Sevda quliyeva az ə r ba y ca n soraq-məlumat əDƏBİyyati yaranması, m üasir V əziyyəti və

olduqca  çox  idi.  Bu,  m ətbəə  avadanlıqlanm n  çatışmaması,  nəş- 

riyyatlarm  m addi-texniki  bazalannm   zaif təşkili,  nəşriyyatlann ixti- 

saslı  kadrlarla  təmin  edilməsinin  aşağı  səviyyədə  olması,  kitabm  

nəşri  üçün  lazım  olan  m ateriallann  çatışm am ası  və  s.  ilə  əlaqədar 

idi.  X X  əsrin  axırlannda,  xüsusilə 2000-2003-cü illərdə  kitab  nəşrin- 

də  vəziyyət  yaxşılaşmağa  doğru  istiqamət  götürm üşdür.  Bunun  nə- 

ticəsidir  ki,  indi  ölkəmizdə  1200-1300  adda  kitab   və  kitabça  nəşr 

edilib. K itabm  ad etiban ilə artım ı diqqətəlayiqdir [9, 3].

Ümumiyyətlə,  1997-1998-ci  illərdən  soraq-m əlum at  kitabları- 

nın nəşri genişlənmiş və  artm ışdır.  Bu illərdən,  xüsusilə 2001-2002- 

ci illərdən hər il respublikam ızda 40-45  adda m üxtəlif növlü və tipli 

soraq-m əlum at  kitabı  nəşr  edilmişdir.  M əsələn,  kitab   klubunun 

çapdan  buraxdığı  «A zərbaycan  nəşrləri»  (2005.  N °l(5)  kataloqun- 

da  37  a d d a  yeni  nəşr  edilmiş  lüğət  və  ensiklopediyalar  haqqm da 

m əlum at verilir [39, 36].

2005-2006-cı  illərdə  A zərbaycan  dilində  latm   qrafikası  ilə  çapı 

nəzərdə tutulm uş  əsərlərin A zərbaycan  R espublikası Prezidentinin 

27  dekabr  2004-cü  il  tarixli  sərəncamı  ilə  təsdiq  olunm uş  siyahısı 

172  adda  kitabı  əhatə  edir.  Siyahı  dörd  bölm ədən  -   «Lüğətlər  və 

ensiklopediyalar»,  «A zərbaycan  dili və  tarixi»,  «K lassik  və  m üasir 

A zərbaycan ədəbiyyatı» və «D ünya ədəbiyyatı»  bölm ələrindən iba- 

rətdir.

«Lüğətlər və ensiklopediyalar»  bölməsində ikidilli lüğətlərlə ya- 

naşı,  A zərbaycan dilinin  antonim lər,  om onim lər,  sinonim lər lüğət- 

lərinin,  A zərbaycan  dilinin  dialektoloji  lüğətinin  və  A zərbaycan 

dilinin  tarixi  lüğətinin  yenidən  nəşri  nəzərdə  tu tu lm u şd u r.  Bu  böl- 

məyə  kütləvi  tibb  ensiklopediyası,  politologiya  ensiklopediyası, 

A zərbaycan  kulinariyası  ensiklopediyası,  A zərbaycan  toponim ləri 

ensiklopedik  lüğəti,  on cilddə uşaq  ensiklopediyası,  habelə  «Üzeyir 

H acıbəyov»,  «Mirzə  Cəlli  M əm m ədquluzadə»  və  «N ovruz»  en- 

siklopediyaları da daxildir.

Bu  cür  əvvəllər  çap  edilmiş  soraq-m əlum at  k itab larm ın   müəy- 

yən qədər təkm illəşdirilərək latın  qrafikası  ilə  yenidən  nəşri də  res- 

publikam ızda  soraq-m əlum at  nəşrlərinin  inkişafm a  və  zənginləş- 

məsinə səbəb  olur,  oxucuların m üxtəlif sorğu və tələbatlarının ödə- 

nilm əsinə köm ək edir.

Digər  tərəfdən  m üstəqillik  illərində  soraq-m əlum at  nəşrlərinin 

m övzusu,  əhatə dairəsi genişlənir,  lüğətlər d a h a  çox söz və ifadələri 

özündə  əks  edir.  M əsələn,  V.Ş.Quliyev  və  V .S .N ovruzovun  tərtib

etdiyi  «İzahlı  bo tan ik a  term inləri  lüğəti»  («Elm»,  1999)  bitki  ana- 

tom iyası, m orfologiyası,  sistem atikası, coğrafıya və ekologiyası,  fı- 

ziologiyası  və  m ikrobiologiyasm a  aid  900-ə  yaxm   term inlərin  iza- 

hını  əhatə  edir;  L .K ərim ov  və  M .M ahm udovun  «A zərbaycanca- 

rusca,  rusca-azərbaycanca  lüğət»ində  (2002)  11  m in üm um işlək  söz; 

O .İ.M usayevin  «Azərbaycanca-ingiliscə  lüğət»ində  (1996)  40  m in 

söz;  Q .R zayev  və  R .R zayevanın  «İngiliscə-azərbaycanca  lüğət»in- 

də  (1994)  20  m inə  yaxın  söz  və  ifadə;  F.M əzəm li  və  Y .A lxasovun 

müəllifliyi  ilə  2000-ci  ildə  «Təfəkkür»  nəşriyyatm da  çap  edilmiş 

«A zərbaycanca-rusca  ərəb  m ənşəli  kökdaş  sözlər  lüğəti»  vasitəsilə 

oxucular dilimizdə  olan ərəb m ənşəli  söz və ifadələrin  dəqiq  m əna- 

smı,  kökünü  öyrənə  bilirlər;  A zərbaycan  leksikoqrafiyasm da  ilk 

dəfə  tərtib  edilmiş  və  rus  dilinə  tərcümə  olunm uş  b u   soraq-m əlu- 

m at nəşrində çox sayda söz;  Y .M .X anm uradovun tərtib  etdiyi  «İn- 

giliscə-azərbaycanca  maliyyə və  iqtisadi  term inlər  lüğəti»ndə  («Şu- 

şa»,  2000,  528  s.)  m üasir  ingilis  dilində  daha  çox  istifadə  o lu n an  

təxm inən 28000  söz və ifadə;  «M üasir ingiliscə-azərbaycanca,  azər- 

baycanca-ingiliscə  lüğət»ində  (2001)  25  m in  söz  və  ifadə; 

Q .A bdullayevin  «Azərbaycanca-ingiliscə  tibb  lüğəti»ndə  (2002)  40 

m inə  yaxm  söz  və  ifadə,  söz  birləşməsi;  İ.Şahverənovun  «Böyük 

ingiliscə-azərbaycanca  lüğət»ində  160000  söz;  Q .Ə m irbəyov, 

X .Y usifov,  R.İsm ayılov,  M .M övlüyarovanm   «Fransızca-azərbay- 

canca  neft  term inləri  lüğəti»ndə  (2004)  fransız  dilində  ən  çox  işlə- 

nən 20000-ə yaxın neft term ini  daxil edilm işdir [36,  37,  38,  39,  268,

269,  270, 271].

M üstəqillik  illərində  çap  edilmiş  soraq-m əlum at  kitablarınm  

araşdırılm ası  göstərir  ki,  bütün növlər və tiplər üzrə  birdilli,  ikidilli 

və çoxdilli  lüğətlərin  nəşri  artır.  Frazeoloji  və m üxtəlif sahələr üzrə 

izahlı  lüğətlərin  tərtibi,  m əzm unu  və  əhatə  dairəsi  genişlənir.  Am - 

m a  hələ  də  soraq-m əlum at  nəşrlərinin  buraxılm asında  bir  sıra  çə- 

tinliklər və problem lər m övcuddur.

3.2. 

Soraq-məlumat kitablannın nəşri və inkişafındakı problemlərin 

həll edilmasi yollan və optimallaşdınlması.  1990-cı illərin  əw əllərindən 

respublikada  baş  verən  sosial-siyasi  və  iqtisadi  çətinliklər  bütövlükdə 

kitab  nəşrinə,  təbliğinə  və  yayılmasına  mənfl  təsir  göstərdi,  böhranlı 

vəziyyət  yarandı.  K itab nəşri  bütün  sahələr,  problemlər,  mövzular və 

tiplər üzrə çox aşağı səviyyəyə (ad və tiraj etibarilə) düşdü.

Sosial  fəzaya  bazar  iqtisadiyyatının  gəlməsi,  qiym ətlərin  libe- 

rallaşm ası  prosesinin  başlanm ası,  nəticədə,  azad  ticarət  dövlət  si-

---