Riyaziyyat 7-ci sinif

3.  Tərəzilərdə 5 q-a qədər dəqiqliklə yağ və 3 q-a qədər dəqiqliklə qənd çəkildi.
Ərzaqların kütlələrinin nisbi xətalarını faizlə qiymətləndirin və ölçmələrin
keyfiyyətini müəyyən edin (şəkil 1).
4.  Ədədləri onluq kəsr şəklində göstərin. Alınan kəsrləri yüzdə birə qədər
yuvarlaqlaşdırın. Mütləq və nisbi xətanı kalkulyatorla hesablayaraq cədvəli
tamamlayın (nəticələri onda birə qədər yuvarlaqlaşdırın).
Ədəd Onluq kəsr
(yuvarlaq)
Mütləq
xəta
Nisbi
xəta
3 
8
 
 
 
71 
9
 
 
 
103 
16
 
 
 
5. 
Praktik iş.
 Əlinizdəki qələmin uzunluğunu müxtəlif xətkeşlər vasitəsilə ölçün.
Təqribi qiymətləri yazın. Mütləq və nisbi xətanı hesablayın.
6.  Seymur taxta parçasının uzunluğunun 1 mm dəqiqliklə 269 mm, Taleh isə başqa
taxta parçasının uzunluğunun 1 sm dəqiqliklə 189 sm olduğunu müəyyən etdi.
Hansı oğlan işi daha dəqiq yerinə yetirmişdi? Nə üçün?
7.  Təqribi qiymət 4,89, nisbi xəta isə 1%-dir. Təqribi qiymətin mütləq xətasını
müəyyən edin
8.  Cədvəli tamamlayın.

---

Evin
hündürlüyü
Ölçmədən alınan
nəticə
Mütləq
xəta
Nisbi
xəta
Ən dəqiq
ölçmə
Samirin
evi
12 m
0,1 m
 
 
Tahirin evi
5 m
 
3%
 
Mürsəlin
evi
8 m
0,02 m
 
 
Nicatın evi
7 m
10 sm
 
 

---

Özünüzü yoxlayın
1.  Çoxhədliləri standart şəklə
gətirin və dərəcəsini deyin: 
2.  Verilmiş çoxhədlilərin cəmini və
fərqini tapın: 
3.  Bərabərtərəfli ABC üçbucağı
çəkin. Pərgar və xətkeşlə onun
tərəflərinin orta nöqtəsini
qurun və birləşdirin.
4.  Pərgar və xətkeşlə a düz xətti
üzərində olan A nöqtəsindən
bu düz xəttə perpendikulyar
olan b düz xəttini qurun.
5.  Düz xəttin üzərində olmayan
nöqtədən bu düz xəttə
perpendikulyar və mail
çəkilmişdir. Alınmış üçbucağın
növünü müəyyən edin.
6.  Hasili tapın və alınmış
çoxhədlinin dərəcəsini söyləyin:
7.  Çoxhədlini vuruqlara ayırın. 
8.  Tənlikləri həll edin: 
9.  ABC üçbucağının bir tərəfi
üzərində K nöqtəsi qeyd edin.
K nöqtəsinə nəzərən ABC
üçbucağına simmetrik olan
üçbucağı qurun.
10.  Eyniliyi isbat edin: 
11.  Tənlikləri həll edin: 
12.  6,789 ədədini onda birə qədər
yuvarlaqlaşdırın. Alınmış təqribi
qiymətin mütləq və nisbi
xətasını hesablayın.
13.  Aşağıdakı ölçmələrdən hansı
daha həssas yerinə
yetirilmişdir? 
a) 100 kq xəta ilə ölçən
qapanda (ağır kütlələri ölçmək
üçün tərəzi) bir vaqonun
kütləsi 50 tondur; 
b) 0,01 q xəta ilə ölçən bir
tərəzidə bir miqdar dərman 5
q-dır.

---

IV FƏSİL. MÜXTƏSƏR VURMA DÜSTURLARI.
PARALELLİK ƏLAMƏTLƏRİ
4.1. İki İfadə cəminin və fərqinin kvadratı Fəaliyyət
Fəaliyyət
Fəaliyyət
İki ifadə cəminin kvadratı bu hədlərin kvadratları cəmi ilə onların hasilinin iki mislinin
cəminə bərabərdir. (a + b)  = a  + b  + 2ab
İki ifadə fərqinin kvadratı bu hədlərin kvadratları cəmi ilə onların hasilinin iki mislinin
fərqinə bərabərdir. (a – b)  = a  + b  – 2ab
Həndəsi fiqurların köməyi ilə (x + 1)(x + 1) hasilinin modelini qurun. Şəkildəki kimi
iki kəsişən xətt təsvir edin. Birinci vuruğu şəkildə verildiyi kimi üfüqi xətt üzərində,
ikinci vuruğu isə şaquli xətt üzərində tərəfi 1 uzunluq vahidi olan kvadrat və
tərəfləri 1 və x uzunluq vahidi olan düzbucaqlı ilə göstərin. İşarəsi müsbət olan
hədləri müsbət istiqamətdə (kəsişmədən sağda və yuxarıda), işarəsi mənfi olan
hədləri isə mənfi istiqamətdə (kəsişmədən solda və aşağıda) yerləşdirin. Modeldə
künclərdə yazılmış işarələr (+, –) hasildə alınmış çoxhədlinin hədlərinin işarəsini
bildirir. Modelin daxilində tərəfləri 1 və x uzunluq vahidi olan düzbucaqlı və
kvadratlar qurun. Alınan fiqurların sahələrini cəbri cəm şəklində yazın.
I modelə görə 
(x+1)(x + 1) = 
= (x + 1)  =x  + 2x +
1 
yazılışını yazmaq
olarmı? 
II modelə görə 
(x –2)(x – 2) = 
= (x –2)  = x2 – 4x + 4
yazılışı doğrudurmu?
Fikrinizi modelə əsasən
söyləyin.
2
2
2
1.  (x + 1)  və (x – 2)  ifadələrini çoxhədliyə çevirmək üçün onları ikihədlilərin
hasili şəklində göstərin və hasili tapın:
(x + 1)  =(x + 1)(x + 1) = x  + x + x + 1= x  + 2x + 1 
(x – 2)  = (x – 2)(x – 2) = x  – 2x – 2x + 4 = x  – 4x + 4
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2

---

Nümunə
Misal: 
Çalışmalar
1.  Verilmiş modellərdə hansı ikihədlinin kvadratının təsvir edildiyini müəyyən edin.
Modelə görə onların kvadratını tapın.
2.  Verilmiş ikihədlilərin kvadratını model qurmaqla çoxhədliyə çevirin.
a) (x + 4) ;      b) (4 – 3a) ;      c) (1– 3x) ;      ç) (a + 5) ;      d) (b – 5) .
3.  İkihədlinin hər iki həddində dəyişən iştirak edir: (a + 2b) . Bu halda aşağıdaki
kimi model qurmaq olar.
→ (a + 2b)  = (a + 2b) (a + 2a) = a  + 4b  + 4ab 
2
2
2
2
2
2
2
2
2

---

Aşağıda verilmiş ikihədlilərin kvadratını nümunədə olduğu kimi təsvir edin və üçhədliyə
çevirin.

---