ŞD2 İnfrastruktur Layihəsi
Tikinti üçün Havanın Keyfiyyətinin Qiymətləndirilməsi
4/42
MƏHDUDİYYƏT
“URS Corporation Limited” şirkəti (URS) hazırkı Hesabatı tərəfimizdən yerinə yetirilən xidmətlər üçün
imzalanmış Sazişə uyğun olaraq “BP Exploration (Shah Deniz) Ltd” şirkətinin müstəsna istifadəsi üçün
hazırlayıb. Hazırkı Hesabata daxil edilən peşəkar məsləhət xidməti və ya tərəfimizdən göstərilən hər
hansı digər xidmətlər ilə bağlı heç bir digər zəmanət (ifadə olunmuş yaxud nəzərdə tutulmuş) verilmir.
URS şirkətinin əvvəlcədən və yazılı şəkildə razılığı olmadan heç bir digər tərəf bu Hesabatdan istifadə
edə bilməz. Hazırkı hesabatda xüsusi olaraq başqa cür nəzərdə tutulmadığı təqdirdə, aparılmış
qiymətləndirmələrdə güman edilib ki, sahələr və obyektlər əhəmiyyətli dəyişiklik olmadan hazırkı
təyinatına uyğun istifadə olunmağa davam edəcək. Hazırkı Hesabatda verilmiş yekun rəylər və
tövsiyələr digərləri tərəfindən təqdim edilmiş məlumatlara və bütün məlumatların sorğu verilmiş
tərəflərdən təqdim olunduğu ehtimalına əsaslanır. Üçüncü tərəflərdən əldə edilmiş məlumatlar hazırkı
Hesabatda xüsusi olaraq başqa cür nəzərdə tutulmadığı təqdirdə URS tərəfindən müstəqil şəkildə
yoxlanılmayıb.
MÜƏLLİFLİK HÜQUQU
© Hazırkı Hesabatın müəlliflik hüququ “URS Corporation Limited” şirkətinə məxsusdur. Hesabatın
alıcısı istisna olmaqla, hər hansı digər şəxs tərəfindən bu Hesabatın surətinin icazəsiz artırılması və
ya ondan icazəsiz istifadə olunması qadağan edilir.
ŞD2 İnfrastruktur Layihəsi
Tikinti üçün Havanın Keyfiyyətinin Qiymətləndirilməsi
5/42
QISA XÜLASƏ
Bu hesabatda Şahdəniz 2(ŞD2) İnfrastruktur Layihəsinin tikintisi ilə bağlı proqnozlaşdırılmış atmosferə
atılan emissiyaların skrininq qiymətləndirməsinin nəticələri təqdim olunub.
ŞD2 İnfrastruktur Layihəsinə Səngəçal Terminalında ŞD2 Genişlənmə Sahəsi daxilində yerləşən
sahildəki ŞD2 qurğularının tikinti, quraşdırma, istismaravermə sınağı və istismar əməliyyatlarından
əvvəl tələb olunan işlər daxildir.
Bu hesabatda ŞD2 İnfrastruktur Layihəsi ilə bağlı aşağıdakı fəaliyyətlərin təsiri nəzərdən keçirilir:
Torpağın daşınması və tikinti fəaliyyətləri ilə əlaqədar tozun yaranması;
Sahədəki tikinti texnikasından atılan işlənmiş qaz emissiyaları; və
ŞD2 İnfrastruktur Layihəsi ilə bağlı sahədən kənar nəqliiyat axınının hərəkətindən meydana
çıxan işlənmiş qaz emissiyaları.
Metodologiya
Tozun yaranması və sahədəki texnikanın emissiyaları ADMS4 dispersiya modelindən (versiya 4.2)
istifadə etməklə qiymətləndirilmişdir. Sahədən kənar maşınların hərəkəti ilə bağlı emissiyalar
Avtomobil Yolları və Körpülər üçün Layihələndirmə Təlimatının (DMRB) skrininq vasitəsindən (1.03c)
istifadə etməklə nəzərdən keçirilmişdir.
Toz emissiyalarının və tikinti texnikasının emissiyalarının qiymətləndirilməsi üçün,
“Krasovski
1940 ellipsoid” tipli ölçüdən istifadə edən və “Pulkovo 1942 koordinat sisteminə” əsaslanan iki ölçülü
Kartezian koordinat sistemindən istifadə olunmuşdur. 4km x 4km-lik şəbəkə 80 reseptor nöqtəsinə
(hər 50m-dən bir modelləşdirilmiş konsentrasiya ilə nəticələnən) malik olmaqla ŞD2 Genişlənmə
Sahəsində mərkəzləşib. ADMS4 modelinə həmçinin dörd həssas reseptor da daxil edilib və burada
atmosferə atılan emissiyaların təsiri də hesablanıb. Bunlara Əzimkənd/3-cü Massiv, Səngəçal, Ümid
qəsəbələri və yaxınlıqdakı çoban yatağı daxildir.
Sahədənkənar nəqliyyat axınlarından atılan emissiyaların qiymətləndirilməsi üçün, Bakı-Ələt
şosesinə ən yaxın yerləşən qəsəbə (Səngəçal qəsəbəsi daxilində cənub istiqamətindəki yoldan
təxminən 20m məsafədə) seçilmişdir və bu yerdə layihənin nəqliyyat axınının NO
2
konsentrasiyalarındakı payı DMRB skrininq metodu ilə hesablanmışdır.
Qiymətləndirmə Meyarları
Torpağın daşınması və tikinti fəaliyyətləri ilə bağlı toz emissiyaları (bu, həm diametri 675 mikrona
(µm) qədər olan asılı vəziyyətdə, həm də çökmüş bərk hissəciklərdən ibarətdir) qiymətləndirilmişdir.
Tozun çökməsi üzrə beynəlxalq hədd göstəriciləri olmadığından, Qərbi Avstraliyada və Argentinada
tətbiq olunan normativ hədd göstəriciləri (mövcud hədd göstəricilərinə dair ədəbiyyatın nəzərdən
keçirilməsinə əsasən qeyd etmək lazımdır ki, bu, ən sərt hədd göstəricisini əks etdirir) ilə müqayisədə
narahatlıq doğurma potensialı qiymətləndirlmişdir. Həmçinin bu fəaliyyətlər ilə bağlı olan PM
10
konsentrasiyaları da modelləşdirilmişdir və reseptorlardakı artım müvafiq hədd göstəriciləri ilə
müqayisədə qiymətləndirilmişdir.
ŞD2 İnfrastruktur Layihəsi
Tikinti üçün Havanın Keyfiyyətinin Qiymətləndirilməsi
6/42
Tikinti texnikasının və sahədənkənar nəqliyyat axınının emissiyaları yanacaqların yanması
nəticəsində meydana çıxır. Bu tədqiqatda narahatlıq doğuran əsas növlər NO
2
-dir. Bu növlər və
müvafiq ortalama müddəti modelləşdirilmişdir ki, seçilmiş reseptorlarda layihədən meydana çıxan
emissiyaların payı insan sağlamlığının mühafizəsi üçün təyin olunmuş havanın keyfiyyəti üzrə müvafiq
hədd göstəriciləri ilə müqayisədə qiymətləndirilsin. Həmçinin nəqliyyat axınlarının hərəkəti ilə bağlı
PM
10
konsentrasiyaları da modelləşdirilmiş və müvafuq hədd göstəricisi ilə müqayisə edilmişdir
1
.
Reseptorlarda proqnozlaşdırılan NO
2
və PM
10
konsentrasiyaları ŞD2 üzrə Layihələndirmənin Ekoloji
Əsaslarında verilmiş layihənin hədd göstəriciləri ilə müqayisədə qiymətləndirilmişdir.
Modelləşdirilmiş Parametr
NO
2
PM
10
Toz
Model
Torpaq daşıma və tikinti fəaliyyətləri
ADMS4.2
Tikinti texnikası
ADMS4.2
Yoldakı nəqliyyat axınlarının hərəkəti
DMRB
Həmçinin SO
2
üçün də layihənin hədd göstəriciləri mövcuddur, lakin Azərbaycandakı avtomobil
yanacaqlarının tərkibindəki kükürdün miqdarının nisbətən az olması səbəbindən bu çirkləndirici növləri
sahədəki texnika və ya sahədənkənar nəqliyyat axını üzrə qiymətləndirilməmişdir. Məsələn: NOx
emissiyalarının sahədənkənar avtomobillərdən və sahədəki texnikadan atılan SO
2
–yə nisbətən 9.5
dəfə yüksək olacağı gözlənilir (əlavə təfərrüatlar üçün baxın: Bölmə 2.1.1).
Ənənəvi olaraq Azərbaycanda NO
2
və PM
10
üzrə fon konsentrasiyası həmçinin konkret 24 saat və 1
saat satandartları ilə qiymətləndirilmişdir. Bu standartlar BMK, ÜST və AB təlimatlarındakı dəyərlər
kimi insanların sağlamlığına əsaslanan eyni meyarlardan istifadə edilərək ortaya çıxmamışdır və
həmin standartlar geniş şəkildə tanınmamışdır. Tam təsəvvür əldə etmək üçün Şahdəniz 2
İnfrastruktur layihəsinin işləri ilə əlaqədar təxmin edilən NO
2
və PM
10
emissiyaları ənənəvi
Azərbaycan standartları ilə müqayisə edilmişdir.
Modelə Daxil Edilən Parametrlər
Torpaq daşıma və tikinti fəaliyyətləri ərzində havadakı hissəciklərin yaranması potensialı ABŞ-ın
Ətraf Mühitin Mühafizəsi Agentliyinin (US EPA) “Qeyri-Mütəşəkkil Toz Mənbələri” adlı sənədindən
istifadə etməklə hesablanmışdır, belə ki, bu sənəddə müvafiq emissiya əmsalları verilib.
Sahədəki texnikanın və sahədənkənar maşınların sayı və növü və gözlənilən layihə fəaliyyətləri
ŞD2 İnfrastrukturu Layihəsinin ƏMSSTQ sənədindəki “Layihənin Təsviri” adlı 5-ci fəsildə verilmiş
(layihə mühəndisləri tərəfindən hesablanmış) məlumatlara əsaslanır. Emissiyaların atqı intensivliyi
EMEP/CORİNAİR Emissiya Kadastrı üzrə təlimat kitabçasından hesablanmışdır.
Dispersiya modelləşdirməsində istifadə olunmuş metodoloji göstəricilər (gün işığı, temperatur və hava
ilə bağlı göstəricilər daxil olmaqla) Səngəçal terminalında aparılmış mümkün ölçmərə əsaslanmışdır
və Bakı hava limanının meteoroloji stansiyasından əldə edilmiş (2007-ci il) meteoroloji məlumatlarla
tamamlanmışdır. DMRB yol nəqliyyat axınının qiymətləndirilməsi üçün meteoroloji məlumatlar tələb
olunmur.
1
Sahədəki texniknın səbəb olduğu PM
10
emissiyaları ADMS4 modelinə daxil edilməyib. Bunların NO
X
emissiyalarından 10 dəfə
az əmsal olacağı (və ona görə də, təsirin dərəcəsi hasil olunan NO
X
göstəricilərindən ekstrapolyasiya oluna bilər) və torpaq
daşıma və tikinti fəaliyyətləri ərzində formalaşan toz ilə müqayisədə nəzərə çarpan olmayacağı hesablanıb. Əlavə təfərrüatlar
üçün baxın: Bölmə 2.3.2.