SeçİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ

larla, dəlil-sübutlarla bu axının qarşısında dura bilərdi. Dadaş ancaq gülərdi 
onun çılğınlığına, “Ürəyi təmiz uşaqsan, onunçün də aldanır-san, onunçün də 
səni aldadıb barmağma dolaya bilib” - deyərdi, d e - məsə də düşünərdi. həm 
də axı Zaur özü əmin deyildi ki, Dadaşın söz - ləri tək bir quru böhtandır. 
Təhminənin hər yerdə tanışları vardı, — doğrudan da, beləydi bu - ən 
müxtəlif adamlar, cürbəcür peşə sahib-ləri düşməzdi dilindən. Gərək 
paltarlarını Bakımn ən yaxşı dərzisində tikdirəydi, gərək şəkillərini 
beynəlxalq konkurslarda mükafatlar almış məşhur fotoqraf çəkəydi, bərbəri 
də gərək şəhərdə birinci bərbər olaydı, diş həkimi də. Nə deyirsən de, belə 
şeylərin dəlisiydi Təhm i-nə. Belə şeylər, bu cür həyat tərzi isə müəyyən 
adamlarla, əksər hal-larda kişi xeylaqlarıyla əlaqədar idi və belə olan surətdə, 
bütün bu im - tiyazları havayı qazanmırdı ki, Təhminə. Təmənnasız 
olunmurdu ona bu lütfkarlıq - tapılmayan geyimlər, növbəsiz biletlər, qıt 
şeylər... 
 
Dünəndən bəri ikinci dəfədir ki, Zaur Təhminə haqqında dəhşətli şeylər 
eşidirdi  və  onu  ağrıdırdı  eşitdikləri.  Amma  məgər  üç  ay  bundan  qabaq  - 
yaxınhqlarından  əvvəl  də  eşidib  qulaqardına  vurmurdumu  ara-sıra  aralığa 
düşən  bu  cür  söhbətləri?..  Onda  niyə  bu  söhbətlər  Za-urun  zərrəcə  vecinə 
deyildi? Əksinə, bəlkə bu söhbətlər bir növ Zauru şirnikdirmişdi də. Bəlkə 
də  haradasa,  qəlbinin  dərinliklərində  fıkirləş-mişdi  ki,  əgər  Təhminə, 
doğrudan  da,  belə  “yüngülməcazdırsa”,  ayağı  sürüşkəndirsə,  mən  niyə 
kənarda qalım? Zaur istədiyinə nail oldu, da-ha indi ağrımaq, nəyisə ürəyinə 
salmaq  neyçün?  Olan  olub,  keçən  ke-çib...  Mənim  nə  borcuma?  Təhminə 
kimdir ki, mənimçün? Üç ayın xoş xatirələri, vəssalam. 
 
Belə düşünürdüsə də, haradansa xəstə diş kimi hovutqayıb zoqqul-
dayan ağrını da ovuda bilmirdi. Hər halda Dadaşın cavabını verməli idi: 
 
 Mən  heç  bilməzdim  ki,  -  dedi,  -  siz  Təhminə  haqqında  belə  pis 
danışarsız. 
 
Dadaş quru bir tərzdə: 
 
 Mən  olanı  deyirəm,  -  dedi.  -  Səni  də  xəbərdar  edirəm.  Çünki  sən  də 
mənim oğlumsan. Əmin kimi sənin... 
 
Çox  gülməli  çıxdı:  “Mən  sənin  əminəm,  sən  mənim  oğlum”  və  Zaur 
qəhqəhə çəkdi. Əsəbi bir gülüş idi bu, Dadaşın düz gözlərinin içinə baxa-
baxa gülürdü. Və gülə-gülə də: 
 
 Nə siz mənim əmimsiniz, - dedi, - nə də mən sizin oğlunuz. Mən uşaq 
deyiləm... Nə elədiyimi özüm bilərəm... 
 
Düz  üzünə dedi  bunu  Dadaşın  və  özünün də  xoşuna  gəldi ki,  fik-rini 
necə də açıq, mərd-mərdanə bu bumu ziyilli kişinin üzünə çırpdı. 
 
“Mənimlo  ömiirlük  diişmən  olacaq,  cəhənnəmə  ki,  olur-olsun.  Əlin-dən 
gələni beş qaba çəksin” deyə düşündü vo xudahafızləşmədən şəstlə otaqdan 
çıxdı... 
 
 
D ördüncü fəsil 
 
Həm viisa/i vurur od canırna, həm hicranı Bir 
əcəb şəm ilə diişdü səri-karim bıı gecə. 
 
Hər bir insan yaşadığı evin içinə nə sayaq alışır, məhrom olursa, maşın 
sürən  adam  da  şəhərə,  şəhərin  küçələrinə,  meydanlarına,  dalan  və 
döngələrinə,  enişinə-yoxuşuna  o  cür  alışır,  məhrəm  olur.  Evlərin  sakinləri 
mənzillorinin hər əyər-əskiyinə bələd olduqları kimi, maşın sürən adam da 
yolların  hamarına,  çuxuruna  bələd  olur.  “Dünən  bura-da  keçidi 
bağlamışdılar, bu çəpərin üstündə “sağa burulmaq olmaz” nişanı vurulub, bu 
yolayrıcında  işıqfor  pis  işləyir,  bu  döngənin  dalında  çuxur  var”  bütiin  bu 
olamətlor  sükan  arxasına  keçmiş  adamçün  gündolik  qayğılardır  -  daman 
dam,  xarab  olmuş  su  kəmori,  sınmış  pəncəro,  cırıldayan  döşəmə  -  ev 
sahiblərinin gündəlik qayğıları ol-duğutək. Monzilinə alışmış adam otağının 
içində qaranlıqda da yeriyo bildiyi kimi Zaur da şohorin avtomobil yollarını, 
küçələri,  döngəlori  gözübağlı  da  scço,  tapa,  burula  bilordi...  Əlbəttə, 
gözübağlı sürmiirdü maşını, diqqotlə başqa maşınları, piyadaları, işıqforları, 
yönəldici  mi-Iisin  horəkotlorini  izloyirdi.  Amma  şəhəri  beş  barmağı  kimi 
tanıdığı üçüıı maşını sürərkən müoyyon istiqamət barəsində düşünmürdü, fi-
kirlori taırıam başqa, konar mosoləlorə yayımrdı... İndi iso o  yalnız Dadaş 
haqqında fikirloşirdi gündüz elədikləri söhbot haqqında... 
 
Dadaşın sifətini gözlori qarşısında dönə-dönə canlandırır, ona get-gcdo 
daha artıq nifrot edorok, hey söyürdü kişini: “Adam satan kö-pokoğlu... Gör 
bir no ağızdolusu danışırdı: “onunçün hcç tofavütü yox-dur, alvcrçilor, baza 
müdirlori...”  Yaxşı,  madam  ki,  hcç  tofaviitü  yoxdur,  soni  niyo  mağmın 
qoyub? Yeddi hondovorino buraxmayıb, odur ki, belo salvcylonmiş küçük 
kimi zingildoyirson do. Ağzıgöyçok-Iik eloyib, özgonin üstiino ınin çirkab 
atırsan!” 
 
Amma  ən  dohşotlisi  o  idi  ki  Zaur  yüz  faiz  əmin  ola  bilmirdi:  doğ-
rudanmı  Dadaşın  atdığı  çirkab  ancaq  onun  öz  uydurmalarıdır,  rcal  gcr-
çoklik deyil? O, Tohmino haqqında Dadaşın sözlərindən təcrid oluna- 

---

raq  düşünmək istəyirdi  və  heç  bir  şey  müəyyənləşdirə  bilmirdi. Elə  bil  iki 
Təhminə  vardı  -  biri  Zaurla  görüşlərdə mövcud  olan Təhminə  -  Zaur  onun 
hər sözünə inanmağa hazır idi - biri də başqa, Zaura yad, Zaurun tanımadığı, 
amma  bir  çox  adamların  fıkrində,  dilində,  təsvirin-də  mövcud  olan 
Təhminə... Hansı Təhminə daha real, daha həqiqi idi? Bəlkə elə ikisi də. Biri 
əsil  Təhminə...  biri  də  onu  yamanlayanların,  onu  istəməyənlərin  öz 
təsəwürlərində, xəyallarında yaratdıqları, bə - zədikləri Təhminə... 
 
Axı  onu  bəzəyən,  onun haqqında  olmazın iftiralar uyduranların  öz-ləri 
də Təhminəyə biganə deyildilər- kəsirdilər ondan, ya nifrət edir-dilər ona, ya 
kiməsə  qısqanırdılar  Təhminəni,  ya  paxıllıq  edirdilər,  ya  hayıf  çıxmaq 
istəyirdilər.  Onun  gözəlliyinin  tamarzısında  olanların  ço-xusu  isə  əslində 
istəyinə çatmayıb, heç olmasa uzun dilləriylə, bayağı söhbətləriylə, müfəssəl 
təsvirləriylə qurdlarım öldürmək istəyirdilər. 
 
...Və  bütün  bu  şeylər  haqqında  fıkirləşdikcə  Təhminəyə  zəng  elə-mək 
həvəsi get-gedə sönüb gedirdi. Hələ dünən bu zəngin bir məna-sı vardısa, bu 
gün,  Dadaşla  söhbətdən  sonra  tamam  yersiz  bir  iş  olardı.  Zəng  eləyib  nə 
barədə  soruşacaqdı?  Spartak  barədə,  ya  o  televiziya  re-jissoru  barədə? 
Yaxud baza müdirləri, alverçilər barədə? Təhminə nə cavab verərdi bütün bu 
sorğu-suala?  “Əgər  məni  fahişə  hesab  eləyir-sənsə,  onda  nə  təfavütü  var 
sənin üçün, - deyə bilərdi, - yox, əgər he-sab eləmirsən, necə ağlıva sığışdıra 
bilirsən  bütün  bu  şübhələri?”  Bəl-kə  də  hər  şeyi  inkar  edəcəkdi,  bircə  o 
televiziya  rejissorunu  boynuna  alacaqdı...  Ya  Spartakı...  Nə  isə,  yenə 
qarışırdı  Zaurun  fıkirləri.  Yox,  özünü  ələ  almalıdır.  Bütün  bu  şeylər 
haqqında  düşünməməlidir.  Göz-ləməlidir,  vəssalam.  Heç  kəsnən  Təhmınə 
barəsində  söhbət  aparmaq  lazım  deyil.  Özünə  də  zəng  eləmək  olmaz... 
Gözləmək  lazımdır  vəs-salam...  Gec-tez  özü  zəng  eləyəcək,  buna  Zaurun 
şəkk-şübhəsi yox idi. Özü zəng eləsə, özü görüş təyin eləmək istəso, görüş 
təyin eləsə. o zaman sözü açmaq olar. 
 
 
*** 
 
...Günlər bir-bir ötürdü. Təhminədən səs-soraq yox idi... 
 
*** 
 
Bir  axşam  Zivər  xamm  sözarası  dedi  ki,  Zaurun  kooperativ  mənzi-li 
bir-iki aya  hazır  olmalıdır.  Zaur  bu  eyhamın  gizli mənasını  başa  düşürdü: 
mənzildən söhbət salanda, anası ardınca evlənmə barəsində 
 
 
söz açardı... Z au r diişünürdü ki, doğrudan, tooccüb qalası işdir. Axı lap 
yaxşı  bilirdi  ki,  anası  golocok  goliniylo yola 
g ctm oyocək, aralarında 
d e d i - q o d u olacaq, sancıb - dalayacaq golinini, 
yox  o g ə r gəlin do 
dilli- 
dilavər olsa, söz götiirm əyocok, cavabm ı verocək, 
d a v a - m ə ro k ə  ərşo 
 
qalxacaq, sözgap diişocok aralığa və biitün bunlara baxm ayaraq, Z iv o r 
 
xanım 
oğlunu  cv lo n d irm əy ə, qayınana  o lm ağ a 
can  atırdı,  təlosirdi... 
Ə rşd ən - k ü rşd ən ,  o  y an d a n - b u  yandan 
başlanardı  bu  söhbət, 
fılankos 
oğlunu 
evlondirdi, p eşm ankos 
qızını ə rə verdi, fılançün elçi 
gediblər. 
Sonra 
Z iv o r  xanım  horləyib -fırlayıb 
gətirərdi  sözü 
Z aurun  üstüno, 
başlardı ki, bos, d ah a yeko oğlansan, e v lən m ə k 
vaxtındır, no çağacan 
subay gəzib dolanacaqsan, bizim 
də day o yaşım ız deyil, atan 
iki d o fə 
infarkt keçirib, m o n im özümii 
bu 
andıra qalm ış astm a 
lap oldon salıb, 
rəvadırm ı  ki biz bu 
diinyadan  nisgilli, 
nakam  köçək, 
oğlum uzun  şad 
gününü  g ö n n ə y o k ,  birco  balam ızçün 
elçi  diişm əyək, 
könli'ı 
istoyon, 
gözü tutan bir tom iz qızın “h ə r i” sini alm ayaq, toyunda sındıra - sm dıra 
o ynam ayaq,  to tu q - m o tu q  novəlorim izi  atıb - tu tu b  oynatm ayaq  vo  s. 
 
qobildən  sözlor,  sözlor, 
sözlor...  boş - boş sözlər.  Xeyr. b ağışlayacaq - 
san, b o ş - b o ş sözlor deyil 
bunlar... Bizim cavanlığım ız çətin 
kcçib, a c - 
Iığa,  kasıbçılığa,  chtiyaca,  sıxıntıya  dözm üşük,  am m a  bir 
arzum uz 
olub, atanın da, m o n im do ki, barı balam ız x o şb əx t olsun, bu dünyada 
heç n o d ən  korluq çokm osin,  halal südom m iş, 
pak, tom iz bir qıza rast 
golsin,  evlonib  o ğ u l - u şaq  sahibi  olsun,  biz d ə 
qoca  yaşım ızda  baxıb 
 
forohlonok, iiroyim iz böyiiyüb dağa dönsün, o soadot ki. cavanlığım ız  - da bizo nosib 
olm  adı,  oğlıım  uzun,  nəvolorim  izin  qism  otino  diişsün,  elo  bizim  xoşboxtliyim  iz  do 
onların xoşboxtliyidir do... 
Z a u r bütün bu bolağoto sobirlə tab gətiror, bığaltı qım ışar, no “ h o ” , 
 
no “y o x ” dcyordi, am m a bu sofor anasının nitqino tozo bir colıot o la - 
 
vo olundıı, 
uzu n - u zad ı  vo miicorrod arzuları bu sofor konkret bir adla 
bağlandı. Əvvol Z aura 
clo goldi ki, sohv cşidib. 
N o ? 
deyo xobor aldı, 
hansı Firongiz? 
O onşum ıızu deyirom do, 
Alyanın qızını... 
Bu ad,  bıı toklif o qodor gözlonilm oz idi ki, Zaur hotta ö/.ünü itirdi: 
O ki  lap uşaqdır. 
 
 
U şaq  niyo olur, 
on  doqqıız yaşı  var.  İnstitutda  oxuyıır.  Sondon 
 
coıni-ciim lotanı beşco 
yaş kiçikdir. Elo - belo do olm alıdır da, or gorok 
arvaddan bir az böyük 
olsun. 
Ə lbotto, Z iv ər  xanım ö züylo ori arasm dakı yaş forqini nozordo tu - 
turdu   sokkiz yaş 
kiçik idi orindan . 

---