Şəkİ və onun TƏbabəT tarİxİ
Yüklə 0,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
rıması və şişməsi zamanı, eləcə də yüksək qan təzyiqini aşağı salmaq məqsədilə aparılırdı. Bu əslində refleksoterapiyanın bir növü olmaqla yanaşı, həm də xəstələrə psixoloji təsir göstərirdi. Bu üsulun həddi-büluğa çatmamış uşaqlara, qocalara, eləcə də qida azlığı ucbatından bədəni həddən artıq zəifləmiş adamlara tətbiqi yasaq idi. Bunun üçün ən yaxşı dövrün bahar fəsli olduğu hesab edilirdi. Şəkidə geniş yayılan müalicə üsullarından biri də zəli vasitəsilə bədəndəki kirli qanı təmizləmək idi. Zəli müalicəsindən çox qədim zamanlardan müxtəlif xalqlar istifadə etmişdir. Bu sağaltma əsasən yaz ayının gəlməsi ilə daha da sürətlənirdi. Xalq arasında qanın qaynaması və ya qanın oynaması kimi bilinən yaz ayında il boyu yığılmış kirli, mikroblu qanı təbii yolla zəliyə sordurmaqla bir çox xəstəliyin müalicə olunduğuna inanılırdı. Zəli ilə müalicə edən insanlar olduğu kimi xəstə adamlar özləri özlərini zəli ilə müalicə edə bilirlər. Burada diqqət edilməsi lazım olan əsas məsələ zəlinin kirli qanı sorub bədəndən özü düşməsidir. Zəlini qopartmaq əks təsir yarada bildiyi üçün xalq təbibləri bunu məsləhət görmürdülər. Xalq təbabətində yeni yaranın üstünə çiy ət qoyub sarımaq da ənənəvi müalicə üsullarından biri idi. Ancaq yara dərinləşmişsə və ya uzun zaman müalicə olunmursa, onda belə yaraların üstünə çiy ət qoymaq məsləhət görülmürdü. Çox qədim zamanlardan qadınların saçlarını boyamaqda istifadə etdikləri xına həm də müalicəvi əhəmiyyətə malikdir. Belə ki, saçlara qoyulan xına həm də saç dibini möhkəmlədir, saç tökülməsinin qarşısını alır. Xına həm də ayaq ağrılarında ağrıyan yerə sürtməklə rahatladıcı funksiyanı da yerinə yetirir. Xına antibakterial keyfiyyətə malik olduğundan ayaqda və ya başqa yerdə olan göbələk xəstəliklərinə də yaxşı gəlir. O dövrdə insanların ən çox rast gəldiyi problemlərdən biri də müxtəlif sınıq və çıxıqlarla müşayiət olunan bədən travmaları idi. Belə zədələnmələr diqqətsizlikdən, qeyri-ənənəvi fiziki işləri yerinə yetirməkdən, güləş və döyüş zamanı, müxtəlif idman oyunlarını həyata keçirərkən və s. hallarda baş verirdi. Məhz bu səbəbdəndir ki, Azərbaycanın, demək olar ki, hər bir kəndində bir və ya bir neçə sınıqçı olardı, onlar özlərinə məxsus müalicə üsulları ilə sınıq və çıxıqları müvəffəqiyyətlə müalicə edirdilər. Xalq arasında sümük sınıqlarının, çıxıqlarının, burxulmaların, eləcə də fəqərə sürüşmələrinin müalicəsi ilə məşğul olan loğmanlara “sınıqçı”, onların məşğul olduqları sahələrə isə “sınıqçılıq” deyilməkdədir. Şəkidə yaşayan Loğman Cəlal tanınmış el təbibi olmaqla yanaşı, sınıqçı- lıq peşəsinin də kamil bilicisi idi. O, ətraf orqanların, onurğa sütunu, boyun, qabırğa, bel, çanaq sümüyü sınıqları və çıxıqlarının müalicəsində öz bilik və bacarığını nümayiş etdirir, sümüklərin düzgün bitişməsində zəruri olan üsul və vasitələrdən istifadə etməklə insan sağlamlığının bərpasına nail olurdu. Şöhrəti ətraf bölgələrə də yayılmışdı və adı bu gün də hörmətlə çəkilir. Sınıqçılar ta qədimdən elmin heç inkişaf etmədiyi zamanlarda meydana gəliblər. Bu xüsusi qabiliyyətli insanlar zədə almış insanlara heç nə qarşılığında yardım göstərmiş və təbii müalicələrlə onları sağaltmışlar. Sınıqlarda sümüklərin birləşməsini təmin edən bir çox xüsusi məlhəm-yaxmalar var. Ən geniş yayılmış yumuta ilə undan hazırlanmış xəmirdir. Bu gips rolunu oynayan yaxma lazımi müddətdə sınmış sümüklərin birləşməsinə kömək edirdi. Şəki rütubətli bölgə olduğundan burada revmatizm, oynaq ağrıları daha çox olur. Oynaq ağrılarının müalicəsi ilə də məhz sınıqçılar məşğul olurdular. Oynaq və əzələlərdə revmatizmdən qaynaqlanan ağrı və sızlamaları aradan qaldırmaq üçün gecədən qoyun quyruğundan kompres qoyan və onu səhərə qədər saxlamağı məsləhət görən sınıqçılar bu yolla oynaqların rahatlamasına, onlardakı ağrıların azalmasına, hərəkətliliyin isə artmasına nail olardılar. Eyni məqsədlə tülkü və porsuq piyindən də istifadə edildiyi bilinməkdədir. Bəzən quyruğa və ya piyə azacıq istiot, zəncəfil və başqa ədviyyatlar qatılardı. Sınıqçılar sınığın tez və etibarlı şəkildə bərpası üçün xəstələrə qoyun və ya mal kəlləsindən və ayaqlarından hazırlanan, el arasında “xaş” və “baş-ayaq” adları ilə məşhur olan xörək yeməyi tövsiyə edirdilər. Məlum olduğu kimi, bu xörəyin tərkibində sümüyün tez yapışmasına kömək edən bir çox komponentlər vardır. Şəkidə, təəssüf ki, sınıqçıların xidmətindən bu günün özündə belə istifadə edənlər az deyildir. Əsas problem ondan qaynaqlanır ki, əhali heç də həmişə rəsmi tibbə inanmır və öz problemini köhnə qaydalarla həll etməyə üstünlük verir. Burada təmiz mentalitet özəllikləri də rol oynayır. Əhalinin çoxunun kəndlərdə yaşadığı və tibbin inkişafsız olduğu, bütöv bir mahalın payına bir dənə otla müalicə edən ara həkimi və mamaça düşdüyü zamanlarda insanlar bu cür “az önəmli” məsələlərin həlli üçün yerli loğmanların yanına qaçırdılar və bu normal idi. Hazırda isə insanlar (ən dəhşətlisi də budur) yalnız əyalətlərdə deyil, iri şəhərlərdə də öz fikirlərini dəyişməyiblər. Həkim-travmatoloqlar bu işi daha effektiv və peşəkarcasına görürlər. İnsanlar elə bilir ki, ənənəvi otla müalicə daha zərərsiz görünür. Halbuki istənilən peşəkar həkim fitoterapiya üsullarına etiraz etməsə də, bildirəcək ki, otların qəbulu ciddi şəkildə dozaya uyğun olmalıdır və heç cür özünü müalicəyə icazə verilmir. İstənilən müalicənin təyin edilməsinin əsas şərti doğru və vaxtında edilmiş diaqnostikadır. Şəkidə çox geniş yayılan və bu gün də kifayət qədər məşhur olan xalq təbabəti üsullarından ən məşhuru çöpçülük idi. “Çöpçü” adlandırılan xalq təbiblərinin boğazda ilişib qalan tum, sümük və qida qalıqlarını çxartmaqla şöhrət tapdıqları bilinməkdədir. Bu gün Şəkidə yaşayan çöpçülərdən biri sənətini belə izah edir: Nəfəs və qida borusunun arasında kiçik çala vardır ki, yemək zamanı qidanın həmin çalaya düşən hissəsinə çöp deyirlər. Həmin çala tədricən yaranır. Biz böyüklər bu problemi asanlıqla – öskürərək aradan qaldırırıq. Amma körpələrimiz bunu edə bilmirlər. Hər fürsətdə əlinə keçəni ağzına aparan uşaqlarda çöp problemi tez-tez baş verir. Elə uşaq da vardır ki, hətta yediyi yeməyə belə diqqətlə baxır. Bu uşaqlar isə çöp tutmayan uşaqlar növünə aiddirlər. Çöp istənilən qida qalığı, alma qabığı, mandarin, apelsin, marmelad, karamel, ət parçası, saqqız, tofita dediyimiz uşaq konfeti, oyuncaq hissələri, kiçik mismarlar (uşaq maşınlarından), kibritlər, kukla saçı, muncuq və s. ola bilər. Bunlar çoxdur. Baxır uşağınız hansını seçir. Çöpçülər qida borusunda ilişib qalan çöpü çıxarmaq üçün iki metoddan istifadə edirlər: 1. Uşağın burnuna üfürərək (uşaq öyüyür və qəfil əlinizə uşağın boğazından çöp düşür); 2. Uşağın qida borusuna yüngülcə basaraq (bu zaman çöp mədəyə ötürülür, nəcislə xaric olur). Müasir tibb uşağın boğazında nəsə qalması faktını təsdiqləmədi. Düşünürəm ki, çöp çıxarılandan sonra hərarətin düşməsi qusma refleksi yaranan zaman azan sinirin, parasimpatik sinir sisteminin tonusunun artması ilə əlaqədardır. Həm də bu, insanlara psixoloji təsir də göstərir. Çox vaxt həyəcanlanmış analar uşağın qırtlağından nəyinsə “çıxdığını” görüb dərhal rahatlaşırlar. Lakin müasir dövrümüzdə az adam tapılar ki, uşağını çöpçüyə aparmasın. Bəziləri hətta bunu vərdiş halına çevirib. Uşaq bir balaca yeməkdən düşdü, hərarəti oldu, qarnı nasazladı, həkimə yox, birbaşa çöpçüyə üz tuturlar. Hətta bunu hər həftə təkrarlayanları da tanıyıram. Mən Şəkidə bir dəfə belə bir təcrübə etmişdim. Çöpün qalmasına inanan bir tanışımla onun uşağını eyni gün ərzində 5 müxtəlif çöpçüyə apardıq. Maraqlıdır ki, çöpçülərin hamısı, beşi də uşağın Yüklə 0,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|