Sevda quliyeva az ə r ba y ca n soraq-məlumat əDƏBİyyati yaranması, m üasir V əziyyəti və

Bu  nəticənin xalqımızm mənşəyi və etnik tarixi  baxım m dan  dəyəri 

hədsiz  dərəcədə  böyükdür.  Q.Ə .Qeybullayevin  A zərbaycan  türklə- 

rinin mənşəyi haqqm da irəli sürdüyü konsepsiyada deyilir ki, Azər- 

baycan və Erm ənistan ərazilərində,  habelə o n lara bitişik bölgələrdə 

türkdilli  tayfalar hələ  eradan  əvvəlki  m inilliklərdə  yaşam ışlar.  Bu- 

nunla əcdadlanm ızm  guya əvvəlcə hurridilli (ya d a elamidilli),  son- 

ra   irandilli  və  qafqazdilli,  daha  sonra  o rta  əsrlərdə  türkləşm iş  ol- 

m aları baxışı haqlı olaraq tam  in k ar edilir.

Əsər  müəlliflərin  gərgin  yaradıcı  əməyinin  m əhsuludur.  M ən 

belə  hesab  edirəm  ki,  müəlliflər  b u   lüğəti  hazırlam aqla  Vətən  tor- 

pağınm   bu  ağır  m əqam m da  yüksək  vətənpərvərlik  nüm unəsi  gös- 

təm ıiş  və  xalqımızm  qarşısında  alimlik  borclarm ı  ləyaqətlə  yerinə 

yetirm işlər [1 0 0 ,10-11].

Lüğət  iki  hissədən  ibarətdir.  Birinci  hissədə  üç  ru b rik a   daxilin- 

də:  I.  Təbii-coğrafi  şərait;  II.  M üasir  E rm ənistanm   siyasi  tarixinə 

dair;  III.  E tnik  tarix  məsələləri  əhatə  edilmişdir.  İkinci  hissədə  isə 

«E rəm instanda  Azərbaycan  mənşəli  toponim lərin  izahlı  lüğəti»  öz 

əksini tapm ışdır.  Lüğətdə nəticə (s.445-447) və ədəbiyyat d a (s.448- 

452)  vardır.  Lüğətdən  istifadəni  asanlaşdırm aq  m əqsədilə  ikinci 

hissənin əvvəlində 6 göstəriş verilm işdir [100,  95-96].

Lüğətin  bu  qısa  təhlili  göstərir  ki,  lüğəti  tərtib  edən  müəlliflər 

lüğətçiliyin  nəzəri  və  praktiki  məsələlərini  nəzərə  alm aqla  bu  əhə- 

miyyətli soraq-m əlum at kitabını hazırlam ışlar.

Bu  cür  fundam ental  izahlı  lüğətin  nəşri  A zərbaycanda  müstə- 

qillik  illərində  soraq-m əlum at  k itab lan m n   nəşri  və  tərtibatm da 

m ühüm   nailiyyətlərin  əldə  edildiyini  göstərir.  Dem əli,  B.Ə .Buda- 

qov  və  Q.Ə.Qeybullayevin  tərtib  etdikləri  «E rəm instanda  Azər- 

baycan  mənşəli  toponim lərin  izahlı  lüğəti»  ilə  A zərbaycanda  so- 

raq-m əlum at  nəşrləri  zənginləşmiş  və  nəzərəçarpacaq  dərəcədə  in- 

k işaf etmişdir.

A zərbaycan  Respublikasının  keçmiş  Prezidenti,  Üm um m illi  li- 

derim iz  H eydər Əliyev  20  m art  2001-ci  ildə  «A zərbaycan  Respub- 

likasm m   dövlət  müstəqilliyinin  onuncu  ildönüm ü  haqqında»  fər- 

m an   verm işdir.  Bu  fərm anı  əsas  götürən  A zərbaycan  Respublika- 

sınm   Dövlət  Statistika K om itəsi  «M üstəqil A zərbaycan:  10  il»  adlı 

statistik m əcm uəni çapdan buraxıb.

M əlum   olduğu  kımi,  1991-ci  il  oktyabrm   18-də  «A zərbaycan 

m üstəqilliyi  haqqm da»  K onstitusiya  A ktının  qəbul  edilməsi  ilə 

A zərbaycan  tarixinin  yeni  b ir  dövrü  -  m üstəqil  inkişaf dövrü  baş-

lanmış  və  keçən  dövr  ərzində  ölkənin  iqtisadiyyatı  və  m ədəniyyə- 

tində  böyük  nailiyyətlər  əldə  edilmişdir.  Sözü  gedən  statistik  məc- 

m uədə əldə edilən nailiyyətlər öz əksini tapm ışdır [221,  694].

A zərbaycan  R espublikasının  Dövlət  Statistika  K om itəsinin 

son  illərdə  çap  etdiyi  m ühüm   statistik  m əlum at  k ita b la rm d a n   biri 

də  «A zərbaycan  R espublikası»  (Bakı,  Səda,  2002 -  605  s.)  adlı m ə- 

lum at  nəşridir.  Bu  m əlum at  m əcm uəsində  ölkənin  rayonları  üzrə 

statistik  göstəricilər,  A zərbaycan  R espublikasm ın  milli  siyahıya- 

alm m ası  və  sosial-iqtisadi  vəziyyətini  əhatə  edir.  Bu  m əcm uədə 

rayonlarm   ayrı-ayrılıqda  statistik  göstəriciləri  xəritə  ilə  birlikdə 

1995-ci ildən 2001-ci ilə qədər verilmişdir.

M əcm uə  idarə  heyəti,  idarəetm ə  orqanları  işçiləri,  müəssisə  və 

təşkilatların,  maliyyə  təşkilatlarm ın  iqtisadi  xidmətçiləri,  elmi  işçi- 

lər,  sah ib k ar və b an k   işçiləri,  professor və  müəllim  heyəti,  eləcə  də 

aspirantlar və ali m əktəblərin tələbələri üçün nəzərdə tu tu lu r.

Bu  kom itə  «A zərbaycan  Ə rzaq  Təhlükəsizliyi»  adlı  statistik 

m əcm uələrində  («Səda»  nəşriyyatı,  2002  -  623  s.;  və  2003  -  695s.) 

çapdan  buraxılıb.  M üstəqillik  şəraitində  bu  cür  əsaslı  m əlum at 

nəşrlərinin  buraxılm ası  ilə  ölkəmizin  soraq-m əlum at  ədəbiyyatı 

zənginləşmişdir.

M üstəqillik şəraitində çap edilən ən m ühüm  m əlum at nəşrlərin- 

dən  biri  olan və üm umm illi  liderim izin H eydər Əliyevin  xüsusi  kö- 

məyi  və  qayğısı  ilə  iki  cilddə  nəşr  olunan  «Xatirə  kitabı»dır.  Bu 

m ühüm  m əlum at kitabınm  a rtıq   2002-2003-cü illərdə üç  cildi  «Xa- 

tirə kitabı»nm  baş  redaksiyası tərəfindən nəşr  olunub.  Birinci  cildi 

Həsən  Əliyevin,  ikinci  və  üçüncü  cildləri  isə  N .H actzadənin  baş 

redaktorluğu ilə nəfis şəkildə çap d an  buraxılıb [141, 827].

M üstəqillik  dövründə  nəşriyyatların  yenidən  qurulm ası,  nəş- 

riyyat  və  poliqrafiya  müəssisələrinin  özəlləşdirilməsi  kitab ın   nəşri, 

təbliği və yayılm asına, yəni ticarətinə köm ək edən bir  sıra qanunla- 

rm:  « K itabxana  işi  haqqında»  (29  dekabr,  1998-ci  il);  «N əşriyyat 

işi  haqqında»  (30 m ay,  2000-ci  il)  və s.  qəbul  edilməsi müəyyən  nai- 

liyyətlərin  əldə  edilməsinə  m üsbət  təsir  göstərmişdir.  İndi  Azərbay- 

canda  150-ə qədər (dövlət və  Özəl) nəşriyyat fəaliyyət  göstərir.  Onla- 

rm  140-a  qədəri  özəl  nəşriyyatdır.  Əlbəttə,  b u   nəşriyyatlarm   böyük 

əksəriyyəti  kitab  nəşri  sahəsində  sistemli  və  ardıcıl  şəkildə  fəaliyyət 

göstərə  bilmir.  Bu  nəşriyyatlardan  cəmi  55-ə qədəri  indi  ölkədə  nəşr 

edilən kitab m əhsulunun 70-80%-ni verir.  Özəl və dövlət nəşriyyatla- 

rmın  fəaliyyətində  90-cı  illərin  o rta lan n d a   çətinliklər  və  problem lər

---