olduqca çox idi. Bu, m ətbəə avadanlıqlanm n çatışmaması, nəş-
riyyatlarm m addi-texniki bazalannm zaif təşkili, nəşriyyatlann ixti-
saslı kadrlarla təmin edilməsinin aşağı səviyyədə olması, kitabm
nəşri üçün lazım olan m ateriallann çatışm am ası və s. ilə əlaqədar
idi. X X əsrin axırlannda, xüsusilə 2000-2003-cü illərdə kitab nəşrin-
də vəziyyət yaxşılaşmağa doğru istiqamət götürm üşdür. Bunun nə-
ticəsidir ki, indi ölkəmizdə 1200-1300 adda kitab və kitabça nəşr
edilib. K itabm ad etiban ilə artım ı diqqətəlayiqdir [9, 3].
Ümumiyyətlə, 1997-1998-ci illərdən soraq-m əlum at kitabları-
nın nəşri genişlənmiş və artm ışdır. Bu illərdən, xüsusilə 2001-2002-
ci illərdən hər il respublikam ızda 40-45 adda m üxtəlif növlü və tipli
soraq-m əlum at kitabı nəşr edilmişdir. M əsələn, kitab klubunun
çapdan buraxdığı «A zərbaycan nəşrləri» (2005. N °l(5) kataloqun-
da 37 a d d a yeni nəşr edilmiş lüğət və ensiklopediyalar haqqm da
m əlum at verilir [39, 36].
2005-2006-cı illərdə A zərbaycan dilində latm qrafikası ilə çapı
nəzərdə tutulm uş əsərlərin A zərbaycan R espublikası Prezidentinin
27 dekabr 2004-cü il tarixli sərəncamı ilə təsdiq olunm uş siyahısı
172 adda kitabı əhatə edir. Siyahı dörd bölm ədən - «Lüğətlər və
ensiklopediyalar», «A zərbaycan dili və tarixi», «K lassik və m üasir
A zərbaycan ədəbiyyatı» və «D ünya ədəbiyyatı» bölm ələrindən iba-
rətdir.
«Lüğətlər və ensiklopediyalar» bölməsində ikidilli lüğətlərlə ya-
naşı, A zərbaycan dilinin antonim lər, om onim lər, sinonim lər lüğət-
lərinin, A zərbaycan dilinin dialektoloji lüğətinin və A zərbaycan
dilinin tarixi lüğətinin yenidən nəşri nəzərdə tu tu lm u şd u r. Bu böl-
məyə kütləvi tibb ensiklopediyası, politologiya ensiklopediyası,
A zərbaycan kulinariyası ensiklopediyası, A zərbaycan toponim ləri
ensiklopedik lüğəti, on cilddə uşaq ensiklopediyası, habelə «Üzeyir
H acıbəyov», «Mirzə Cəlli M əm m ədquluzadə» və «N ovruz» en-
siklopediyaları da daxildir.
Bu cür əvvəllər çap edilmiş soraq-m əlum at k itab larm ın müəy-
yən qədər təkm illəşdirilərək latın qrafikası ilə yenidən nəşri də res-
publikam ızda soraq-m əlum at nəşrlərinin inkişafm a və zənginləş-
məsinə səbəb olur, oxucuların m üxtəlif sorğu və tələbatlarının ödə-
nilm əsinə köm ək edir.
Digər tərəfdən m üstəqillik illərində soraq-m əlum at nəşrlərinin
m övzusu, əhatə dairəsi genişlənir, lüğətlər d a h a çox söz və ifadələri
özündə əks edir. M əsələn, V.Ş.Quliyev və V .S .N ovruzovun tərtib
etdiyi «İzahlı bo tan ik a term inləri lüğəti» («Elm», 1999) bitki ana-
tom iyası, m orfologiyası, sistem atikası, coğrafıya və ekologiyası, fı-
ziologiyası və m ikrobiologiyasm a aid 900-ə yaxm term inlərin iza-
hını əhatə edir; L .K ərim ov və M .M ahm udovun «A zərbaycanca-
rusca, rusca-azərbaycanca lüğət»ində (2002) 11 m in üm um işlək söz;
O .İ.M usayevin «Azərbaycanca-ingiliscə lüğət»ində (1996) 40 m in
söz; Q .R zayev və R .R zayevanın «İngiliscə-azərbaycanca lüğət»in-
də (1994) 20 m inə yaxın söz və ifadə; F.M əzəm li və Y .A lxasovun
müəllifliyi ilə 2000-ci ildə «Təfəkkür» nəşriyyatm da çap edilmiş
«A zərbaycanca-rusca ərəb m ənşəli kökdaş sözlər lüğəti» vasitəsilə
oxucular dilimizdə olan ərəb m ənşəli söz və ifadələrin dəqiq m əna-
smı, kökünü öyrənə bilirlər; A zərbaycan leksikoqrafiyasm da ilk
dəfə tərtib edilmiş və rus dilinə tərcümə olunm uş b u soraq-m əlu-
m at nəşrində çox sayda söz; Y .M .X anm uradovun tərtib etdiyi «İn-
giliscə-azərbaycanca maliyyə və iqtisadi term inlər lüğəti»ndə («Şu-
şa», 2000, 528 s.) m üasir ingilis dilində daha çox istifadə o lu n an
təxm inən 28000 söz və ifadə; «M üasir ingiliscə-azərbaycanca, azər-
baycanca-ingiliscə lüğət»ində (2001) 25 m in söz və ifadə;
Q .A bdullayevin «Azərbaycanca-ingiliscə tibb lüğəti»ndə (2002) 40
m inə yaxm söz və ifadə, söz birləşməsi; İ.Şahverənovun «Böyük
ingiliscə-azərbaycanca lüğət»ində 160000 söz; Q .Ə m irbəyov,
X .Y usifov, R.İsm ayılov, M .M övlüyarovanm «Fransızca-azərbay-
canca neft term inləri lüğəti»ndə (2004) fransız dilində ən çox işlə-
nən 20000-ə yaxın neft term ini daxil edilm işdir [36, 37, 38, 39, 268,
269, 270, 271].
M üstəqillik illərində çap edilmiş soraq-m əlum at kitablarınm
araşdırılm ası göstərir ki, bütün növlər və tiplər üzrə birdilli, ikidilli
və çoxdilli lüğətlərin nəşri artır. Frazeoloji və m üxtəlif sahələr üzrə
izahlı lüğətlərin tərtibi, m əzm unu və əhatə dairəsi genişlənir. Am -
m a hələ də soraq-m əlum at nəşrlərinin buraxılm asında bir sıra çə-
tinliklər və problem lər m övcuddur.
3.2.
Soraq-məlumat kitablannın nəşri və inkişafındakı problemlərin
həll edilmasi yollan və optimallaşdınlması. 1990-cı illərin əw əllərindən
respublikada baş verən sosial-siyasi və iqtisadi çətinliklər bütövlükdə
kitab nəşrinə, təbliğinə və yayılmasına mənfl təsir göstərdi, böhranlı
vəziyyət yarandı. K itab nəşri bütün sahələr, problemlər, mövzular və
tiplər üzrə çox aşağı səviyyəyə (ad və tiraj etibarilə) düşdü.
Sosial fəzaya bazar iqtisadiyyatının gəlməsi, qiym ətlərin libe-
rallaşm ası prosesinin başlanm ası, nəticədə, azad ticarət dövlət si-