Şəkİ və onun TƏbabəT tarİxİ
Yüklə 0,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
hərlənmə əleyhinə və s. xəstəliklərin müalicəsində istifadə edilir. Vəzəri. Vəzəri qida və ədviyyat bitkisi sayılır. Süfrəmizdə ən çox istifadə edilən göyərtilərdən biridir. Azərbaycanda vəzəriyə üstünlük verilir. Şəkidə ona acıtərə də deyirlər, yəni acı dadan tərəvəz. Tərəvəz kimi yeyilən əsas hissələri yarpaq və körpə özəkləridir. Qədim dövrlərdən qida və müalicə məqsədilə becərildiyi məlumdur. Təsadüfi deyil ki, hələ orta əsr həkimləri deyirdilər ki, kim sağlam olmaq istəyirsə, mütləq vəzəri yesin, yoxsa ona həkim kömək edə bilməz. Bir maraqlı cəhət də ondan ibarətdir ki, təbabət həmişə bu bitkinin avitaminoz və maddələr mübadiləsindəki roluna xüsusi əhəmiyyət vermişdir. Vəzəri vitamin mənbəyi hesab edilir. İnsan orqanizmi üçün lazım olan faydalı maddələr acıtərədə daha çoxdur. Belə ki, qədim yunanlar onu soyuqdəymə əleyhinə işlətmiş, qədim romalılar isə əsəb sistemini onun köməyilə müalicə edirmişlər. Müasir dövrdə də vəzərini xalq təbabətində çoxşaxəli müalicə əhəmiyyətli bitki hesab edirlər. Qidanı müntəzəm olaraq işlətdikdə həzmi yaxşılaşdırır, yuxunu normallaşdırır, arterial təzyiqi aşağı salır, avitaminozun profilaktikasında yaxşı təsir göstərir. Vəzəri bədəndə olan zərər və zəhərləri kənarlaşdırır. Keçmişdə sağlamlıq və güc rəmzi kimi tanınan bu bitki Şərq təbiblərinin əsas müalicə vasitələrindən biri olmuşdur. Ondan yoluxucu (infeksiya), bağırsaq və tənəffüs sistemi xəstəliklərində istifadə etmiş, astma, zökəm, göyöskürək hallarında səhərlər acqarına şirəsindən içməyi məsləhət görmüşlər. Vəzəri şirəsini zeytun yağı ilə qarışdırıb böyrək və sidik kisəsi ağrılarında içmək faydalıdır. Zeytun yağı əvəzinə şirin badamın yağından da istifadə etmək olar. Vəzəri və onun digər növ və sortlarından, məsələn, su tərəsi sidik və tərqovucu təsirə malikdir. Həmçinin ağızdakı pis qoxularda, şəkər xəstəliyində vəzəri işlətmək (çiy yemək, şirəsini içmək) müsbət təsir göstərir. Cinsi meylliliyi artır- maqdan ötrü vəzəri toxumunu döyüb yarıbişmiş yumurta sarısı ilə qəbul etmək lazımdır. Vəzəri həm də yaxşı iştahagətiricidir. O, mədə qıcqırmasının ən yaxşı dərmanı hesab olunur. Ona görə də sa- latlarda və ya ayrıca süfrəyə verilir, müxtəlif xörəklərə əlavə edilir. Meyvələr Albalı – yel xəstəliyi, oynaq ağrıları, qan-damar sisteminin pozulması, ürəkbulanması zamanı məsləhət görülür. Alça – əsəbi adamlar üçün xeyirlidir. Alça həmçinin yel xəstəliyində, qan-damar sisteminin tənzimlənməsində məsləhət görülür. Alça qurusu qanazlığı olanlar üçün faydalıdır. Alma – ətirli və sulu alma iştaha açır. Ürək döyüntüsü və təngnəfəslik hallarında almadan istifadə edirlər. Şəkəri olanlar da almadan istifadə edə bilərlər. Turş almanın şirəsini şəkər qatmadan bişirib, öd xəstəliklərində və daşlaşmaya qarşı istifadə edirlər. Armud – mədə və öd kisəsi üçün faydalıdır. Yel xəstəliyi olanlar armuddan istifadə edirlər. Meyxoş armud şəkər xəstəliyi olan adamlar üçün münasibdir. İştahanı artırır, ürəkbulanmasının qarşısını alır. Əncir – onu dərdikdən sonra parça üzərinə sərib, günəş şüası altında saxladıqca onun şəkərliliyi artır. Əncir bədən hərarətini və susuzluğu yatırır, tərləməyə müsbət təsir edir. Arpa unu ilə ənciri qatıb çiban üzərinə təpitmə qoyanda çibanın tez yetişməsinə kömək edir. Əzgil – yetişmiş əzgildə şəkər və limon turşusu vardır. Meyvəsi və yarpağı qəbizlik yaradır. Qanlı ishala qarşı səhərlər 200-300 q əzgili qabıqsız yemək məsləhət görülür. Əzgilin tumu döyülüb toz halına salınır, ondan bir çay qaşığı götürüb cəfəri kökünün şirəsi ilə qatışdırıldıqdan sonra böyrək və sidik kisəsi daşına qarşı işlədilir. Ərik – keçmişdə loğmanlar əriyi qan yaradan meyvə kimi tanıtmış, onu qanın durulaşması amili hesab etmişlər. Ərik qurusu öd ağrılarını yüngülləşdirir, qan təzyiqini tənzimləyir. Gavalı – yeməkdən əvvəl qara gavalı işlətmək başağrısı, öd kisəsinin iltihabı və qızdırmanın qarşısını almaq üçün faydalıdır. Gövdəsində olan yapışqan öskürək, böyrək, sidik kisəsi və öddə olan daşa qarşı işlədilir, yaranı bitişdirir. Gilas – sinəni yumşaldır, tez həzm olunur. Qəbzliyi aradan qaldırır. Şəkər xəstəliyi olanlara gilasdan istifadə etmək faydalıdır. İri gilasın tumunu əzərək üzə sürtdükdə dəri yumşalır və üzün rəngi açılır. Heyva – vərəm xəstəliyi üçün məsləhət görülür. Öskürəyi sakitləşdirmək üçün 30 qram heyva çiçəyini 1 litr suda dəmləyərək işlədirlər. Meyxoş heyva ürəkbulanmanın qarşısını alır, susuzluğu yatırır, qanaxmanı dayandırır. Xirnik – tam yetişmişindən istifadə edilir. Sinəni yumşaldır, bədəni qüvvətləndirir. Səhərlər acqarına 300-500 qram yemək məsləhətdir. Mürəbbəsi də faydalıdır, iştahaçandır. İnnab – sərinləşdirici xassəyə malikdir. Boğaz və sinəni yumşaldır, böyrək, qaraciyər üçün münasibdir, təmiz qan yaradır, onu saflaşdırır. İydə – meyvəsi bədəni qüvvətləndirir, ödə yaxşı təsir göstərir, ətirli çiçəyini iyləmək iflic olanlar üçün faydalıdır. O, beyin və ürəyi də qüvvətləndirir, böyrəyi isti saxlayır, sarılığa qarşı xeyirlidir. Nar – şirin nar ağciyər, sinə, mədə və qaraciyər üçün xeyirlidir. Şirin nar şirəsinə şəkər və nişasta qataraq sinə tutulması və öskürək əleyhinə işlədirlər. Turş narın şirəsi ilə qarqara etməklə ağızda olan qaynaşma yara və şişlərə qarşı effektli mübarizə aparılır. Bağırsaqların daxili divarlarını tə- mizləmək üçün narı dənələyib yemək məsləhətdir. Nar həm də əsəb üçün tövsiyə edilir. Şaftalı – mədə üçün münasibdir, qabıqlı yemək məsləhətdir, tez həzm olunur, öd xəstəliyi zamanı onun şirəsindən acqarına içmək məsləhətdir. Çiçəyi və yarpağı yumşaldıcı xassəyə malikdir. Çəyirdəyinin içini yarıyanmış bişirib üyüdür və yara üzərinə səpirlər. Üzüm – qanı saflaşdırır. Çox üzüm yeyən adamlar xərçəng xəstəliyinə az hallarda tutulurlar. Qan- damar xəstəlikləri, qan təzyiqi olanlar üçün üzüm yemək məsləhətdir. Yarpağı da müalicəedici xassəyə malikdir. 25 qram üzüm yarpağını bir litr suda dəmləyərək, hər gün yeməkdən əvvəl bir fincan ishal və sarılıq zamanı içmək məsləhətdir. Böyrək və sidik kisəsində daşı olanlara hər səhər acqarına bir qaşıq üzüm mətini içmələri məsləhətdir. Üzüm qan yaradır, böyrəklərin fəaliyyətini gücləndirir. Zoğal – ishal və mədə yarası üçün məsləhətdir. O həm də mədə-bağırsağı qüvvətləndirir. Susuzluğu yatırır, qan təzyiqini tənzimləyir, öd üçün faydalıdır. Mürəbbəsi soyuqdəymə üçün münasibdir. Zoğal qanın turşuluğunu azaldır, qanı saflaşdırır. Tut – qaraciyər və dalaq üçün məsləhətdir. Qabığı, kökü və yarpağı sidikqovucu xassəyə malikdir. Yapışqanını çeynəmək damağı möhkəmləndirir. Şahtutun (ağ tut) meyvəsi öd və bağırsaq iltihabı, qanlı ishala qarşı çox faydalıdır. Şahtutun yarpağının dəmləməsi qanda şəkəri aşağı salır. Şəkidə əsasən ağ tut yayılmışdır. Ağ tutun qurudulmuş yarpaqlarından hazırlanmış sulu dəmləmənin, spirtli cövhərlərinin (tinkturasının), ürək-damar sistemi xəstəliklərində müsbət təsir göstərdiyi kliniki təcrübədə aşkar edilmişdir. Tut yarpaqlarından xalq təbabətində çox qədimdən istifadə edilir. Onlardan çay dəmləyib şəkər xəstəliyində, ürək ağrılarında içirlər. Meyvələri təzə halda yeyilir, həm də onlardan bəhməz hazırlayıb ürək zəifliyində, qanazlığında qəbul edirlər. Bundan başqa, meyvələrindən hazırlanan şirələrindən boğaz ağrıları, mədə xəstəliklərində qəbul edilir. Ağ tutun yarpaqlarından çay dəmləyib qəbizlikdə, soyuqdəymə xəstəliklərində içirlər. Ondan tərlədici və hərarəti aşağı salıcı vasitə kimi, həmçinin diabet və epilepsiya xəstəliyinə qarşı da istifadə edilir. Mədə və onikibarmaq bağırsaq xoralarında ağ tutun meyvələri məsləhət görülür. Meyvə və qabıq Yüklə 0,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|