S. C.ƏLİyev, H. M. Haciyeva, N. C. MİKayilzadə TİBBİ
Yüklə 3,2 Mb. Pdf görüntüsü
|
460
Hələ qədimdən xalq təbabətində və tibb elmində qida maddələri dərmanlarla yanaşı öyrənilmiş, sağlamlıqda qidanın, qidalanmanın normallığı əsas götürülmüşdür. Ona görə də o zamanın dərman haqqındakı kitablarında qidalar haqqında da məlumatlar verilmişdir. Öyrənilən bitki və heyvanların böyük bir qisminə həm qida, həm də dərman kimi baxılmışdır. Bu ənənə indi xalq təbabətinə aid kitablarda öz əksini tapır. Keçmişdə də xəstəliyin əsas amili kimi qida maddələ¬rinin çatışmazlığım göstərirdilər. Bu da gözəgörünməz gizli aclığın baş verməsinə səbəb olurdu. Gizli aclıq isə orqaniz- . min normal fəaliyyətini pozur və onu xəstəliyə düçar edirdi. Gizli aclıq orqanizm üçün zəruri olan hər hansı bir üzvi və ya qeyri-üzvi maddənin çatışmamasıdır. Keçmiş təbiblərin fikrincə, bu və ya digər orqan lazımi qida maddələrini almadıqda normal inkişaf etmir, normal fəaliyyət göstərə bilmir, get-gedə zəifləyir, maddələr mübadiləsi pozulur və həmin bədən üzvü xəstəliyə düçar olur. Deməli, xəstəliyin qarşısını qabaqcadan almaq üçün bədən onun tələb etdiyi istər bitki, istərsə də heyvan mənşəli qidalar almalıdır. Yeknəsək qidalanma orqanizmi yorub zəiflədərək, bədənin ayrı-ayrı orqanlarında gizli aclığa gətirib çıxardığından, xalq təbabəti qidalanmanın gigiye¬nasına, tənzimlənməsinə diqqəti artırır. Qidalanmanın tənzimlənməsi maddələr mübadiləsində tarazlıq yaradaraq, orqanizmin ümumi sağlamlığını təmin etdiyinə görə keçmiş kitablarda daha çox nəyi və necə yemək haqqında tövsiyələr verilir. Lakin elə düşünmək olmaz ki, hər hansı orqanın xəstəliyi zamanı tövsiyə edilən qidanın yeyilməsi onu sağaltmalıdır. Orqanın xəstələnməməsi üçün həmin qidadan müntəzəm surətdə istifadə edilməlidir. Keçmişdə, hələ elmin inkişaf etmədiyi dövrlərdə təbiblər öz müşahidələrinə əsasən belə qənaətə gəlmişdilər ki, dərman vasitələri downloaded from KitabYurdu.org 461
bütün orqanizmlərdə eyni cür təsir göstərə bilmir, onların təsiri sinir sistemindən asılıdır. Bunu 4 məzac (temperament) adlandırırdılar, insanları məzaca görə fərqləndirir və dərmanların təsirinin məzacdan asılı olmasını qeyd edirdilər. Sonra dərman vasitələrini təsir qüvvəsinə və keyfiyyətinə görə bir-birindən fərqləndirirdilər. Dərman vasitələrinin faydalı cəhətləri ilə yanaşı, zərərli xüsusiyyət¬lərini də qeyd edirdilər. Bir çox hallarda xalq təbabəti vasitələrinin zərərini aradan qaldırmaq, müalicəvi təsirini artırmaq, orqanizmdə yaxşı mənimsənilməsinə nail olmaq məqsədilə əlavə vasitələr məsləhət görürdülər. Belə vasitələr¬dən biri kimi geniş tövsiyə edilən bal olmuşdur. Bir çox acı maddələr balla və ya bal şərbəti ilə qarışdırılıb qəbul edilirdi. XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəllərində Şərqin təbabət sahəsindəki keçmiş irsinə laqeydlik göstərilmiş, hətta hücumlar etmişlər. Avropalılar öz kimyəvi maddələrini Şərqin bazarlarında satmağa imkan yaratmaq üçün reklamdan istifadə edirdilər. Bunun nəticəsində son vaxtlar bir çox Şərq ölkələrində təbii qida maddələri əvəzinə Avropa zavodlarında hazırlanan süni qida maddələrinə üstünlük verilmişdi. Halbuki, süni hazırlanan yeyinti məhsullarında faydalı maddələr, vitaminlər, minerallar ya olmur, ya da azlıq təşkil edir. Nəticədə insanların əksəriyyəti ən lazımlı maddələrdən - vitamin, mineral maddələr və s. məhrum olur. Hətta bədənləri tədricən zərərli maddələrlə zəhərlənir. Həmin proses bu gün də davam edir. Bizim müstəqil respublikamız da planetin bu bəlasından kənarda deyildir. Xaricdən respublikaya gətirilən xüsusi tozlar, tabletlər, konservlər, şirələr, şirniyyat məhsulları, ekstraktlar belə qidalardandır. Həmin məhsullar xarici və ya avadanlığı xaricdən gətirilmiş
downloaded from KitabYurdu.org 462
Appendisit xəstəliyi 1-fleqmonoz appendisit; 2 - perforasiyalı qanqrenoz appendisit
İnsanın dişləri A)
dişlərin quruluşu: 1-kök; 2-boyun; 3-tac; B)
dişlər: 1,2-kəsici dişlər; 3-köpək dişi; 4,5-kiçik azı dişləri; 6,7,8- böyük azı dişləri V) xəstə dişlər
Arterial qan təzyiqinin ölçülməsi
BPOMrEKCMH BISCPTOL AV
463
bizim zavodlarda o qədər gözəl, cəlbedici rənglər, şəkillər, sözlərlə bəzədilir ki, insanlar istər-istəməz təbii məhsul¬larımıza baxmadan, məmnuniyyətlə onları alıb işlədirlər. Belə qidalanma, ola bilsin ki, bir gün, bir il öz mənfi təsirini üzə çıxarmasın, lakin onlar tədricən orqanizmi zəhərləyərək, bir müddətdən sonra ya bədəni sağalmaz bir dərdə düçar edir, ya da sürətlə qocalmaya səbəb olur. Onda artıq orqanizmi bəladan qurtarmaq çətin olur. Avropanın Şərq ölkələrinə sirayət etdirmək istədiyi sünilik xəstəliyinə qarşı daim ağıllı, savadlı, vətənpərvər ziyalılar çıxış etmişlər, indi də tibb işçilərimiz bunları insanlara başa salmağa çalışırlar. Doğrudan da, indi ölkəmizdə bir çox qida maddələri¬nin keyfiyyəti dəyişilib. Elə əsas qidamız olan buğda öz keyfiyyətini itirib, çörəklərin də gözəl ətri, dadı-tamı yoxa çıxıb; bəşər həyatını təmin edən amillər - torpaq, hava, su zəhərlənib. İndi bütün dünyada təbiətə amansız divan tutulur, onun gələcək halı, vəziyyəti düşünülmür, təbiətə xəyanət edilir. Odur ki, qida maddələri tükənməyə başlamış, süni qidalanma isə orqanizmdə fiziki naqislik yaratmışdır. Belə davam edərsə, yaxın gələcəkdə bəşər nəinki orqanizmdə gedən gizli aclıq, bəlkə də, sözün əsl mənasında qida maddələrinin ümumi çatışmazlığı ilə qarşı¬laşacaqdır. Hazırda xaricdən gələn un, yağ, ət və ət məhsul¬ları, süd və süd məhsullarının hamısı süni yolla hazırlanmış¬dır. Artıq hər şeyi süniləşdirə - süniləşdirə, özü də süniləşən insanın özünə, əslinə qayıtması vaxtı çatmışdır. Beləliklə, insanlarda hazırda elə xəstəliklər aşkar edilmişdir ki, bunlar bizi təbiiliyə qayıtmağa, təbiətə yeni baxışı formalaşdırmağa məcbur edir. downloaded from KitabYurdu.org
Yüklə 3,2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|