ŞƏKİ Üsyanlari
Yüklə 0,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
46
sərəncamında 15 nəfər milis işçisi də var idi. Lakin bütün bunlar hücumu dəf etmək üçün kifayət deyildi. Söylənilənlərin sırf tarixi həqiqət olduğunu rəsmi sənədlər də təsdiq edir. Yenə uzun müddət «tamamilə məxfidir» kilidi altında saxlanılan AK(b)- nin Zaqatala-Nuxa dairə komitəsi adından AK(b)P MK-ya verilən məlumata müraciət edək. Orada deyilir: «...Şəhərə hücum qəflətən olub. Rayon təşkilatları bu hücumu gözləmirdilər. Onlar yalnız şəhərin mühasirəyə alınmasına 2 saat qalmış bu haqda məlumat əldə ediblər. Dövlət qüvvələri pis silahlanmışdılar. Ona görə də heç nə edə bilmədilər. Şəhəri qoruyan qüvvələr postlar üzrə səpələnmişdilər. Hələ fevral ayında həbs edilmiş və Nuxa islah evində saxlanılan antisovet elementlər buraxıldı. Onların arasında Zaqataladan olanlar da var idi. Dustaqlar evlərinə qayıtdıqdan sonra Nuxada baş verən hadisələr, həmçinin guya Moskvada, Tbilisidə və Bakıda sovet hakimiyyətinin yıxıldığı haqqında şayiələr yayılmışdılar. Bu şayiələr Qax, Əliabad, sonra isə Balakən üsyanları üçün əsas amillərdən biri oldu». 42
üsyançılara ciddi müqavimət göstərməyə imkan vermədi. Üsyançılar çətinlik çəkmədən Şəkini alıb, axşama yaxın poçt binası istisna olmaqla bütün idarə və müəssisələr üzərində öz nəzarətlərini qura bilmişdilər. AK(b)P Nuxa rayon komitəsinin birinci katibi Riza Babayev də üsyançıların əlinə keçmişdir. Lakin o qaçıb rabitə binasında gizlənməyə müvəffəq olur.
Bolşevik ideyalarına fanatikcəsinə inam bəsləyən məhdud saylı kommunistlərdən Bilallı qardaşları həbsxananın müdafiəsini təşkil etməyə cəhd göstərdilər. Zakir və Əbdürrəhman Bilallı qardaşları, həmçinin baramaaçan fabrikinin daha 4 nəfər fəhləsi həbsxana yaxınlığında son nəfəslərinə kimi döyüşüb həlak oldular. Poçt binasının ətrafında da dramatik hadisələr baş verirdi. Rabitə şəbəkəsinin rəisi İvan Çudov, raykom katibi Riza Babayev, «Nuxa fəhləsi» qəzetinin redaktoru Məmmədsam Məmmədov və digər fəal kommunistlər Leskovun başçılığı ilə teleqraf xəttinin mühafizəsi üçün Yevlaxdan göndərilən bir qrup əsgərin himayəsinə sığınmışdılar. Onlar Şəkiyə varid olarkən şəhərin üsyançıların əlində olmasından bixəbər idilər. Ona görə də maşını birbaşa İcraiyyə Komitəsinin binasına doğru sürmüşdülər. Bu binanı artıq üsyançılar qərargaha çevirmişdilər. İcraiyyə Komitəsinin yaxınlığında güclü atışma olur. Əsgərlərdən Bəşirov və Varlamov döyüşdə öldürülürlər. Dəstənin qalan üzvləri isə avtomobillə mühasirəni yarıb çıxa bilirlər. Həmin anda üsyançıların əlində əsir olan toxucuların
42
47
həmkarlar təşkilatının sədri Allahyar qaçıb əsgərlərə sığınır və onlara bələdçilik edərək, birlikdə poçt binasına daxil ola bilirlər. R.Babayevin göstərişi ilə bir neçə nəfər kommunist yuxarıda adı çəkilən müraciətləri şəhərə yayaraq, yenidən geri dönürlər. Hətta ora daxil olmaq üçün parol da müəyyənləşdirilmişdi. Parol: «Bəhram bəy Şəhərdədir». Əks tərəfin cavabı isə «Bəhram bəyə ölüm!» idi. Şəhərdə hərbi əməliyyatlara rəhbərlik edən Bəhram bəy mənasız qan tökülməsinə yol verməmək, gözəl memarlıq üslubunda tikilmiş poçt binasının dağılmasının qarşısını almaq üçün telefon vasitəsilə R.Babayevə təslim olmağı təklif etmiş, həm də onun və silahdaşlarının təhlükəsizliyi üçün təminat vermişdir. Lakin ona rədd cavabı verilmişdir. Eyni zamanda Bakıdan Ruhulla Axundov R.Babayevlə telefon əlaqəsinə girərək nəyin bahasına olursa olsun, müqavimət göstərməyi tələb edir və tezliklə kömək göndəriləcəyini vəd edir. 1930-cu il aprelin 14-də, ya da 15-də Bəhram bəyin başçılığı ilə üsyançılar iki dəfə rabitə şəbəkəsinin binasına ümumi hücuma keçirlər. Lakin pulemyot və qumbaralarla silahlanmış müdafiəçilər bu hücumları dəf edə bilirlər. Hər iki tərəfdən ölən və yaralananlar var idi. Bəhram bəyin təklifi ilə razılaşdırılmış müvəqqəti atəşkəs dövründə poçt binasının müdafiəçilərinə ərzaq, dava-dərman çatdırılmasına və həkim yardımı göstərilməsinə imkan verilir. Əvəzində isə hücum zamanı yaralanıb kommunistlərin əlinə keçmiş üsyançılar və artıq ölmüş adamların cəsədləri əks tərəfə qaytarılır. Deyilənlərə görə rabitə şəbəkəsinin üsyançıların əlinə keçəcəyi təqdirdə bütün Şəki əhalisinin ata-baba yurdundan sürgün ediləcəyi labüd olacaqdı. Şəkinin üsyançıların əlində olduğu günlər qeyri adi hadisələrlə zəngin olmuşdur. Sovet hakimiyyətinə asi çıxanlar yerli kommunistləri bolşevizmin törətdiyi bütün mənfi səciyyəli əməllərə cavabdeh şəxslər kimi hədəfə almışdılar. Bu amil lüzumsuz qan axıdılmasına rəvac verib. Üsyanın davam etdiyi bir neçə gün ərzində 27 nəfər kommunist və sovet fəalı öldürülüb. Belə acınacaqlı aqibətdən yaxa qurtarmaq üçün ipək fabrikində təchizat şöbəsinin müdiri vəzifəsində çalışmış Mustafa İmamverdiyev, Qışlaq kolxozunun ilk partiya təşkilatının katibi Paşa, fəal kommunistlərdən Əbdürrəhman və Şəmi Torqarağac məhəlləsinin sakini Cəlil kişinin evində gizlənmək istəyirlər. Cəlil kişi onların yalvarış qarışıq xahişləri müqabilində gözlərinin içinə baxaraq «Siz vəzifə kürsüsünün səfasında xumarlanarkən bizi adam yerinə qoymurdunuz» - deyə kommunistləri evində saxlamaqdan imtina edir. Onlara İlyas Hacı Mustafa oğlu yiyə durur. Şübhəli nəzərlərdən yayınmaq üçün bu bolşeviklər İlyas kişinin tapıb gətirdiyi papaqları da daim başlarında gəzdirirdilər. Papaqdan istifadə bolşevizmə nifrət rəmzi kimi qəbul edilirdi. Axı, yeni həyat qurucularının apardığı kompaniyalardan biri də «papağa qarşı mübarizə» adlanırdı. Konspirasiya qaydaları nə qədər səylə gözlənilsə də, kommunistlərin daldalandığı ev üsyançılara Yüklə 0,79 Mb. Dostları ilə paylaş:
|