Rəyçilər: Yeganə Qəhrəmanova

İşgüzar müzakirə. İşgüzar müzakirə ünsiyyətdə olan bütün və ya ayrı-ayrı iştirakçıların müəyyən bir məsələyə dair fikir mübadiləsidir. Bir çox işgüzar görüş və görüşlər müzakirə şəklində keçirilir. Kütləvi müzakirələrdə sədr istisna olmaqla, bütün iştirakçılar bərabər mövqedədirlər. Burada xüsusi təlim keçmiş natiqlər təyin edilmir, eyni zamanda hər kəs yalnız dinləyici kimi deyil, həm də müzakirəyə qoşula bilər. Üç-səkkizdən on nəfərə qədər qrup müzakirəsində iştirakçıların hər biri mübahisədə iştirak edə bilər, ancaq moderator sayıla bilməz. Müzakirə üçün dəvət olunan mütəxəssislər yarım dairədə oturaraq tamaşaçı qarşısına çıxır, lider mərkəzdə olur. Məkan mühitinin belə bir təşkili qrup müzakirələrinin hər bir iştirakçısına bir-birini mümkün qədər yaxşı görməyə və eşitməyə imkan verir. Müzakirə iştirakçılarının yaxşı hazırlaşmaqları və statistik məlumatlara və lazımi materiallara sahib olması vacibdir. Onların danışma tərzi, şifahi ünsiyyət mədəniyyəti, həmçinin nümayiş etdirmə tərzi çox rahatdır: rahatlıqla, canlı şəkildə, sualları dəqiq şəkildə formalaşdırmaqla, yaxud cavablara və ya lakonik şərhlərə qısa izah verməklə və s. İştirakçıların bir-birlərini ad və soyadı ilə çağırması məsləhət görülür.
Müzakirəni izləyən tamaşaçılar daim müzakirəçilərin diqqət mərkəzində olmalıdırlar. Müzakirənin aparıcısı onun gedişatını, bütün prosedurlarını tənzimləyir, mövzu və müzakirəçiləri tanıdır, qaydalara nəzarət edir, fikir mübadiləsinə rəhbərlik edir, yekun sözü söyləyir. İşgüzar mübahisə ünsiyyət forması kimi fikir ayrılıqları müzakirə edilərkən, müzakirə mövzusunda konsensus olmadığı bir vəziyyətdə geniş istifadə olunur.
Qeyd: Konsensus (latın mənşəli concensus “razılıq, ümumi rəy” deməkdir) beynəlxalq konfranslarda, müşavirələrdə və təşkilatlarda qərarın və ya müqavilənin mətninin iştirakçıların ümumi razılığı ilə formal səs vermə keçirilmədən razılığa gəlməsi. Məsələn, Avropada Təhlükəsizlik və əməkdaşlığa dair müşavirənin (1975) yekun aktı konsensusla qəbul olunmuşdur. Konsensus dövlətlər arasında razılığın əldə edilməsində böyük rol oynayır.


Mübahisə. Ünsiyyətə dair ədəbiyyatda "mübahisə" anlayışı ilə bağlı vahid bir anlayış yoxdur. Lakin əksər ekspertlər bunu bəzi fikirlərin həqiqət olduğunu, digərinin səhv olduğunu isbat edən bir prosedur kimi qiymətləndirirlər. Mübahisə hər kəsin mübahisəli bir məsələdə öz fikrini müdafiə etdiyi şifahi bir yarışmadır. Praktikada mübahisələr çox vaxt nizamsız formalarda aparılır. Mübahisəyə müxtəlif işgüzar ünsiyyət kimi, aşağıdakı xüsusiyyətlər xasdır:
• mübahisə ən azı iki tərəfin olmasını ehtiva edir, bunlardan birini tərəfdar adlandırmaq daha məqsədəuyğundur, digərini isə rəqib;
• mübahisə tərəfləri fikir mübadiləsi prosesində fəaliyyət baxımından bir-biri ilə eyni hüquqlara malikdirlər;
• mübahisənin mövzusu tərəflərin hər birinin öz mövqeyi və ya tezisi adlandırdığı bir mülahizədir;
• tərəflərin mövqelərindəki fərq mübahisəni mahiyyət səviyyəsində deyil, fenomen səviyyəsində müzakirə edir;
• tərəflərin mövqeləri bir-birinə ziddir və əksər hallarda açıq mənfi xarakter daşıyır;
• tezislərin qarşılıqlı eksklüziv xüsusiyyətlərinə uyğun olaraq fikir mübadiləsi qaydası fikir mücadiləsində ifadə olunur;