223
gərginləşir, qan təzyiqi yüksəlir. Sifət qızarır, tərləyir, iflic baş verir,
həmin tərəfdə ağız bucağı sallanır.
qarışığı
eufillin
ml)
10-12
Bu zaman xəstəyə ilk yardım kimi rahatlıq verilməli, uzandırılmalı, başı
bir qədər hündürdə yerləşdirilməli, başa buz, ayaqlara isə isitqac
qoyulmalıdır. Venaya qlükoza
gündən sonra iflicləri masajla müalicəyə başlayırlar. Prozerin, dibazol və
s. işlədilir.
Kəskin poliomielit. Onurğa beyninin boz maddəsinin iltihabıdır. Uşaq
onurğa beyni iflici adlanır. Xəstəliyi virus törədir. Törədici xəstə ilə
kontaktda olduqda, qida, hava və həşəratlarla sağlam şəxslərə keçə bilər.
Bağırsağın selikli qişasında viruslar artır, çoxalır və qana sorulur. Ən
əvvəl temperatur yüksəlir, üşütmə, yorğunluq müşahidə edilir, bağırsaq
fəaliyyəti pozulur. Onurğada ağrılar duyulur. Sonra illic dövrünə keçir.
Müxtəlif formalarda ifliclər verir. Bərpa dövrü bir neçə aydan bir neçə ilə
qədər uzana bilər.
qlobulın, qan B12 vitaminləri təyin
Müalicəsi ciddi yataq rejimi ilə başlanır. Onurğa sütununun əyilməsinin
qarşısını almaq üçün döşək hamar və bərk olmalıdır. Ağrıkəsicilər,
qamma-qlobulin,
qlütamin
müalicədən
travmatik zədələnmədir
downloaded from KitabYurdu.org
224
Travmadan sonra qəflətən şüur itir. Yüngül formada
219
saat, ağır travmada isə 2-3 günədək davam edir. Urəkbu-
laııma, qusma baş verir. Yaddaş pozulur. Travmanm aradan
qaldırılması istiqamətində müalicə aparılır. Xəstə 10-15 gün
yataq rejimində olmalıdır. Simptomatik müalicə aparılır.
• • <
Urək dərmanlarından istifadə edilir.
Beyin sərpməsi. Yerli zədələnmələrdən sonra baş verə bilər. Hissiyyat,
nitq pozulur. Beynin zədələnmiş yerində sərpmə nəticəsində toxumanın
nekrozu baş verir. Ölmüş nahiyənin limfa və qanı sorulmağa başlayır.
Xəstəlikdən sonra bir sıra pozulmalar, ağıl zəifliyi qala bilər. Kəskin
dövrdə punksiya edilərək, oradakı maye çıxarılır. Simpto¬matik müalicə
aparılır. Daxilə brom preparatları, parez və ifliclərdə masaj, prozerin,
dibazol tətbiq edilir.
Epilepsiya. Şüurun itməsi ilə müşayiət olunan qıcolma şəklində
xəstəlikdir. Qıcolmalar tutmaşəkilli olur. Xəstəli¬yin əsas səbəbləri
müxtəlif sinir travmaları, doğuş travma- ları, sinir xəstəlikləri, infeksion
xəstəliklər ola bilər. Xəstəlik ən çox 10-20 yaşlarda təsadüf edir, irsi
olmasa da, meyllik vardır. Epilepsiya tutması həm beyin qabığında
yayılmış ləngimə, şüurun itməsi, hərp. də hərəki analizatorlarm həddindən
artıq oyanması, qıcolma şəklində təzahür edir.
İlk əvvəl xəstə şüurunu itirir, yıxılır, bütün əzələləri gər¬gin olur,
bəbəkləri genəlir, işığa reaksiya vermir, çənəsi sıxılır, tənəffüsü dayanır,
sifəti solur, göyərməyə başlayır. İkinci fazada tənəffüs xırıltılı olmaqla
bərpa olunur, köpüklü, bəzən qanlı ağız suyu ifraz olunur, qıcolmalar
downloaded from KitabYurdu.org
225
dayanır. Birinci faza yarım dəqiqəyə qədər, ikinci faza 2-5 dəqiqə çəkir.
Üçüncü fazada soporoz hal baş verir - halsızlıq, dərin yuxu halı. Sonra
xəstə ayılır, şüuru bərpa olur. Tutmaarası dövrdə xəstələr heç də sağlam
adamlardan fərqlənmir. Lakin epilepsiya vaxtında düzgün müalicə
edilməlidir. Belə ki, ən çox lüminaldan istifadə edilir. Bromidlərdən
difenin, trimetin və başqa dərmanlardan istifadə olunur. Bəzən punksiya
və ya şüalandırmadan istifadə edilir.
Sinir sisteminin çox yüksək gərginliklərindən müxtəlif pozulmaları baş
verir. Bunlara nevrozlar deyilir. Müxtəlif səbəblərdən ola bilər.
Nevroz - psixi travma nəticəsində psixi fəaliyyətin geri dönən pozulması
olub, bu zaman real aləmin inikası pozulur və şəxs xəstəliyini dərk edir.
Nevrozun əsas əlamətləri təşvişdən (həyəcandan) və həmin təşviş
hissindən qurtarmağa yönəldilmiş həddən artıq nəzərə çarpan davranışdan
ibarətdir. Nevrozlar müxtəlif sinir - psixi əlamətlər, o cümlədən,
emosional davamsızlıq, psixi və fiziki yorğunluq, bədən ağrıları və s. ilə
təzahür edir. Nevrozların təsnifatı indiyədək mübahisəli qalır. Müxtəlif
müəlliflər bunlara nevrozların 3 klassik forması olan nevrasteniya, sarışan
hallar, histeriyadan başqa, ipoxondrik, depressiv nevroz, qorxu nevrozu,
vegetonevroz və s. kimi nevrotik halları da aid edirlər.
Nevrozların ən geniş yayılmış forması nevrasteniya- dır. Sənayenin sürətli
inkişafı ilə əlaqədar yaranan gərginlik xəstəliyin etiologiyasmda mühüm
amil hesab edilir. Xəstəliyin əsas simptomokompleksi isə asteniyadır. Ən
adi iş belə xəstəni yorur, əhvalım pisləşdirir. Cüzi bir qıcıq şiddətli
affektiv reaksiya törədir, yuxunu pozur. Beyin qabığı ilə qabıqaltı
mərkəzlər arasındakı neyrodi- namikanın pozulması vegetativ sinir
sisteminin normal fəaliyyətini dəyişdirir və bu, daxili orqanlarda
funksional patologiyaya səbəb olur. Başağrısı, başgicəllənməsi,
təng¬nəfəslik, ürəkdöyünmə, ürək ağrısı, iştahanın, cinsi fəaliyyətin
pozulması müşahidə.edilir.
downloaded from KitabYurdu.org
226
Nevrasteniyalı şəxslər öz xəstəliklərini şişirdir, tez-tez müxtəlif tibbi
müayinələrdən keçməyə cəhd edirlər.
Sarışan hallar nevrozu olan şəxsləri əsasən qorxular, hərəkətlər, fikirlər,
xəstəliklər və s. şəklində sarışan hallar narahat edir. Xəstə həmin hiss və
fikirlərin lüzumsuz olduğunu başa düşsə də, onlardan yaxa qurtara bilmir.
Sarışan halların nozofobiya (ağır xəstəliyə tutulmadan qorxma),
psixofobiya (psixi xəstəliyə tutulmaqdan qorxma), akrofobiya
(yüksəklikdən qorxma), aqorafobiya (geniş küçə və meydanlardan
keçməkdən qorxma), monofobiya (yaxın adamlarını itirib evdə tək
qalmaqdan qorxma), sarışan fikirlər (məzmunsuz, qeyri-sağlam
müdriklik) və s. kimi bir çox formaları vardır.
Histeriyanın əsas xüsusiyyəti hərəkətin və hissiyyatın (emosiya)
funksional pozulmaları, xəstənin asanlıqla təlqinə və özünütəlqinə məruz
qalmasıdır. Xəstələr, bir tərəfdən, müalicə üçün həkimə müraciət edir,
digər tərəfdən isə sanki öz hərəkətlərindən zövq alaraq, xəstəlik halından
çıxmaq istəmirlər. Xəstəliyin klinik əlamətlərinə histerik qıdıq, vegetativ
və hərəki funksiyaların histerik pozulması, histerik psixi pozulmalar
aiddir.
Epilepsiya tutmasından fərqli olaraq, histeriya tutması daha mülayim və
düşüncə tam pozulmadan keçir, xəstənin şıltaqlığını əks etdirən
məzmunda olub, əslində nümayiş xarakteri daşıyır. Xəstə ehtiyatla, astaca
və münasib yerə (yatağa, xalça üstünə və s.) yıxılır, bədəni, həmçinin dil-
dodağı zədələnmir. Bəbəklərin işığa qarşı reaksiyası pozulmur, sidik
ifrazı müşahidə edilmir.
Nevrozun səbəblərini və klinikasını akad. İ.P.Pavlov . dərindən öyrənmiş,
həm də nevrozun eksperimental modelini yaratmışdır. Müəyyən
edilmişdir ki, eyni psixogen amillərin təsirindən I siqnal sisteminin
üstünlük təşkil etdiyi şəxslərdə (bədii tip) daha çox histeriya, II siqnal
sistemi üstün olanlarda (təfəkkür tipi) sarışan hallar, hər iki siqnal
downloaded from KitabYurdu.org
Dostları ilə paylaş: |