29
səviyyəsinin indeksi az olan cəmiyyətin müstəqil dövlət şəklində
yaşaması gələcəkdə çətin olacaq. Hal-hazırda bu indeks
Azərbaycanda kifayət qədər yüksəkdir və 2002-ci il üçün 0,89-a
bərabərdir.
Şəkil 6.1. Elmin aktiv mərkəzinin yerdəyişməsinin
tarixi
tendensiyası
Qeyd edək ki, bu indeks Ermənistanda 0,92, Gürcüstanda
isə 0,89-dur. Təhsil səviyyəsi indeksini izləmək vacibdir, çünki
insan potensialının inkişaf indeksini (İPİİ) təyin etmək üçün
lazım olan üç indeksdən biridir.
Bu indeksi hesablamaq üçün yaşlı əhalinin savad
səviyyəsi (S) və təhsilalan kontingentin ümumi sayı (N) əsas
götürülür. BMT-nin inkişaf proqramı çap etdirdiyi
«Doklad o
razvitii çeloveka za 2002 qoda» kitabında Azərbaycan üçün
S=0,97,
N=0,71
olduğu
göstərilmişdir.
Beynəlxalq
metodologiyaya görə ölkəmiz üçün hesablanmış təhsil indeksi
yuxarıda qeyd edildiyi kimi 0,89-a bərabərdir. Azərbaycanda bu
indeks ilbəil aşağı düşəcəyi göslənilir, ən azı ona görə ki, həm
orta, həm də ali təhsilin səviyyəsi hər il aşağı düşür və ilbəil
təhsildən yayınan kontingentin sayı artır.
Bir neçə il öncə bir türk diplomatından eşitdiyim fikirlə
bu paraqrafı yekunlaşdırmaq istəyirəm:
«İnsan var gündəlik çörəyini əli ilə qazanır. O fəhlədir.
İnsan var çörəyini əli və ağlı ilə qazanır. O ustadır. İnsan var
çörəyini əli, ağlı və ürəyi ilə qazanır. O ustaddır».
İnsan mükəmməl təhsil sistemi keçərsə və sənətinə
məhəbbəti olarsa, cəmiyyətdə şərəfli mövqe tuta bilər və ustad
səviyyəsinə yüksələ bilər.