Rəyçilər Ə. A. Sadıqov T.Ə. Sadıqov
Yüklə 4,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
36 44
vSair uzunmüddəlli öhdəliklər
44x
X
X 5
Qısamüddətli öhdəliklər
50
Qısamüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər
50x
X
51
Qısamüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklər 5 İ X
X
52
Vergi və sair məcburi ödənişlər üzrə öhdəliklər 52x
X
53
Qısamüddətli kreditor borcları 53x
X
54
Sair qısamüddətli öhdəliklər 54x
X
X
CƏMİ ÖHDƏLİKLƏR
X
CƏMİ KAPİTAL VƏ ÖHDƏLİKLƏR
X Yeni balans formasının 01 yanvar 2008-ci ildən tərtib edilən sxemindən göründüyü kimi balansın aktivi uzun və qısa müddətli aktivlərdən ibarət olub 2 bölmədən, passivi isə kapital, uzun və qısa müddətli öhdəlikləri birləşdirən 3 bölmədən ibarətdir. Hər bir bölmənin açılışı sxemdə göstərilən maddələri əhatə edir. 3.3. Təsərrüfat əməliyyatlarının formaları və onların mühasibat balansına təsiri Təsərrüfat fəaliyyəti prosesində kommersiya təşkilatlarında təsərrüfat vəsaitlərinin və onların əmələgəlmə mənbələrinin daimi hərəkəti və dəyişilməsi baş verir. Nəticədə bir sıra vəsaitlər artır, o biriləri azalır. Həmçinin onların əmələgəlmə mənbələrində də dəyişiklik əmələ gəlir. Buna görə balansda göstərilən vəsaitlərin və onların mənbələrinin ilk vəziyyəti daimi dəyişir. Bu dəyişilmələr təsərrüfat ehtiyatlarınd* öz əksini elə tapır ki, vəsaitlərin növlərinin ümumi məbləği ilə onların mənbələrinin ümumi məbləği arasındakı bərabərlik pozulmur. Bu bərabərliyin daimi saxlanması balans ümumiləşdirmələrinin əsas məzmununu təşkil edir. Hər bir təsərrüfat əməliyyatı mütləq balansın iki maddəsində əks etdirilir, əgər dəyişiklik ancaq aktiv və yaxud da passivə aiddirsə, belə hallarda balansda aktiv və passivin yekunlarını dəyişməyən məbləğlərin qruplarının yerdəyişməsi baş Vfrir. Bu, birinci və ikinci formadan olan tfcyişiklik hesab olunur. 37 Lakin dəyişiklik bəzən balansın həm aktivinə, həm do passivinə toxunur. Bu zaman dəyişikliklərin bəzilərində toxunulan hər iki maddə üzrə onların artması və bəzilərində isə azalması halları baş verir. Bu hallarda balansın yekunları (valyutalan) müvafiq olaraq artır və ya azalır. Bu üçüncü və dördüncü formadan olan balans dəyişmələridir. Balans dəyişmələrinin formaları qrafik şəklində verilə bilər. Balans dəyişikliklərinin formaları Aktiv
Passiv
Artma Azalma I forma dəyişiklik Artma Azalma II forma dəyişiklik III forma dəyişiklik rv forma dəyişiklik Beləliklə, balansın aktiv və passivinin yekunları hər hansı bir əməliyyatlardan sonra saxlanılır. Beləliklə, balans ümumiləşdirmələri üsulunun tətbiqi təşkilatlann kapitallarının (fondlarının) vəziyyətinə və istifadə edilməsinə nəzarət etməyə imkan verir. Birinci formada olan dəyişiklik ancaq balansın aktivinin maddələri tərkibində baş verir. Hər hansı təsərrüfat əməliyyatı nəticəsində bir təsərrüfat vəsaiti artır, həmin məbləğ qədər o biri azalır. Bu zaman balansın ümumi yekunu (valyutası) dəyişmir. Misal. Təşkilatın işçisinə təhtəl hesab olaraq kassadan 600 manat verilmişdir. Bu əməliyyatda toxunulan balansın hər iki maddəsi - aktivdir. Bu halda vəsaitlərin aktivinin bir maddəsindən başqasına ancaq yerdəyişməsi baş verir. Aktivin yekunu dəyişmir, aktiv və passivin məbləğləri arasındakı bərabərlik saxlanılır. II formada olan dəyişiklik zamanı təsərrüfat əməliyyatı həyata keçirildikdə dəyişiklik ancaq balansın passivinin maddələri tərkibində baş verir. Bu zaman balansın bir sıra maddələri artır, həmin məbləğ qədər o biri maddələri azalır. Balansın ümumi yekunu (valyutası) dəyişmir. Misal. Bankın çıxarışına əsasən ssuda hesabından alınmış ssuda malgöndərənin borcunun ödənilməsinə yönəldilmişdir: 4 mln. manat. Balansın “Qısamüddətli bank kreditləri” maddəsində məbləğ artır, “Mallara və xidmətlərə görə hesablaşmalar” maddəsi azalır. Yüklə 4,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|