46
Yerin
ə yetirilmiş proqramlardan ən maraqlıların dan
biri də orbitdə olan
kosmonavt Qordon Kuperl
ə «Sealab-ll»-də qrup rəhbəri Skot Karpinterin və daha
sonra is
ə akvanavtlar Riçard Qriq və Robert Şitsin Aralıq dənizində eyni vaxtda
d
ənizin dibində «Konşelf-III» «sualtı ev»ində təcrübə aparan fransız okeanoqrafları -
Kusto v
ə Lebonla rabitə əlaqəsinin yaradılması idi.
Sealab-2
«Konşelf-III», 1965, Fransa - Artıq məlum olduğu kimi, «Sealab-11» proqramı ilə
eyni v
axtda Aralıq dənizində J.İ.Kustonun rəhbərliyi ilə «Konşelf-III» layihəsi
h
əyata keçirilirdi.
Artıq uzunmüddətli suyadalmalardan sənaye məqsədilə istifadənin
mümkünlüyü
h
əm bu işlə məşğul olan peşəkarları, həm də sənayeçiləri, əsasən də dənizdə
neftqazçıxarma ilə məşğul olan kompaniyaları ciddi şəkildə düşündürməyə
başlamışdı. Fransa sənayeçiləri də bu işdə maraqlı olduqları üçün J.İ.Kustonun
«Konşelf-III» layihəsini maliyyələşdirməyi öz üzərilərinə götürürlər.
«Konşelf-II» proqramından təqribən iki
il sonra, 21 sentyabr 1965-ci il tarixdə
Aralıq dənizində, Monako limanına yaxın bir məsafədə, 100
metr dərinlikdə
«Konşelf-III» layihəsinin həyata keçirilməsinə başlanıldı. «Konşelf-III» «sualtı ev»i
6 metr diametrli şaraoxşar formalı ikimərtəbəli bir qurğu idi. Qurğunun birinci
48
s
ənayedə istifadə olunması mümkünlüyünü sübuta yetirmək məqsədi güdürdü. Bu
m
əqsədlə 22 gün davam edən eksperiment müddətində akvanavtlar hər gün «sualtı
ev»d
ən çıxaraq bir az aralıda quraşdırılmış neft quyusu quyuağzı avadanlığına neftçilər
t
ərəfindən müəyyənləşdirilmiş texniki xidmət proqramının həyata keçirilməsini
imita
siya etmişlər.
E k s p e r i m e n t müv
əffəqiyyətlə başa çatmış və nəticədə iki əsas rəy-çıxarış
bildirilmişdir:
Quyuağzı avadanhqlara sualtıtexniki xidmət
göst
ərilməsi üzrə məşq zamanı
- T
əcrübədə sübut edildi ki, insan orqanizmi suyun altında 100 metr dərinlikdə,
yüks
ək təzyiq altında uzunmüddətli qalmaqla öz əqli və fiziki imkanlarını saxlaya
bil
ər və kifayət qədər mürəkkəb avadanlıqlardan istifadə etməklə ona tapşırılmış
işlərin yerinə yetirilməsini həyata keçirə bilər;
-
«Konşelf-III» kimi sualtı bazalardan dalğıc işlərinin
sənayedə istifadəsi
m
əqsədəuyğun deyildir.
Bel
ə nəticəyə gəlinməsi hələ heç də o demək deyildi ki, uzunmüddətli
yüksək
t
əzyiq altında qalmaqla suyun altında sənaye məqsədli sualtı-texniki işlərin
yerin
ə yetirilməsi ideyasının həyata keçirilməsi fikrindən birdəfəlik daşınılmışdır.
49
Əsla yox! Çünki həmin dövrlərdə ömrünü peşəkar dalğıc işlərinə həsr etmiş digər
fransız Anri Delozun 1961-ci ildə yaradaraq rəhbərlik etdiyi «KOMEKS»
(D
əniz Ekspertizası Kompaniyası) kompaniyası Dərinlik Dalğıc Komplekslərinin
yaradılmasının əsasını qoyan məsələlərin çox vacib və orijinal bir mühəndis
h
əllini tapdı. «KOMEKS» kompaniyası «sualtı ev» prinsipi ilə işləyən yüksək
t
əzyiq kamerasını, yəni barokameranı, gəminin göyərtəsində stasionar
olaraq
quraşdırmaqla, akvanavtların dalğıc işlərinin yerinə yetiriləcəyi dərinliyə uyğun
t
əzyiq altında orada yerləşdirərək, həmin dərinliyə uyğun təzyiqlə üfürülmüş
«
dalğıc zəngi» vasitəsilə iş yerinə endirilməsinə və müəyyənləşdirilmiş müddətdə
iş yerinə yetirildikdən sonra isə yenidən «dalğıc zəngi»nin içərisində gəminin
göy
ərtəsinə qaldırılmasına və birləşdirici bölmə vasitəsilə barokamera ilə
birl
əşdirilərək, onun
içərisinə keçməsinə, orada istirahət etdikdən sonra yenidən
göst
ərilən ardıcıllıqla əməliyyatların təkrar olunmasına və bütövlükdə
qarşıya qoyulmuş tapşırıq başa çatdıqdan sonra dalğıcların tədricən normal
t
əzyiqə uyğunlaşdırılmasına, yəni dekompressiya
edilməsinə nail
olmuşdu.
Bu h
əll akvanavtların yalnız iş yerinə yetirilən müddətdə suyun altında, digər
vaxtlarda is
ə gəminin göyərtəsində olmalarını təmin etməklə, dərinlik dalğıc işlərinin
yerin
ə yetirilməsinin təbii faktorlardan (hava şəraiti, sualtı mühit, qaranlıq və s.)
asılılığını minimuma endirməklə akvanavtların maksimum təhlükəsizliyi üçün
şərait yaratmış oldu və dalğıcların əməyindən böyük dərinliklərdə sənaye məqsədli
istifad
ənin mümkünlüyünü və iqtisadi cəhətdən səmərəli olduğunu sübut edərək,
D
ərinlik Dalğıc Komplekslərinin (DDK) istehsalı, istifadə olunan texnologiyaların