Reja: O’zbekistonda paxtachilikdagi fan yutuqlari

Qishloq xo‘jaligini rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasi doirasida qishloq xo‘jaligini liberallashtirish jarayoni jadallashtirilmoqda. O‘zbekistonda 2019-yil 15-oktabrdan boshlab 1994-yildan beri davom etib kelayotgan un narxini davlat tomonidan tartibga solish to‘xtatildi. Unning bozor bahosida sotilishi resurslarning samarali taqsimlanishini va bozorlarda ishlab chiqaruvchilar va iste’molchilar manfaatlarini hisobga olgan holda raqobatni ta’minlaydi. Bu mexanizm un tegirmonlarining qiziqishini oshirib, ishlab chiqarish quvvatlarini modernizatsiya qilish uchun moliyaviy imkoniyatlar yaratdi, bu esa sifatni oshirish, ishlab chiqarish hajmini oshirish va mehnat unumdorligini oshirishga xizmat qilmoqda.
2020-yil hosilidan boshlab g‘allaga davlat buyurtmasi 25 foizga qisqartirildi, 2021-yil hosilidan esa davlat tomonidan g‘alla xarid narxlarini belgilash amaliyoti butunlay bekor qilindi [6].
Shuningdek, 2020 yil hosilidan paxta xomashyosining xarid narxlarini belgilash amaliyoti bekor qilinib, paxta xomashyosini ishlab chiqaruvchilarga (fermer xo‘jaliklari, paxta-to‘qimachilik klasterlari, kooperativlarga) rayonlashtirilgan paxtani tekin nav tarqatish huquqi berildi [7]. Paxtachilikda qo‘l mehnati o‘rnini bosuvchi sohani mexanizatsiyalash faol olib borilmoqda.
Meva-sabzavot mahsulotlari eksportini liberallashtirishni isloh qilish jarayoniga alohida to‘xtalib o‘tish joiz .
2017-yil iyun oyida Prezident Sh.M.Mirziyoyev tashabbusi bilan “O‘zagroeksport” AJ xorijga meva-sabzavot yetkazib berish monopoliyasidan mahrum bo‘ldi [8]. Natijada tadbirkorlik subyektlariga 2017-yil 1-iyuldan boshlab to‘g‘ridan-to‘g‘ri shartnomalar asosida ho‘l meva-sabzavot, uzum va sabzavot mahsulotlarini 100 foiz oldindan to‘lash va valyuta tushumlarining 25 foizini majburiy sotish sharti bilan eksport qilishga ruxsat berildi. . Oxirgi talab milliy eksportchilarni yanada rag‘batlantirish maqsadida 2017-yil iyul oyida bekor qilindi [9].
“O‘zagroeksport” AJ tomonidan eksport shartnomalarini tuzish uchun tavsiya etilgan minimal narxlarni belgilash amaliyoti dastlab noto‘g‘ri bo‘lgan. “Oʻzagroeksport” aksiyadorlik jamiyati tomonidan fermerlarga yetishtirilgan mahsulotlarni belgilangan narxlardan pastroq sotishga ruxsat bermagani natijasida mahsulotlar koʻp hollarda tashlab ketilgan. O‘zbekiston Prezidenti Sh.M. Mirziyoyev 2018-yil avgust oyida [10] bu amaliyotni bekor qilish toʻgʻrisida toʻgʻri qaror qabul qilib, bojxona rasmiylashtiruvi vaqtida tegishli hisob-faktura bilan “Oʻzagroeksport” AJ tomonidan eʼlon qilingan narxlardan past narxlarda yangi va qayta ishlangan meva-sabzavotlarni eksport shartnomalarini tuzishga ruxsat berildi.
Meva-sabzavot mahsulotlarini tashqi bozorlarga chiqarish samaradorligini oshirish bo‘yicha navbatdagi qadam yuridik shaxslar tomonidan oldindan to‘lovsiz eksportga ruxsat berish, akkreditiv ochish, bank kafolati va siyosiy va tijorat risklaridan sug‘urta polisini rasmiylashtirish bo‘ldi. 2018 yil oktyabr oyida belgilangan tartibda eksport shartnomasi [11].
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti
Sh.M. boshchiligidagi hukumat. Mirziyoyev meva-sabzavot mahsulotlarini eksport qiluvchilarni qoʻllab-quvvatlashning Oʻzbekistonda ilgari boʻlmagan misli koʻrilmagan tizimini yaratdi [12].
Xususan, Tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirishni qo‘llab-quvvatlash davlat jamg‘armasi tomonidan eksportchilarga tijorat banklarining eksportdan oldingi kreditlari bo‘yicha foizli xarajatlarni qoplash uchun kompensatsiyalar berila boshlandi. aylanma mablag‘larni to‘ldirish uchun O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining qayta moliyalash stavkasigacha beriladi. Shuningdek, eksportchilarga tijorat banklari kreditlari bo‘yicha kafillik eksportdan oldingi kredit summasini hisobga olgan holda 50 foizgacha, lekin 4 milliard so‘mdan ko‘p bo‘lmagan miqdorda taqdim etila boshlandi.
Mustaqillik yillarida meva-sabzavot eksport qiluvchi korxonalarga meva-sabzavot mahsulotlarini MDHdan tashqari davlatlarga eksport qilishda birinchi marta temir yo‘l transportida tashish xarajatlarining 50 foizigacha kompensatsiya uchun subsidiyalar berildi. Biroq, bu juda samarali emas edi, chunki ushbu transport turi bilan etkazib berish kamdan-kam va kichik hajmda edi. Shu bois, kelgusida eksportni tashish uchun subsidiyalar kengaytirilib, mahsulotlarni avtomobil va havo transportida yetkazib berish nazarda tutilgan [13].
Eksport faoliyatini himoya qilish qoʻllanila boshlandi [14], buning uchun Tadbirkorlikni rivojlantirishni qoʻllab-quvvatlash davlat jamgʻarmasidan 50 milliard soʻmgacha mablagʻ ajratildi. Jamg‘arma eksportdan oldingi kreditlar bo‘yicha foizli xarajatlarni va tijorat banklari kreditlari bo‘yicha kafolatlarni qoplaydi.
2020-yil oxirida Hukumat meva-sabzavot eksport qiluvchilarga ko‘makni yanada kengaytirdi. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2020-yil 31-dekabrdagi 826-son qaroriga [15] muvofiq, eksportyorlarga quyidagi miqdorda xarajatlar qoplanishi tartibi joriy etildi:

• standartlarni joriy etish va muvofiqlik sertifikatlarini olish sohasida - bitta xalqaro standartni joriy qilish va bitta sertifikat olish uchun 100%, lekin 20 000 AQSh dollaridan ko'p bo'lmagan miqdorda;

  
  

• mahalliy mahsulotlar va brendlarni tashqi bozorlarga olib chiqish uchun taqdimot va reklama kampaniyalarini o‘tkazish sohasida – 100 foiz, lekin bir eksportchi uchun kalendar yili uchun 20 000 AQSh dollaridan ko‘p bo‘lmagan miqdorda;

  
  

• xalqaro tender va tanlovlarda ishtirok etish sohasida – 100 foiz;

  
  

http://hozir.org