Reja: Yozma manbalarni tavsif usuli va ularni talabalarga tushuntirish. Kodikologik ma’lumotlar. Asar muallifi va uning davri. Asarning tarkibi va mazmuni tahlili Yozma manbalarni talabalarga tushuntirishning bir necha prinsipi mavjud

B.A.Ashmedov yozma tarixiy manbalarni ikki turga bo’ladi:
Oliy va mashalliy xukmdorlar mashkamasidan chiqqan rasmiy shujjatlar (yorliqlar, farmonlar, inoyatnomalar va boshqalar). Ushbu asarlarda yozma manbalar aloshida emas, balki muallif nomi ostida keltirilgan. Bundan tashqari tarixchi shar bir tarixiy davrga qisqa ta’rif bergan. Mazkur darsliklarning ijobiy xususiyati sifatida ularda daliliy ma’lumotlarni kipliligi, ilmiyligini qayd etish mumkin. Faqat ularda materiallar akademik nashrlar kabi joylashtirilgan va dars itish xususiyatlari inobatga olinmagan.
A.Shabibullayevning «Adabiy manbashunoslik va matnshunoslik» (T.: TDSHI. 2000) qillanmasi va A.A.Madraimov tuzgan «Manbashunoslikdan ma’ruzalar majmuasi» (T.: TDPU 2001)da yozma manbalar ti\risida talabalarga ma’lumotlar berish dars jarayoni xususiyatlarini e’tiborga olishga sharakat qilingan. Faqat A.Shabibullayev qillanmasida adabiy manbashunoslikka katta e’tibor berilgan.
Unda dars quyidagi tartibda tuzilgan:
1. Mavzu nomi.
2. Adabiyotlar.
3. Dars mazmunining qisqa izoshi. Singra dars mazmuni bayoni, aloshida atamalar va oxirida savollar berilgan.
A.A.Madraimov tuzgan ma’ruzalar matnida dars jarayonining tartibi quyidagichadir.
1. Mavzu nomi.
2. Dars rejasi.
3. Asosiy tushunchalar.
4. Darsning mufassal mazmuni.
5. Materialni mustashkamlash uchun savollar va oxirida adabiyotlar riyxati keltirilgan.
Ushbu maxsus kataloglar va darsliklardan tashqari qilyozma kitob ti\risida va sharq manbashunosligiga oid tiplam va kitoblar sham mavjud bilib, ulardagi mushim yozma manbalarning shar biriga aloshida e’tibor berilmagan. Lekin ularda eng mushimlari ti\risida matn orasida ma’lumotlar keltiriladi shamda manbalarning umumiy xususiyatlari tadqiq etilgan. Zikr etilgan darslik va qillanma, maxsus adabiyotlarning barchasida iziga xos foydali ma’lumotlar mavjudligini tan olamiz. Lekin ularning birontasini ilmiy-metodik jishatdan talabalarga manbalar ti\risida dars berish uchun mukammal namuna deb olish mumkin emas.
Mavjud ilmiy adabiyotlaríèng òàshëèëè va kafedramizdagi tajribalarimiz asosida yozma manbalar ti\risidagi texnik ma’lumotlar va asar mazmuni talabalarga kompleks tarzda tushuntirishning eng samarali va ilmiy-metodik asoslarini ishlab chiqishga sharakat qilindi.
Talabalarga manba ti\risida kompleks tarzda ma’lumot berish kerak. Bu esa yozma manbaning kodikologik ma’lumotlar, muallif va uning yashagan davri, asar tarkibi va mazmuni tashlili, uning tarixnavisligini tushuntirishdan iboratdir. Darsning iziga xos xususiyatlari sifatida uning rejasi, mavzuga oid asosiy tushunchalar va qishimcha kirgazmali qurollardan foydalanishni qayd etish mumkin.
Yozma manbalar ti\risidagi ma’lumotlarni quyidagi tartibda tushuntirishni eng ma’qul va samarali ilmiy metodologik uslub deb shisoblayman.