SeyġDAĞa onullahġ

239 
 
307. ġarden, II cild, səh. 409. 
308. Sanson, səh. 191. 
309. «Donjuane-Ġrani», səh. 71-72. 
310. Labulay de Quz. Göstərilən əsəri, səh. 88. 
311. ġarden, II çild, səh. 409. 
312. Anonim Venetsiya taniri. Səfərnameha-ye veneziyan dər Ġran, səh. 385, 
386; «Rovzat-ul-cinan», I cild, səh. 385; «Tarix-i aləm aray-i Abbasi», II cild, 
səh. 758. 
313. XVII  əsrin  60-cı  illərində  Təbrizdə  zərb  olunmuĢ  sikkələrin  Xanlar 
rayonunun  Çaykənd,  ġamaxının  Qalalı,  Mardakertin  Artek  kəndlərindən 
tapılması bir daha sübut edir  ki,  Təbriz  Azərbaycanın  müxtəlif Ģəhər, qəsəbə, 
kəndləri  ilə  əlaqə  saxlayırdı.  Bax:  Е.  А.  Пахомов.  Монетные  клады 
Азербайджана, вып. VIII, səh. 51-52. 
314. Tavernye, səh. 137; А. М. Раджабли. О медном чекане в Сефевидском 
государстве  (XVI-начале  XVIII  вв.).  Материалы  по  истории 
Азербайджана, т. VI. Баку, 1963, səh. 68. 
315. Ətraflı  məlumat  almaq  üçün  bax:  М.  А.  Полиевктов.  Европейские  пу-
тешественники  XIII-XVIII  вв.  по  Кавказу,  Тифлис,  1835;  С.  Б. 
Ашyрбейли. Баку в XVI-XVIII вв. по  писанию путешественников.  «Изв. 
АН Азерб. ССР», 1947, № 1, səh. 64-67; A. Hüseynov. Göstərilən əsəri, səh. 
90-92; F. M. Əliyev. XVIII əsrin 40-cı illərində Xəzər ticarəti uğrunda Rusiya-
Ġngiltərə rəqabəti və Azərbaycan. Azərbaycan tarixinə dair materiallar, VI cild, 
Bakı, 1963, səh. 69-86; yenə onun. XVIII əsrin birinci yarısında Azərbaycanda 
ticarət, Bakı, 1964, səh. 32-34; M. X. Heydərov. Avtoref. dokt. diss. səh. 56-
57;  yenə  onun;  О  товарах  ремесленного  производства,  вывозимых  из 
Азербайджана по Волжско-Каспийскому пути в XVII в., «Изв. АН Азерб. 
ССР, серия общест. наук», 1965, № 5. 
314.
 
316. Н.  Г.  Куканова.  Русско-иранские  торговые  отношения  в  конце 
XVII-начале XVIII в. Исторические Зап. ин. истории АН СССР, 1956, стр. 
232. 
317. Ə. Ə. Rəhmani. Göstərilən əsəri, səh. 148. 
318. Ə. Hüseynov. Göstərilən əsəri, səh. 108. 
319. Н.  Г.  Куканова.  Очерки  по  истории  русско-иранских  торговых 
отношений в XVII-первой половине XIX века. Саранск, 1977, səh. 40; Бель 
Дж. Путешествие через азиатские земли, а именно: в Испагань, в Пекин, в 
Дербент и Константинополь. Пер. М. Попова, СПб., 1876, səh. 70. 
320. Bax:  I  ġah  Səfinin  rus  çarı  Mixail  Fyodorova  yazdığı  rəsmi  məktub. 
Məktub  Azərbaycan  dilində  yazılmıĢdır.  Heydər  Evoğlu.  Məcmue-ye-
morasilat.  Britaniya  Muzeyi  nüsxəsi,  №  7688/11028,  vər.  249-250.  Həm  də 
bax: S. M. Onullahi. A. Q. Həsənov. Səfəvi hökmdarlarının daha iki naməlum 
məktubu haqqında. S. M. Kirov adına ADU-nun «Elmi 

---

240 
 
Əsərlər»i (tarix və falsəfə elmləri seriyası), 1974, № 4, səh. 84-94. 
321. N. Q. Kukanova. Göstərilən əsəri, səh. 55.. 
322. Yenə orada, səh. 51. 
323. Ə.  Hüseynov  1675-1691  qeyd  etmiĢdir.  Bax:  Ə.  Hüseynov.  Göstərilən 
əsəri, səh. 184. 
324. Rus  sənədlərində  Farabat  adlanan  bu  yer  savadkuh  yolu  ilə  Mazandarana 
gedən yolun üstündədir. Savadkuhdan oraya 40-45 fərsəx məsafə var idi. I ġah 
Abbasın  əmrilə  ora  abadlaĢdırılmıĢ  və  «Fərəhabad»  adlandırılmıĢdır.  Bax: 
«Tarix-i aləm aray-i Abbasi», II cild, səh. 990. 
325. Ə. Hüseynov. Göstərilən əsəri, səh. 185; //. Q. Kukanova. Göstərilən əsəri, 
səh. 58. 
326. Ə. Hüseynov. Göstərilən əsəri, səh. 175. 
315.
 
327. Yenə orada, səh. 177; M. X.  Heydərov. Göstərilən əsəri,  səh. 52, 57, 
61-63; yenə onun. О товарах ремес. производства... 
328. Ə. Hüseynov. Göstərilən əsəri, səh. 173. 
329. Tavernye, səh. 67; M. X. Heydərov. Avtoref. dokt. diss səh. 58. 
330. Labullay le Quz. Göstərilən əsəri, səh. 87. 
331. ġarden, II cild, səh. 409. 
332. Rafael dyü Man, səh. 332. 
333. Yenə orada, səh. 192. 
334. Tavernye, səh. 19-66. 
335. F. M. Əliyev. XVIII əsrin birinci yarısında Azərbaycanda ticarət, səh. 33. 
336. Tavernye, səh. 73. 
337. Ancolello  Təbriz  ilə  Qəzvin  arasında  yeddi  günlük  məsafə  olduğunu 
bildirir.   Bax:    «Səfərnameha-ye veneziyan dər Ġran», səh. 335. 
338. Zəncan ilə Parten kəndi arasında iki günlük məsafə var idi. 
339. Ancolello  Təbriz  ilə  KaĢan  arasında  20  günlük  məsafə  olduğunu  qeyd 
etmiĢdir.   Bax:   «Səfərnameha-ye veneziyan dər Ġran», səh. 324. 
339.
 
340. Ticarət  karvan  yolu  haqqında  ətraflı  məlumat  almaq  üçün  bax: 
Tavernye,  səh.  71-88;  И.  П.  Петрушевский.  Азербайджан  в  XVI-XVII 
веках. ССИА, вып. I, Баку, 1949, səh. 286М. В. Фехнер. Торговля русского 
государства со странами Востока   в    XVI    веке,   М.,  1956, стр. 36-37; 
F. M. Əliyev. XVIII əsrin birinci  yarısında  Azərbaycanda ticarət, Bakı, 1964, 
səh.  32-34;  AА.  Н.  Гусейнов.Göstərilən  əsəri,  səh.  91-96;  М.  X.  Гейдаров. 
Автореф. докт. дисс, səh. 56-57. 
341. XurĢah.  Tarix-i  elçi-ye  NizamĢah,  vər.  206.;  «Əhsən-ət-təvarix»  (Seddon 
nəĢri), səh. 126; «Xülasət-ət-təvarix»  (Tehran nüsxəsi), vər, 72. 
342. Fahri Dalsar: turk sanatı ue ticaret tarihinden. Istambul universiteti ikticad 
fakultesi, Ġstambul, 1960, səh. 130-132. 
343. Alessandri. Səfərnameha-ye veneziyan dər Ġran, səh. 446. 
344. «Əfzəl-ət-təvarix», vər. 203-204. 

---

241 
 
345. Anonim  Venetsiya  taciri.  Səfərnameha-ye  veneziyan  dər  Ġran,  səh.  386-
387. 
346. Həmin fərmanın Təbrizə aid mətni haqqında bax: Nadir Mirzə. Göstərilən 
əsəri, səh. 108-109; Əbdülhüseyn Nəvai. ġah Təhmasib. Məcmue-ye əsnad və 
mokatebate tarixi, səh. 22-23; Əbdüləli Karəng. Asare bastani-ye Azərbaycan, I 
cild, səh. 278-281. 
347. «Əhsən-ət-təvarix»  (Seddon  nəĢri),  Baroda,  1931,  səh.  428;  «Xülasət-ət-
təvarix» (Berlin nüsxəsi), vər. 224
a
.; «ġərəfnamə», II cild, səh. 220; 
«Tarix-i aləm aray-i Abbasi», I cild, səh. 123. 
348. Tamğa vergisi haqqında bax: В. В. Бартольд. Соч. т., IV, стр. 332; И. П. 
Петрушевский.  Восстание...  səh.  218;  yenə  onun.  Земледелие...  səh.  386-
387; А. А. Али-заде. Социально... səh. 216-223; Р. К. Кикнадзе. Тамговые 
сборы  в  государстве  Ильханов.  Восточный  сборник.  Тбилиси, 
1960, стр. 117-118; О. А. Эфендиев,  Ш. Ф. Фарзалиев. О  подати тамга  и 
ее значении в городской экономике Азербайджана и сопредельных стран 
в  XV-XVI  вв.  Бартольдовские  чтения,  1978.  Тезисы  докладов  и  сообще-
ний. М„ 1978, стр. 67-69; М. X. Гейдаров. Автореф. докт. дисс, səh. 45. 
349. И.  П.  Петрушевский.  Восстание...  224;  О.  А.  Эфендиев,  Ш.  Ф. 
Фарзалиев. О подати тамга... səh. 69. 
350. XurĢah. Tarix-i elçi-ye NizamĢah, vər. 77a. 
351. «Tarix-i aləm aray-i Abbasi», I cild, səh. 123. 
352. Джиованни.  Путешественники  об  Азербайджане,  т.,  II,  АЕАТИЕА, 
инв. № 4745, səh. 68-69. 
353. «Xülasət-ət-təvarix» (Tehran nüsxəsi), vər. 288«. 
354. Qeyd:  1548-ci  ildə  Osmanlı  ordusunun  Təbrizə  hücumu  ərəfəsində  I  ġah 
Təhmasib əmr vermiĢdi ki, Təbriz Ģəhərinə qovuĢan yollarda 
taxıl və digər sursatı yandırsınlar. Əvəzində əhalidən üç il ərzində 
toplanacaq  vergiləri  ləğv  edəcəyinə  söz  vermiĢdi.  Görünür,  Osmanlı  ordusu 
Təbrizi tərk etdikdən sonra ġah Təhmasib vədini yerinə yetirmiĢdir. 
 
355. Fərmanın  mətni  haqqında  bax:  Əbdülhüseyn  Nəvai.  ġah  Təhmasib. 
«Məcmue-ye əsnad»..., səh. 19-21.     
356. Fərmanın  mətninə  bax:  Əbdüləli  Karəng.  Asare  bastani-ye  Azərbaycan,  I 
cild, səh. 280. 
357. «Xülasət-ət-təvarix» (Berlin nüsxəsi), vər. 224a. 
358. Alessandri. Səfərnameha-ye veneziyan dər Ġrai, səh. 444. Alessandri yazır 
ki,  bu  dövrdə  ölkənin  hər  yerindən  Təbrizə  ticarət  karvanı  daxil  olurdu.  Bax: 
Alessandri. Səfərnameha-ye veneziyan dər Ġran, səh. 446. 
359. Алессандри. Путешественники об Азербайджане, т. II,  səh. 38. 
360. Путешественники об Азербайджане, т. I., səh. 99, 141-142, 151. 
361. «Tarix-i aləm aray-i Abbasi», I cild, səh. 388. 
362. «Donjuane-Ġrani», səh. 215-217. 

---