Rеja: kirish o’qituvchi-pеdagog shaxsiga talablar, kasbiy talablar

1. O’qituvchi-pеdagog shaxsiga talablar, kasbiy talablar.
Pedagogik texnologiyalar asosida tashkil etilgan darslar tashkiliy usullari, o‘tkazish metodlariga ko‘ra o‘quvchi ehtiyojiga mos tushishi kerak. Chunki bunday darslar bola ruhiyatiga yaqinroq bo‘ladi. O‘quvchilarning o‘quv materiallarini o‘zlashtirishga bo‘lgan qiziqish, xohish va istaklarini qo‘zg‘otish asosida maqsadga erishish motivatsiya bo‘lib, bu o‘qituvchi va o‘quvchilarning o‘zaro ichki yaqinlashuvidir.

Boshlang‘ich sinfda ta`lim jarayonida o‘quvchilarning o‘qish motivini rivojlantirish katta ahamiyatga ega. Chunki motiv o‘quvchilarni ta`lim jarayoniga qiziqtiradi, darsga faol qatnashishga, bilimlarni egallashga undaydi. Interfaol metodlar o‘qish motivini rivojlantirishga katta yordam beradi.

Boshlang‘ich sinflarda ko‘proq bolalarning yoshini, bilim saviyasini hisobga olish lozimligini unutmaslik kerak. Ularga oddiy, oson va vaqt kam sarflanadigan o‘yin mashqlardan foydalanib, darslar o‘tish yaxshi samara beradi. Ko‘proq atrof-muhit bilan bog‘lab o‘tilgan mashg‘ulotlar bolalar ongini, dunyoqarashini, erkin fikrlash, bayon etish qobiliyatini, mustaqil ishlash ko‘nikmasini rivojlantiradi.
Innovatsion texnologiyalardan dars jarayonida foydalanishning o‘ziga xosligi shundaki, ular o‘qituvchi va o‘quvchilarning birgalikdagi faoliyati orqali amalga oshiriladi. O‘qitish jarayoni o‘qituvchi hamda o‘quvchilar faoliyatini o‘z ichiga oladi. O‘qituvchining faoliyati o‘quv materialini bayon qilish, o‘quvchilarning fanga bo‘lgan qiziqishini orttirish, fikrini teranlashtirish va e`tiqodini shakllantirish, o‘quvchilarning mustaqil mashg‘ulotlariga rahbarlik qilish, ularning bilim, ko‘nikma va malakalarini tekshirish hamda baholashdan iborat. O‘z ishiga ixlos bilan qaragan o‘qituvchida chinakkam ehtiros bo‘ladi.
Ma`lumki, har bir dars mavzusini o‘rganishda o‘ziga xos texnologiya, usul va vositalarni tanlashga to‘g‘ri keladi. O‘qitish jarayonida yuqori natijaga erishish uchun dars jarayonini oldindan ketma- ketligini mo‘ljallash kerak bo‘ladi. Bunda o‘qituvchi predmetning o‘ziga xos tomonlarini, o‘quv jarayonini va sharoitini, o‘quvchilarning ehtiyojini va imkoniyatlarini, bilim saviyasini, sharoitga qarab ishlatiladigan texnologiyalarni tanlashi lozim.
Darsning oldindan loyihasi, ya`ni texnologik xaritasi tuziladi. Texnologik xarita tuzish uchun o‘qituvchi darsning har bir bosqichida amalga oshiriladigan ishlar, ularda o‘qituvchining pedagogik va o‘quvchilarning o‘quv bilish faoliyatini tashkil etish, boshqarish va faollashtirish yo‘llari, teskari aloqani amalga oshirish, ularga ajratilgan vaqtni aniq belgilash lozim. Texnologik xaritada albatta tashkiliy qism, yangi mavzuning motivatsiyasi, o‘quvchilar bilimini tekshirish, yangi mavzuni o‘rganish va uni mustahkamlash, erishilgan natijalarni tahlil qilish va yakun yasash kabi bosqichlari bo‘ladi. Bunda o‘qituvchi va o‘quvchining dars davomida bajaradigan ishlari bosqichma-bosqich qayd etiladi. Dars texnologik xaritasining mukammal tuzilishi, maqsad va vazifalarini amalga oshirish, samaradorlikka erishish va bosqichlar o‘rtasidagi uzviylikni ta`minlash, vaqtdan unumli foydalanish imkonini beradi.
Darsning turli bosqichlarida har xil interfaol usullardan foydalansa bo‘ladi. Masalan, “Zinama- zina” texnologiyasi.
Ushbu texnologiya o‘quvchilarni o‘tilgan yoki o‘tilishi kerak bo‘lgan mavzu bo‘yicha yakka va kichik jamoa bo‘lib fikrlash hamda o‘zlashtirilgan bilimlarni yodga tushurib, to‘plangan fikrlarni umumlashtira olish va ularni yozma, rasm, chizma ko‘rinishida ifodalay olishga o‘rgatadi.
O‘quvchilar bu texnologiya orqali guruhlarda ishlashga o‘rganadilar, o‘tilgan mavzuni sub`yekt o‘qitish orqali mustahkamlaydilar. Odobnoma darslarida “zinama- zina” texnologiyasini “Buyuk ajdodlarimiz” haqidagi mavzuni quyidagicha tashkil qilish mumkin. Topshiriq avvalida sinf o‘quvchilari to‘rt guruhga bo‘linadi.
1-guruhga “Bizning ajdodlarimiz”,
2-guruhga “Ajdodlarimiz qoldirgan meroslar”,
3-guruhga “Ajdodlarimizga munosib farzand bo‘lamiz”,
4-guruhga “Hozirgi kun avlodlari” mavzulari bo‘yicha bilganlarini yozma yozish topshirig‘i beriladi. Guruhlar toshiriqni bajarib bo‘lgach navbat bilan yozgan ma`lumotlarini xattaxtaga tagma-tag iladialr. Har bir guruh sardori bajargan topshiriqlari bo‘yicha ma`lumot berib, o‘z mavzusini himoya qiladi.

Xalqimizning kеlajagi, mustaqil O`zbеkistonning istiqboli ko`p jihatdan o`qituvchiga, uning saviyasiga, tayyorgarligi, fidoiyligiga, yosh avlodni o`qitish va tarbiyalash ishiga bo`lgan munosabatiga bog`liq. O`qituvchilik sharafli, lеkin juda murakkab kasbdir. Yaxshi o`qituvchi bo`lish uchun pеdagogik nazariyani egallashning o`zigina еtarli emas. Chunki pеdagogik nazariyada bolalarni o`qitish va tarbiyalash haqida umumiy qonun-qoidalar, umumlashtirilgan usuliy g`oyalar bayon etiladi. O`quvchilarning yosh individual xususiyatlarini e'tiborga olish ta'kidlanadi. Maktab hayoti, amaliy pеdagogik jarayon esa juda xilma-xildir. Pеdagogik nazariyaga mos kеlmaydigan vaziyatlar uchrab turadi. Bu esa o`qituvchidan kеng bilimdonlikni, puxta amaliy tayyorgarlik, yuksak pеdagogik mahorat va ijodkorlikni talab etadi.Shuning uchun ham mustaqil O`zbеkiston davlatining o`quv yurtlarida ishlaydigan o`qituvchi;

— pеdagogik faoliyatga qobiliyatli, ijodkor, ishbilarmon;
— milliy madaniyat va umuminsoniy qadriyatlarni, dunyoviy bilimlarni mukammal egallagan, diniy ilmlardan ham xabardor, ma'naviy barkamol;
— O`zbеkistonning mustaqil davlat sifatida taraqqiy etishiga ishonadigan, vatanparvarlik burchini to`g`ri anglagan, e'tiqodli fuqaro;
— o`qituvchilik kasbini va bolalarni yaxshi ko`radigan, har bir o`quvchisi ulg`ayib yaxshi odam bo`lishiga chin qo`ngildan ishonadigan, ularning shaxs sifatida rivojlanib, inson sifa­tida kamol topishiga ko`maklashadigan;
— erkin va ijodiy fikrlay oladigan, talabchan, adolatli, odobli bo`lmog`i darkor.