Yodtironinlar yetishm ovchiligining
xarakterli belgilari tana
harorati
va
asosiy
almashinuvning
pasayishidir,
bemorlar
sovuqqa o‘ta chidam siz bo‘ lib qoladi. Yosh bolalarda bu bezning
gipofunksiyasi o‘ sishdan
ortda qolishga, tananing nomutanosib
shakllanishiga, chuqur aq liy va ruhiy buzilishlarga olib keladi.
Kattalarda bez gipofunksiyasi miksedema (shilliqli shish)
sifatida
namoyon bo‘ ladi: proteoglikanlar va suvning ortiqcha to‘ planishi
oqibatida terining qalinlashishi ro‘y beradi.
Gipofunksiya yodtironinlar sintezida ishtirok etuvchi reg‘ lyator
oqsillar va fermentlarning genedk nuqsoni sababli yoki gipotalamus,
gipofiz, qalqonsimon bezlaming zararlanishi bilan boradigan kasallik-
lar asorati sifatida yuzaga kelishi mumkin. Lekin eng keng tarqalgan
sabablaridan biri ovqat tarkibida yodning yetishm ovchiligidir. Yod
ovqatning almashtirib boMmaydigan tarkibiy qismidir.
Odamning
yodga boMgan sutkalik ehtiyoji 100 - 200 mkg ni tashkil qiladi;
butun umri mobaynida inson bir choy qoshiq yod qabul qiladi. Yod
— yer qobig‘ idanisbatan
kam tarqalgan element, ayrim hududlarda
organizm talabini qondirish uchun suv
va tuproq tarkibidagi yod
miqdori yetarli emas. Dunyo aholisining deyarli !4 qismi yod
tanqisligi bilan bog‘ liq kasalliklar rivojlanishi havfi yuqori bo'lgan
hududlarda istiqomat qiladi.
Yod yetishm ovchiligining yaqqol ifodalangan
shakli - endemik
bo'qoq kasalligi bo‘ lib, bunda qalqonsimon bez o‘ lchamlari
kattalashadi. Bu kasallik m a’ lum geografik hududlar uchun xos.
Qalqonsimon bezning kattalashishi biriktiruvchi to‘qimaning o‘ sishi
hisobiga boMadi, lekin yodtironinlar ishlab chiqarilishi ko‘paym aydi.
Xarakterli belgilaridan biri aqliy rivojlanishdan ortda qolish bo‘ lib,
oligofreniya va kretinizm kabi og‘ ir darajalargacha yetishi mumkin.
Yod tanqisligi hududida yashovchi aholi orasida aqliy qobiliyatlar
pasayishining yengil darajalari shu darajada keng tarqalgan bo‘
lishi
mumkin-ki, hatto aholining umumiy intellektual salohiyati ham
tushib ketishi mumkin.
Yod yetishm aydigan hududlarda bo‘qoq kasalligi rivojlanishining
oldini olish uchun yodlangan tuz iste’mol qilinadi (odatda, 1
t NaCl
ga 25-50 g KJ qo‘ shiladi).
Dostları ilə paylaş: