldik qiymati
1 -yil	1000	(40%*1000)=400	400	600
2-yil	1000	(40%*600)=240	640	360
3-yil	1000	(40%*360)=144	784	216
4-yil	1000	(40%*2160)=864	8704	1296
5-yil	1000	296	9000	100

Nazorat savollari:

1. 
   Asosiy vositalarning mohiyati va hisobining vazifalarini tavsiflang?
   
2. 
   Asosiy vositalar qanday tartibda turkumlanadi?
   
3. 
   Asosiy vositalarni baholash tartibini yoriting?
   
4. 
   Asosiy vositalarning hisobi qanday xujjatlarga asosan yuritiladi?
   
5. 
   Asosiy vositalarning analitik hisobini yuritish tartibini yoriting.
   
6. 
   Asosiy vositalarning harakati nima va uning hisobi qanday yuritiladi?
   
7. 
   Uzoq muddatli aktivlarga nimalar kiradi?
   
8. 
   Nomoddiy aktivlar nima?
   
9. 
   Nomoddiy aktivlarning tarkibini yoriting?
   

Foydalanishga tavsiya etiladigan asosiy adabiyotlar ro’yxati

1. 
   Jo’raev N., Abduvoxidov F., Sotivoldieva D. Moliyaviy va boshqaruv hisobi. Darslik (lotin alifbosida). –T.: 2012 y. 480 b.
   
2. 
   Pardaev A.X., Pardaev B.X. Boshqaruv hisobi. O’quv qo’llanma./ - T.: G.G’ulom nomidagi adabiyot va san’at nashriyoti, 2008.
   
3. 
   Karimov A., Islomov F., Avloqulov A. Buxgalteriya hisobi. Darslik.-T.: Sharq, 2004.
   
4. 
   Xamdamov B.K., Islomov F.R., Avloqulov A.Z. Moliyaviy hisobot. O’quv qo’llanma./ - T.: “IQTISOD-MOLIYa”, 2008.
   
5. 
   Ibragimov A., Ochilov I., Qo’ziev I. Moliyaviy va boshqaruv hisobi –T.: Iqtisod-moliya. 2008 y. 440 b.
   
6. 
   Wan Madznah Wan Ibrahim, Mohd Rizal Palil “Fundamentals of business accounting” Oxford university Press, 2014
   

Qo’shimcha adabiyotlar:

7. 
   “O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo’yicha harakatlar strategiyasi to’g’risida”gi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi PF-4947-sonli Farmoni.
   
8. 
   Mirziyoev Sh.M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz. – Toshkent: “O’zbekiston” NMIU, 2017. – 488 b.
   
9. 
   Mirziyoev Sh.M. Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo’lishi kerak. – Toshkent: “O’zbekiston” NMIU, 2017. – 104 b.
   
10. 
    Mirziyoev Sh.M. Erkin va farovon, demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. – Toshkent: “O’zbekiston” NMIU, 2017. – 56 b.
    
11. 
    Mirziyoev Sh.M. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash – yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi. – Toshkent: “O’zbekiston” NMIU, 2017. – 48 b.
    
12. 
    Mirziyoev Sh.M. Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo’lishi kerak. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2016 yil yakunlari va 2017 yil istiqbollariga bag’ishlangan majlisdagi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining nutqi. \\ Xalq so’zi gazetasi. 2017 yil 16 yanvar, №11.
    
13. 
    Gadoev E. va boshqalar. Buxgalter uchun amaliy qo’llanma: ikki jildlik. Toshkent. NORMA-2010.
    
14. 
    Xasanov B.A., Xoshimov A.A., Pardaeva Z.A. “Buxgalteriya hisobi nazariyasi” fanidan mustaqil ta’lim uchun ko’rgazmali o’quv qo’llanma. –T.: Iqtisodiyot, 2012 y. 207 b.
    
    1. 
       Xolbekov R.O., Maxkamboev A.T., Ergasheva Sh.T., Toshpo’latov A.Sh. Moliyaviy va boshqaruv hisobi fanidan masalalar to’plami. Uslubiy qo’llanma. T.: Iqtisodiyot, 2013. 107 b.
       

Intermediate Accounting (15th Edition) English, 557 pages, Kieso, Weygandt and Warfield, 2013.

1^ Wan Madznah Wan Ibrahim va Mohd Rizal Palil “Fundamentals of business accounting” Oxford university Press, 2014; 116 bet.