Reja: O'zini o'zi anglash, o'z o'ziga munosabat

2. O'zini o'zi baholash metodlari
Odamning o'ziga-o'zi qanday munosabatda bo'lishi unga atrofdagilarning qanday
munosabatda bo'lishiga ham bog'liqdir. O'zini-o'zi baholash shaxsning hal
qiluvchi xususiyati, uning o'zagidir. O'zini-o'zi baholash jamoadagi faoliyati,
maveini, uning boshqa a'zolariga o' zining munosabatini baholashni o' z ichiga
oladi.Hayot davomida bir kishi muntazam ravishda atrofidagi odamlardan
o'zining shaxsiyatini baholaydi. Shaxsning o' zini-o'zi baholashi shaxs kamolotining
muxim ko'rsatkichidir. Odamning o'ziga-o'zi qanday munosabatda bo'lishi unga
atrofdagilarning qanday munosabatda bo'lishiga bog'liqdir. O'zini-o'zi baholash
shaxsning hal qiluvchi xususiyati, uning o'zagidir.
Shaxsning faolligi, uning jamoa
faoliyatida ishtiroki uning o'zini-o'zi tarbiyalashga intilishi, o'zini-o'zi baholash
darajasiga bog'liqdir. O'zi haqida keraksiz ech nimaga yaramaydigan sub'ekt deb
o'ylaydigan odam taqdirini yaxshilash uchun istar-istamas kuch-g'ayrat sarflaydi.
Aksincha, o'zlarini yuqori baholaydigan odamlar ko pincha juda gattiq ishlashga
moyildirlar. Ular yahshi ishlamaslikni o'zlariga munosib emas deb
hisoblaydilar.

---

O'z kuchiga ishonish, o'z kuchiga ishonish muvaffaqiyatga erishishga imkon beradi.
Aksincha, xo'rlash, aybdorlik va uyat hissi, asossiz uyatchanlik ichki ehtiyojlarning
namoyon bo'lishiga to'sqinlik giladi va ularni amalga oshiradi. Asosiy o'zini o'zi anglash
bolalikning o'zida shakllanadi, ammo bu vaqt o'tishi bilan o'zgarishi mumkin bo'lgan
kategoriya bo'lib, uni tuzatish kerak.
O'zini-o'zi baholash shakllanib borgan sayin, ular atrofdagilarning fikridan va xatto
faoliyatning aniq natijalaridan tobora mustaqil bo'la boradi. Barqaror o'zini-
o'zi baholash shakllanishi bilan u o'zini-o'zi mustahkamlash tamoyiliga ega bo'ladi.
Bu o'zini-o'zi yuqori baholashga ham o'zini-o'zi past baholashga ham taaluqlidir. Masalan,
ota-ona yoki ulardan birining kamsituvchi munosabati boshgalar
ishtirokidagi faoliyat oldida, jumladan imtixon oldidan qattiy qo'rquvni
shakllantirishi mumkin. O'quvchi imtixonni muvaffaqiyatli topshirganida ham, uning
o'ziga-o'zi past baho berishini o'zgartirmaydi. Uning boshida quyidagi fikr
shakllanadi: "Bu muvaffaqiyatlarning hammasi ta'sodify u gobiliyatsiz o'quvchi
ekanligini o'qituvchilar qanchalik kech aniqlasalar, yat ham shunchalik daxshatli
bo'ladi. Bu norozilik tuyg'usi odamni bir umr takib qilishi mumkin.

---

O'z-o'zini hurmat qilish darajasi insonning o'ziga bo'lgan sevgisiga va
boshqa odamlar bilan taqqoslashga bog'liq. O'zini past baholagan
odam o'zini hayotda kerarsizdek his qiladi, uning hayoti qanday
rivojlanayotganidan qoniqmaydi. Tashqi ko'rinishlarda bu quidagicha
ifodalanadi:
tez-tez o'zini tanqid qilish;
doimiy ayb;
boshqa odamlarni rozi qilish istagi;
noto'g'ri ish qilishdan qo'rqish;
Bundan tashqari, odam ob'ektiv ma'lumotlarga ega, potentsial bor,
lekin xato qilishdan qorqqanligi sababli ular ko’pincha amalga
oshirilmaydi. Bu jarayon muvaffaqiyatli munosabatlar o'rnatish va
natijalarga erishishga imkon bermaydigan
o'zini ozi baholashning eng istalmagan darajasi hisoblanadi. 

---

O'ziga past baho beradigan odamda quyidagi ko'rinishlar o' z ifodasini topadi:
oddiy narsa uchun ham odamlardan uzr so'rash;
nevrotik ayb;
ularning so'zlari va ishlarining doimiy asossiz ravishda qo 'llanilishi;
o'ziga bo'lgan to'liq ishonchsizlik tufayli tashabbuskorlikning yetishmasligi;
O'zini past baholagan holda, har doim "yolgon majmuasi" ya'ni yolgon
gapirishga moyilligi mavjud bo'ladi.

---