yasətindən başlam ış bütün sahələri, o cümlədən kitab nəşri və tica-
rətini əhatə etdi, ümumiyyotlə, b ir çox məsələlərə dövlət nəzarəti
zəiflədi. Ləyaqət və m ənəvi dəyərlər şüurlu şəkildə ucuzlaşdırılıb
gözdən salmdı, yüksək am allar, nəcib əməllər, təm iz duyğular, mü-
qəddəs hisslər bazar iqtisadiyyatınm buzlu sularında qərq oldu.
Əqli nailiyyətlər alverçilərin və kütbeyin m əm urların m eyarları ilə
qiymətləndirildi. B ununla d a kütlənin m ədəni intellektual səviyyə-
sinin yüksəlişi, kitab nəşri, təbliği və yayılması üçün m övcud im-
k anlar əldən getdi. N əticədə əhalinin mədəni, elmi, texniki, bədii
inkişafında və inform asiya təm inatm da böyük rol oynayan kitab
m ağazalarım ız, xarici m allar satan dükanlar tərəfindən sıxışdml-
m ağa başlandı [14, 82].
M üasir dövr eyni z a m an d a kitab nəşrində, o cüm lədən soraq-
m əlum at nəşrlərinin hazırlanm ası və buraxılm asm da şəraitlə əla-
qədar yeni çətinlikləri, m ürəkkəblikləri m eydana çıxarm ışdır. Bu,
hər şeydən əvvəl, dövrün inkişaf meyillərindən yaranm ış və kitab
nəşrində zəruri kom ponentlərin m əzm un, müəllif, nəşriyyat, tərti-
b at məsələlərinin və s., hər birində özünəməxsus m ürəkkəbliklər
irəli çıxmışdır. K itab nəşri üçün indiki şərait ilk növbədə novator
təfəkkür və fəal vətəndaş m övqeyi irəli sürm əklə bərabər, mövzu,
kitabın tipologiyası, poliqrafik icrası, bədii tərtib atı və s. sahələrdə
isə ciddi yaradıcılıq ax ta n şları aparm ağı tələb edir [14, 168].
K itab stru k tu ru n u təkm illəşdirm ək, tipologiyasm m inkişaf xü-
susiyyətlərini üzə çıxarm aq, nəşr prosesində nəzərə alm aq, müəy-
yən etmək, nəşriyyat fəaliyyəti və kitab ticarəti ilə m əşğul olan mü-
təxəssislərin hazırlanm asım təşkil etm ək qarşıya çıxan problem lər-
dən idi.
Bu çətinliklər sırasında müəllifın və əsərin seçilməsi də ən
önəmli və m ürəkkəb problem dir. Sovet dönəm ində əsərlər ciddi
süzgəcdən keçirilir, oxunub m üsbət rəy alındıqda, h ətta gizli rəyə
göndərilir və oradan da m üsbət rəy alındıqda k ita b nəşr olunm aq
üçün qəbul edilirdi. Bu gözəl ənənə də indi a ra d a n çıxıb.
İndi şərait, xüsusilə naşirlər öz nəşriyyatçılıq fəaliyyətlərini da-
vam etdirm ək üçün pul xatirinə, istənilən kitabı çap edirlər. Belə
o lan tərzdə kitab nəşri m ədəniyyətinə daha böyük zərbələr dəyir.
H albuki kitabçılıq işi ölkənin inkişafında strateji sahələrdən bi-
ri olduğuna görə kitab nəşrinə belə m ünasibət qətiyyən olm az.
İndiki dövrdə kitab nəşrinə diqqət, qayğı d a h a çox olmalıdır.
K ita b xalqm mənəvi, m ədəni pasportudur. K ita b xalqm tarixi, mə-
dəniyyəti, dilidir. X alqın elmi və m ədəni səviyyəsini şərtləndirən
am illərdən biri on u n kitab m ədəniyyətidir.
N əşriyyatlara sərbəstlik verilməsi, nəşriyyat və poliqrafıya
m üəssisələrinin özəlləşdirilməsi (29 m art, 2001-ci il) ilk m ərhələdə
kitab nəşri və ticarətindəki çətinlikləri bir o qədər də dərinləşdirdi.
A raşd ırm alar göstərir ki, 1997-2000-ci illər ərzində təkcə Bakı
şəhərində 40-a qədər k itab m ağazası qeyri-qanuni özəlləşdirilib
[205]. G öründüyü kimi kitab m ağazalarının özəlləşdirilməsi m üva-
fiq fərm andan xeyli əvvəl həyata keçirilib. Dem ək olar ki, bütün
kitab m ağ azalan özəlləşdirildikdən dərhal sonra öz profilini dəyiş-
dilər. N əticədə kitablar, o cümlədən dərsliklərin böyük əksəriyyətı
1998-2000-ci illərdə (elə indinin özündə də əsasən y arm ark a və ba-
zarlarda, küçə və m eydanlarda, m etro keçidlərində və dayanacaq-
larda, heç bir sanitariya qaydalarm a riayət edilmədən, açıq hava-
da, tozun, torpağm içində satılır.
N əşriyyatların və kitab m ağazalarm m özəlləşdirilməsi vacib bir
m əsələnin həlini də çətinləşdirm iş, ümumiyyətlə ləğv etm işdir. Bu
da nəşriyyatlarda yaradıcılıq «portfelləri»nin form alaşdırılm ası
zam anı tem atik işlərin (planlarm ) aparılm am asıdır.
Yeni nəşrlər əsasən sponsorlar, ya d a müəlliflərin öz hesabına
çap olunur. Nəticədə, çoxlu sayda heç bir ədəbi-m ədəni qiym ətı
olm ayan, m araqsız kitablar işıq üzü görür [205].
K ita b a m əhəbbət kitab a qayğı ilə nəticələnməlidir, onu, yəni
kitabı nəşr etm əklə bərabər, təbliğini də həyata keçirm ək lazımdır.
Açığmı dem ək lazım dır ki, bizdə televiziya, radio və m ətbuatda
kitab təbliği olduqca zəifdir. A yrı-ayrı sahələr, m övzular və tiplər
üzrə buraxılan ədəbiyyat oxucusuna vaxtm da çatm ır. Oxucu istə-
diyi kitab ın nəşr olunduğundan vaxtında xəbər tu tm u r [2 6 0 ,194].
K itab nəşrinin indiki çətinliklərindən, problem lərindən söhbət
gedərkən əsərin nəşrə hazırlanm ası, tərtibatı sahəsində m övcud
olan və getdikcə artan, dərinləşən məsələlərdən dam şm alıyıq. Xü-
susilə soraq-m əlum at nəşrlərinin nəşrə hazırlanm ası, redaktəsi və
tərtibi prinsiplərinin spesifıkliyi, m ürəkkəbliyi və indiki naşirlərin
bu məsələlərdən (kitab nəşrinin nəzəri və təcrübi problem lərindən)
xəbərsiz olm aları, yeni və d a h a ağır, ziddiyyətli vəziyyətin yaran-
m asına rəvac verir.
K ita b m əddəniyyətinin ən yüksək səviyyəsinin göstəricisi en-
siklopcdik nəşrlərdir. Ensiklopediya böyük zəhmət tələb edən işdir.
O, müəyyən məsələlərin adi təsviri, hər hansı anlayışm təkcə yo-