O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
FAN VA INNOVATSIYA TA’LIM
VAZIRLIGI
FARG’ONA DAVLAT UNIVERSITETI
SIRTQI BO’LIM
MUSTAQIL ISH
Mavzu:
MAKTABAGACHA TA'LIMNI
REJALASHTIRISHNING ASOSIY BOSQICHLARI VA
TURLARINI YORITISH
Guruh: 22.19
Bajardi:
MELNIKOVA ZAYNURA
MAKTABAGACHA TA'LIMNI REJALASHTIRISHNING
ASOSIY BOSQICHLARI VA TURLARINI YORITISH
Reja:
1.
MTMda bolalar hayotini tashkil etish
2.
Bolalarning faoliyatida ta'lim-tarbiya vazifalarni amalga oshirish
va rahbarlik qilish
3.
Kunning birinchi va ikkinchi yarmida bolalar hayotini tashkil etish
MTMda bolalar hayotini tashkil etish
Fiziologiya, gigiena, psixologiya, pedagogika sohasida olib borilgan
ilmiy- tadqiqotlar natijasida MTMda kichkintoylar hayotini tashkil
etishning quyidagi printsiplari yuzaga keldi:
Наг bir yosh guruxda bolalarni jamoachilik ruhda tarbiyalash va har bir
bolaning har tomonlama rivojlanishini ta'minlaydigan bir xil shart-
sharoitlar yaratish.Bolalarni yosh guruxlariga taqsimlashda har bir
guruhga faqat bir xil yoshdagi bolalarni tanlash va shunga qarab ta'lim-
tarbiya jarayonini tashkil etish.Bolalarning har xil faoliyat bilan
shug'ullanishlari va bir-birlari bilan muloqotga kirisha olishlari uchun
zarur bo’lgan moddiy muhitni yaratish. Buning uchun guruh xonasi va
maydonchani gigienik. pedagogik, estetik talablar darajasida kerakli
asbob- anjomlar bilan ta' minlash.Bolalarning yoshiga mos kun tartibiga
rioya qilish va uning barqarorligini ta-minlash.Bolalar shaxsini
shakllantiradigan faoliyat turlarini (uyin. rnehnat, ta'lim) tashkil etish va
bu faoliyatlar uchun kun tartibidan ma' lum vakt ajratish.
Bolalarning har xil faoliyatlarini ilmiy asoslangan printsiplar asosida
almashtirib borish MTMning har xil yosh guruhlarida bolalar hayotini
tug’ri tashkil etish
2.
Bolalarningfaoliyatida ta'lim-tarbiya vazifalarni amalga oshirish va
rahbarlik qilish
Bolalarning har tomonlama rivojlanishini ta'minlashga qaratilgan
pedagogik jarayon murakkab va rang-barangdir.
Tarbiya masalalari ta'lim-tarbiya ishining tashkiliy shakllari, bolalar
faoliyatining har xil turlari: mashg’ulotlarda ta'lim berish orqali, ijodiy
va qoidali o’yinlar, bolalarning mustaqil faoliyatlari, ularning o’z
mehnati va kattalar mehnati bilan tanishtirish orqali, o’z-o’ziga xizmat
kilish sayrlar o’tkazish gigienik tadbirlar orqali amalga oshiriladi.
Ta'lim-tarbiya ishlarini muvaffaqiyatli amalga oshirish MTMsidagi
pedagogik jarayonni, har bir faoliyat turini to’g’ri tashkil etishga
bog’liq.
MTMsining pedagogik jarayonida ta'lim muhim ahamiyat kasb etadi va
u kundalik hayotda, o’yinda, mehnatda, mashg’ulotlar orqali amalga
oshiriladi. Mashg’ulotda ta'lim va tarbiya vazifalari xal etiladi. Bolalar
tevarak-atrofdagi hayot va tabiat bilan tanishish, nutqni o’stirish va
savod o’rganish, matematika, jismoniy madaniyat, tasviriy faoliyat,
musiqa bo’yicha eng oddiy tasavvur va bilimlarni, malaka va
ko’nikmalar sistemasini egallab oladilar. Bolalar egallab olishlari kerak
bo’lgan bilim, malaka va ko’nikmalar MTM dasturida belgilab berilgan
bo’lib, u bolalarning umumiy rivojlanishida va ularni maktab ta'limiga
tayyorlashda muhim ahamiyatga ega. Mashg’ulotlarda ta'lim berish
didaktika printsiplari asosida bolalarning yosh va o’ziga xos
xususivatlarini e'tiborga olib ma lum izchillikda olib boriladi, mazmuni
sekin-asta murakkablashtirib boriladi. Natijada u rivojlantiruvchi va
tarbiyalovchi xususiyatga ega bo’ladi.Dasturda har bir yosb guruhida
xafta davomida o’tkaziladigan mashg’ulotlar soni va har bir mashg’ulot
qancha davom etishi belgilab qo’yilgan. Tarbiyachi mana shunga
asoslanib, o’zining xaftalik mashg’ulotlar jadvalini tuzib oladi, bu
ta'limning hamma bo’limlari bo’yicha belgilangan ta'lim-tarbiya
ishlarini to’g’ri taqsimlash va bir xilda amalga oshirishga imkon
yaratadi. Mashg’ulotlar jadvalini tuzishda quyidagi talablarga rioya
qilish kerak:Dasturning hamma bo’limlari bo’yicha mashg’ulotlarni
haftaga teng taqsimlash.Xaftaning birinchi va oxirgi kuniga osonroq
mashg’ulotlar qo’yiladi.Xaftaning seshanba, chorshanba va payshanba
kunlarida bolalardagi aqliy faoliyat tezlashadi, shuning uchun bu
kunlarga murakkabroq ishlar rejalashtiriladi.Kun davomida birinchi
bo’lib bolalardan aqliy zo’r berishni ko’proq talab etadigan, kam
harakatli mashg’ulotlar rejalashtiriladi (tevarak-atrofdagi hayot va tabiat
bilan tanishtirish, ona tili, matematika). Ikkinchi mashg'ulotga
engilroqlari: tasviriy faoliyat, jismoniy tarbiya, musiqa mashg’uloti va
shunga o’xshashlar rejalashtiriladi.Kun davomida mashg’ulotlar
quyidagicha tartibda almashtirib boriladi: matematika va jismoniy
tarbiya, ona tili va tasviriy faoliyat va hokazo.Mashg’ulotlarni bunday
taqsimlash bolalarning dastur materialini engilroq o’zlashtirib olishiga
imkon yaratadi. O’yin bolalarning muhim faoliyati hisoblanadi. U
bolalarning
jismoniy
va
ruhiy
rivojlanishida,
shaxs
sifatida
shakllanishida va bolalar jamoasining tashkil topishida muhim ahamiyat
kasb etadi. O’yin bolaga quvonch bag’ishlaydi, ijobiy his va
keehinmalarini, hayotdan olgan taassurotlarini aks ettiradi. O’yin
mazmuni bola shaxsining shakllanishiga muhim ta'sir ko’rsatadi,
shuning uchun kattalar bolalar o’yiniga rahbarlik qilayotib, ularda
tevarak-atrofdan olayotgan taassurotlari ijobiy tomonini aks ettirish
xohishini uyg’otishlari kerak. Bolalarning mustaqil faoliyati ular uchun
dam olish soati hisoblanadi, ammo ish bilan bir vaqtda bolalarning o’z-
o’zini tashkil eta bilish qobiliyati o’sishiga, xulk, madaniyati irodaviy
sifatlarining tarbiyalanishiga, jamoa munosabatlarining shakllanishiga
yordam beradi. U har xil faoliyatlarda bolalardagi o’ziga xos
ijodkorlikning rivojlanishiga keng imkoniyat yaratadi. SHuning uchun
bolalarning mustaqil faoliyatiga ham tarbiyachining rahbarlik qilishi
taqozo etiladi: chunki xohlagan ishi bilan shug’ullanishiga imkon
yaratish, kerakli material va asbob- uskunalar bilan ta'minlashda yordam
berishda, tarbiyachining maslahati lozim buladi.
Kun davomida sistemali ravishda mehnat faoliyati tashkil etilib, bolalar
kattalarning mehnati bilan tanishtirib boriladi. Bu ish mashg’ulotlarda,
ekskursiyalarda, maqsadli sayrlarda, bolalarning kattalar bilan
birgalikdagi mehnatida amalga oshiriladi. Bunda bolalarning asosiy
e'tibori mehnatning insonlar uchun foydasiga, uning xilma-xilligiga,
ahloqiy munosabatlariga qaratiladi.
Bolalarning ovkatlanishga, mashg’ulotga tayyorlanishlari, tabiat
burchagida navbatchilik vazifasini bajarishlari, ularda topshirikqa
nisbatan javobgarlik hissini rivojlantiradi, shu bilan birga ijtimoiy his va
munosabatlarni shakllantiradi.
166
Navbatchilik ikkinchi kichik guruxda yilning ikkinchi yarmidan
boshlanadi va hamma yosh guruhlarida davom etadi. Katta guruh
bolalarining qo'l mehnati, tabiatdagi mehnati, xo’jalik-maishiy
mehnatlari har kuni ertalabki soatda ertalabki va kechki sayrda sistemali
ravishda tashkil etib boriladi. Haftasiga bir marta butun guruh
ishtirokida bolalarning jamoa mehnati tashkil etiladi, mashg’ulotlarda
qo’l mehnatining yangi turi o’rgatiladi. Mehnat jarayonida bolalarning
mehnat qilish malaka va ko’nikmalari takomillashadi, kuzatuvchanligi
rivojlanadi, qiziqishlari ortadi, mehnatsevarlik, javobgarlik, burch hissi
kabi axloqiy sifatlari shakllanib boradi.
Bolalarning mehnat faoliyatini ularning jismoniy va aqliy faolligini
o’stiradigan qilib tashkil etilishi kerak. Buning uchun ularni hamma
kerakli materiallar va mehnat qurollari bilan ta'minlash lozim. O’z-
o’ziga xizmat bolalar mehnatini tashkil etish shakllaridan biri
hisoblanadi.
Kichkina guruhdan boshlab bolalar mustaqil kiyinish va echinishga
o’rgatiladi. Katta guruh bolalari o’zlarini har doim batartib (tashqi
ko’rinishi, sochi, kiyimlari, oyoq kiyimi) tutishlari kerak. Ular
o’yinchoklarni, kitoblarni, ish qurollarini o’yin va mashg’ulotdan key in
joy-joy iga yig’ishtirib qo’yadilar.
Har kuni ertalabki mashg’ulotdan keyin, kunduzi uyqu, kechki
nonushtadan keyin sayr uyushtiriladi. Sayrda ijodiy o’yinning hamma
turlari, bolalarga tanish va yangi qoidali, o’yinlar tashkil etiladi.
Bolalarning o’yin, mehnat, mustaqil faoliyatlariga rahbarlik qilish
muhim ahamiyat kasb etadi.
Tarbiyachi bolalarning xilma-xil mustaqil faoliyatlari uchun shart-
sharoit yaratadi: kerakli material, asbob-anjomlar, o’yinchoqlar bilan
ta'minlaydi,
maydonchada, guruh xonasida o’yin uchun joy tayyorlaydi.
O’yin va mashg’ulotlar o’tkaziladigan joy gigienik jihatdan talabga
javob berishi (yorug’, ozoda, yaxshi shamollatilgan, nam latta bilan
pollari artilgan, havo temperaturasi normal bo’lishi) kerak.
Sayrda tabiatni, kattalar faoliyatini, ijtimoiy hayot voqealarini kuzatish
imkoni yaratiladi sayr boshlanishida bolalarning mustaqil xatti-harakat
qilishlari: yugurish, o’tirish, gaplashish va tomosha qilish uchun sharoit
mavjud bo’ladi. Keyin harakatli o’yinlar, bolalarning mustaqil
faoliyatlari, mehnat, kuzatish. turli-tuman ijodiy o’yinlar tashkil etiladi.
MTMda bolalar turmushini tashkil etishga katta e'tibor beriladi. Har bir
yosh guruhida tashkil etilgan kun tartibi bolalarning uyquga,
ovqatlanishga, faol mehnat qilishga bo’lgan ialabini to’la qondirishi,
bolalaida ijobiy hissiy kayfiyatni saqlash, bolalar va kattalar o’rtasida
to’g’ri munosabat o’rnatish uchun kerakli shart-sharoit yaratilishi kerak.
Amalga oshiriladigan tadbirlarda tarbiyachi bolalarda madaniy-gigienik
malakalarni: ijtimoiy xulqni, xatti-harakatlar madaniyatini tarbiyalab
boradi.Bolaning sog’lom bulib, to’g’ri rivojlanishi uchun tinch va
chuqur, kerakli uyqu muhim ahamiyatga ega.Tarbiyachi guruh xonasida
bolalarni uyquga yotqizgandan keyin xonaning shamollatilgan
bo’lishini, tinchlikni ta'minlaydi. Bolalarning uyg’onganlarini sekin-
astalik bilan turg’azish kerak.
Dostları ilə paylaş: |