Sevda ağAMİRZƏ qizi əHƏdova müASİr dünyada
Yüklə 259,82 Kb. Pdf görüntüsü
|
anlaşma və hörmət əsasmda açıq və nəzakətli fi kir mübadiləsi kimi başa düşülür [70a]. Mədəniyyətlərin və sivilizasiyaların dialoqun dan damşarkən ilk növbədə sivilizasiyalar və on ların müxtəlifliyi və zənginliyi nəzərdə tutulur. Hazırda ölkələrin xarici siyasəti əvvəlkindən daha artıq dərəcədə mədəniyyətləri dialoqu, mədəni fərqləri, müxtəlif mədəni, dini, etnik birliklərin birgə yaşaması problemlərinin müzakirəsinə yönəldilmişdir. Dialoqa və əməkdaşlığa hazır olma hamı üçün baza prinsip olmalıdır. Yalnız belə şəraitdə azadlıq, bərabərlik, həmrəylik kimi universal dəyərləri qoruyub saxlamaq, separa tizm, dini fanatizm, irqi, milli, ayrı-seçkilik, tota litar ideologiyalara qarşı birgə mübarizə aparmaq olar. Bu gün bəşəriyyətin üzləşdiyi problemləri, təhlükələri yalnız bütün xalqlann, dövlətlərin birgə səyi ilə aradan qaldırmaq olar. Buna görə də dünya mədəniyyətlərinin yanaşı yaşaması nı təmin etmək üçün onların dialoqunu təşkil etmək, digər mədəniyyətlərin nəsildən-nəslə keç miş dəyər təsəvvürlərinə və mədəni özəlliklərinə hörmətlə yanaşmaq lazımdır. Azərbaycanın birinci ledisi M.Əliyeva dialoq haqqında damşarkən göstərir ki, mədəniyyətlərarası və sivilizasiyalararası dialoq indi dünyada ən aktual və ən populyar mövzular dan biridir. Müxtəlif ölkələrdə bu problemə həsr olunmuş, "dəyirmi masa"lar, konfranslar, forum Sevda Ağamirzə qızı Əhədova гзб lar keçirilir. Bütün bunlar öz-özlüyündə dialoqun bir növü olsa da təəssüf ki, mövcud vəziyyətə onun təsiri hələlik olduqca azdır. Düşmənçilik, dözümsüzlük, etnik təmizləmələr, soyqırım lar, müharibələr bugünkü dünyanın reallığıdır. Belə şəraitdə dialoq mövzusuna qatılan insan ların - siyasətçilərin, ictimai və dini xadimlərin, alimlərin, sadə insanların sayı ildən -ilə artır. Bu da öz növbəsində mədəniyyətlərin, sivilizasiyala rın qarşılıqlı əlaqəsi ilə bağlı müxtəlif ssenarilərin, konsepsiyaların, nəzəriyyələrin meydana çıxma sına səbəb olur. Artıq mədəniyyətlərarası dialoq sırf kulturoloji problem çərçivəsindən çıxaraq .bö yük siyasətin probleminə çevrilibdir. Bizim hər birimiz öz ölkəmizin vətəndaşı olmaqla yanaşı, bəşəriyyət adlı bir ailənin üzvüyük. Qloballaşma prosesi hər birimizi böyük və ümumi bir məkanın sakinlərinə çeviribdir. Bu məkanda insanlararası, dövlətlərarası, xalqlararası dialoq məhz etik, nor mal, haqq-ədalət prinsipləri əsasında qurulmalıdır [20,2011,9 aprel]. Bu gün dünyada milli mədəniyyətlərin di aloquna münasibətdə iki yanaşma özünü gös tərməkdədir. Birinci yanaşma mədəniyyətlərin aşağı və yüksək tiplərinin mövcudluğunu iddia edir. Bu zaman yüksək mədəniyyət tipi kimi in- gilis-saks (Avroatlantika), Avropa mədəniyyəti qəbul edilir. Guya tarixi inkişafın gedişi onun qlobal üstünlüyünü, başqa mədəniyyətlər üçün nümunə olması hüququnu sübut etmişdir. Bu Müasir dünyada mədəniyyətlərarası münasibətlər yanaşmanın ideoloji-siyasi əsaslandırılmasını biz S.Hantinqtonun "Sivilizasiyaların toqquşması" əsərində görürük [212]. Müəllif dil, din və tarixi düşüncə birliyinə əsaslanaraq dünyanın müxtəlif mədəni tiplər sivilizasiyasına bölür. Bu sivilizasi yalar arasında münaqişələrin qaçılmaz olduğunu iddia edir. Digər yanaşma hər bir mədəniyyətə dəyər kimi, qarşılıqlı mədəni zənginləşmə mənbəyi kimi münasibəti özündə ehtiva edir. Belə dialoq bərabərhüquqlu subyektlərin qarşılıqlı əlaqəsidir, əməkdaşlığıdır. Mədəniyyətlərarası dialoqda bu yanaşmanın əsas prinsipləri D.S.Lixaçevinmüəllifi olduğu "Mədəniyyətin hüquq bəyannaməsi"ndə öz əksini tapmışdır: Mədəniyyət bəşəriyyətin humanistləşməsinin əsas mənbəyidir, hər bir xalqın mədəniyyəti onun mənəvi unikallığı nı müəyyənləşdirməklə, yaradıcı potensial və qabiliyyətini nümayiş etdirməklə yanaşı bütün bəşəriyyətin sərvətidir. Ona görə də hər bir milli mədəniyyətin qorunması və inkişafı bütün dün ya birliyinin işi olmalıdır. Mədəniyyət xalqların, dövlətlərin, sivilizasiyaların sosial-iqtisadi inkişa fının, insanın mənəvi-əxlaqi yüksəlişinin əsasıdır. Demokratik həyat dəyərlərinin və insan hüququ nun təmin edilməsi birinci növbədə cəmiyyətin mədəni inkişaf səviyyəsi ilə ölçülür. Mədəni irsin hər hansı elementinin itirilməsi əvəzolunmaz it kidir və bütün bəşəriyyətin mənəvi yoxsullaş- masma aparır. Mədəni qarşılıqlı anlaşma və mədə- • Sevda Ağamirzə qızı Əhədova niyyətləri qarşılıqlı surətdə zənginləşdirən dialoq iradəsinin olmaması münaqişə və müharibələrin əsas səbəblərindən biridir. Məhz dialoq xalqlar arasında qarşılıqlı anlaşmanı təmin edir, onların hər birinin mənəvi unikallığını üzə çıxarmağa kömək edir. Müasir dünya birliyinin iqtisadi və siyasi inteqrasiyası şəraitində mədəni inkişaf və mədəni həmrəylik tolerantlığın, qarşılıqlı anlaş manın və demokratiyanın rəhni müharibə və zo rakılığın qarşısının almması şərtidir [133]. Akademik D.S.Lixaçevin mədəniyyətə yanaş ması da diqqəti cəlb edir: "Mədəniyyət müəyyən məkanda yaşayan insanları adi əhalidən xalqa, millətə çevirən bütöv hadisədir. Mədəniyyət məfhumuna din, elm, təhsil və insanların və dövlətin mənəvi və əxlaqi davranış normaları daxil olmalı və daxildir. Mədəniyyət Allah qarşısmda xalqın və millətin varlığım zəruri edən amildir [134, 349]. D.Lixaçev kulturasfera (mədənisfera) məfhumunu dövriyyəyə'daxil etmiş, mədəniy yətin inkişafım dinamikada və fərqlilikdə, onun ayrı-ayrı hadisələri, fenomenləri, elementləri, qat lan, yarımsistemləri arasında fasiləsiz dialoqda görürdü [134, 254-258]. Sivilizasiya proseslərinin, birinci növbədə qloballaşmanın sürətlənməsi şəraitində dün yanın müxtəlif xalqlannın mədəniyyətləri də təhlükə altında qalır. Kütləvi kommersiya mə dəniyyətin güclənməkdə olan müdaxiləsi həm milli mədəniyyətlərin özünəməxsusluğuna, həm гзЧ Müasir dünyada mədəniyyətlərarası münasibətlər Yüklə 259,82 Kb. Dostları ilə paylaş:
|