Reja: Kirish I b

2.3 Davlat maktabgacha ta’lim tashkilotlarida metodik birlashmalarni tashkil etishda mehnat muhofazasi

Mehnatni muhofaza qilish – bu tegishli qonun va boshqa me`yoriy

hujjatlar asosida amal qiluvchi, insonning mehnat jatumanidagi xavfsizligi, sihat-salomatligi va ish qobiliyatini saqlashni ta`minlashga qaratilgan tadbir. Ijtimoiy-iqtisodiy, tashkiliy, texnikaviy, sanitariya-gigiena va davolash profilak- tika tadbirlari hamda vositalari tizimidan iborat.

O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga muvofiq har bir kishi mehnat

qilish, qonunda belgilangan tartibda erkin ish tanlash huquqiga egadir. Majburiy mehnat taqiqlanadi. Respublikamizda mehnat qonunchiligi faqatgina ish sharoitini yaxshilash va baxtsiz hodisalarining oldini olish vazifalarinigina ko`rish bilan cheklanmay, balki xodimlarni ishdan bo`shatishni va xodimlar bilan korxona ma`muriyati o`rtasidagi janjalni muhokama etishni tartibga soladi va mehnatkashlar manfaatini himoya qiladi.

Jamiyatning asosiy rivojlantiruvchi va ishlab chiqarish tizimini

boshqaruvchi kuch inson ekanligini e`tiborga olib, uning ishlab chiqarish faoliyatini va sog’lig’ini saqlash ijtimoiy taraqqiyot yo`lidagi muhim omil bo`lib hisoblanadi. Shuning uchun ham sanoat korxonalarining muhim talabi, faqat sifatli mahsulot ishlab chiqarish bo`lib qolmasdan, balki ishlab chiqarish sharoitini yaxshilash, ishlab chiqarishda jarohatlanish va kasb kasalliklari kelib chiqishiga sabab bo`lgan manbalarni yo`qotish, ish faoliyati inson uchun charchash, toliqish va kasalliklar manbai bo`lmasdan, quvonch va baxt keltiruvchi faoliyat bo`lishini ta`minlashga harakat qilish zarur.

Inson mehnatini muhofaza qilishni yaxshilash-davlatimiz amalga

oshirayotgan asosiy va muhim ijtimoiy vazifalardan biridir. ekologik xavfsizlik muammosi allaqachonlar milliy va mintaqaviy doiradan chiqib, butun insoniyatning umumiy muammosiga aylangan. Insoniyat qanday xavf

qarshisida turganligini, atrof-muhitga inson faoliyati tufayli etkazilayotgan zarar qanday natijalarga olib kelganligini yaqqol his etish qiyin emas.

O`zbekiston Respublikasi IPrezidenti Islom Karimov o`zining "O`zbekiston XXI asr bo`sag`asida: xavfsizlikka taxdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari" nomli asarida: «Mamlakatni jadal rivojlantirish borasidagi dasturiy vazifalarni amalga oshirishda fanni va ilmiy infrastrukturani rivojlantirish g`oyat muxim axamiyatga ega. Davlat faoliyatining muvaffaqiyati xozir ko`p jixatdan fan-texnika taraqqiyoti yutuqlari, chuqur ilm talab qiladigan texnologiyalar qanchalik keng joriy etilayotgani, kadrlarning kasb tayyorgarlik darajasi bilan belgilanadi» - deb uqtirib o`tganlar.

Respublikamizda chuqur iqtisodiy o`zgarish bo`layotgan bir davrda, kadrlar tayyorlashning milliy dasturi kuchga kirishi yuqoridagi fikrni amalga oshirishning dastlabki bosqichi bo`lib xizmat qiladi. Ko`p bosqichli ta`lim tizimiga binoan Respublikamizdagi barcha universitet va institutlarda ta`lim olayotgan bakalavrlarning o`quv rejasiga "Hayotiy faoliyat xavfsizligi" fanining kiritilishi bo`lg`usi mutaxassislarning bilimini chuqurlashtirishga, xar xil turdagi shikastlanishlar va kasallanish xodisalarini oldini olishda hamda barkamol, sog`lom kadrlarni tayyorlashda yordam beradi.

Respublikamizda mehnat muhofazasi ishi ijtimoiy-iqtisodiy, texnik, gigienik hamda tashkiliy tadbirlar majmuasidan iborat bo`lib, bu tadbirlar mehnatkashlarning xavfsiz ishlashini, sog`lig`i va ishlash qobiliyatini saqlashni ta`minlaydi.

Mehnat qonunchiligi, barcha ishchi va xizmatchilarning mehnat munosabatlarini boshqarib turuvchi huquqiy me`yorlar majmuasidir. Mehnat gigienasi va sanoat sanitariyasi, ishchilarni kasbiy kasalliklarga, zararlanish va zaharlanishga olib kelishi mumkin bo`lgan zararli ta`sirlarni kamaytirish yoki butunlay yo`q qilishga qaratilgan tashkiliy tadbirlar va texnika vositalaridir.

"Hayotiy faoliyat xavfsizligi" ko`p bo`lg`usi mutaxassislarni mehnat
muhofazasining ilmiy asoslariga doir bilimlar bilan qurollantirish vaularda

ishlab chiqarishdagi mehnat sharoiti hamda mehnat muhofazasini yaxshilash muammolarini ijobiy hal etishga qiziqish uyg`otishga mo`ljallangan.

Mehnatni ilmiy tashkil etish ishlab chiqarishga muntazam ravishda joriy etiladigan fan yutuqlariga hamda ilg`or tajribaga asoslanadi. Mehnat va moddiy boyliklardan keng, samarali tarzda foydalanishni ta`minlaydi, inson sog`lig`ini saqlashga yordam beradi va mehnatni hayotiy extiyojga aylantiradi.

Hozirgi vaqtda inson - tabiiy, texnik, iqtisodiy va boshqa har xil xavf- xatar dunyosida ishlaydi. Shu xavf - xatarlar natijasida juda ko`p insonlar hayotdan ko`z yumadilar (Armanistondagi zilzila, Chernobil AES halokati. Jigaristondagi er siljishi, Admiral Naximov paroxodining cho`kishi, Sverdlovskiyda, Chelyabinsk - Ufa temir yo`l uchastkasida portlash va h.k. Shular natijasida 3000 dan ortiq odam halok bo`lgan, 20000 nogiron va 200000 odam kasallangan.

Birlashgan Millatlar Tashkilotining 42 sestsiyasida 1991 yildan boshlab tabiiy ofat va falokatlarni kamaytirish bexatarlik yillari, deb belgilangan edi.

Hayot faoliyat xavfsizligi – inson va uning salomatligi uchun xavfsiz mehnat sharoitini ta`minlashga qaratilgan texnikaviy sanitar–gigienik va huquqiy tadbirlar majmuidir.

Xavfsizlik texnikasi-xavfli ishlab chiqarish omillarning, ya`ni xavfsizlik qoidalari buzilgandagi baxtsiz hodisalar, shikastlanishlarni keltirib chiqaradigan omillarning insonga ta`sir etishini oldini oladigan tashkiliy va texnikaviy tadbirlar majmuidir.

Ishlab chiqarish sanitariyasi-zararli ishlab chiqarish omillarining, ya`ni kasalliklar keltirib chiqaradigan omillarning ishchilarga ta`sirini oldini oladigan tashkiliy, gigienik va sanitariya-texnikaviy tadbirlar va vositalar majmui.

Hayotiy faoliyat xavfsizligi tushunchasi ko`p uchraydigan ta`riflar bilan belgilanadi. Faoliyat - insonning jamiyatda mavjud bo`lishi uchun kerakli sharoit. Mehnat - faoliyatning yuqori shakli. Mehnat va faoliyat shakllari turlicha bo`lib, ular hayotda uchraydigan aqliy, manaviy, madaniy, ilmiy va boshqa jatumanlarni o`z ichiga oladi. Hayotiy faoliyat xavfsizligini o`rganmay,

odamlar umumiy inson huquqlarida aytilgan ...hayot, erkinlik, mehnat, shaxsiy daxlsizlikka erisha olmaydilar.