SeyġDAĞa onullahġ

242 
 
363. Ətraflı  məlumat  almaq  üçün  bax:  «Xülasət-ət-təvarix»  (Berlin  nüsxəsi), 
vər.  395;  Doijuane-Ġrani,  səh.  238;  Məcdi.  Zinət-ül-məcalis,  səh.  386-388; 
«Nəqavət əl-asar», səh. 204; «Tarix-i   aləm aray-i   Abbasi» səh. 317, 342. 
364. «Tarix-i aləm aray-i Abbasi», II cild, səh. 637. 
365. Yenə orada, II cild, səh. 825, 938. 
366. Yenə orada, səh. 938. 
367. Cinayət və ya mülki ixtilaflar baĢ verdikdə müttəhimdən alınan cərimə. 
368. «Tarix-i aləm aray-i Abbasi», II cild, səh. 895-896. 
369. «Tarix-i aləm aray-i Abbasi», II cild, səh. 1106. 
370. Yenə orada, səh. 1104. 
371. Naxçıvandan  bir  qədər  kənarda  yerləĢən  Araz  körpüsündə  hər  dəvə  yükü 
üçün 10 abbası, Mərənddə isə 13 abbası rahdarı (yol nəzarətçisi) alınırdı. Bax: 
Tavernye,  səh.  62,  65;  Bu  barədə  ətraflı  bax:  М.  X.  Гейдаров.  О  системе  и 
количестве торгово-пошлинного сбора в Азербайджане XVII в., «Изв. АН 
Азерб. ССР, серия ИФП», 1968, № 1, стр. 56-63 (sonralar: 
М.  X.  Гейдаров.  О  системе).  Bax:  Н.  Д.  Миклухо-Маклай.  К  вопросу  о 
налоговой  политике  в  Иране  при  шахе  Аббасе  I  (1587-1629).  «Сов.  
остоковедение»,  т.  VI,  М.-Л.,1949,  səh.  353,  (sonralar:  Н.  Д.  Миклухо-
Маклай. К, вопросу: А. А. Рахмани. Автореф. докт. дисс, səh. 27, 31. 
373. Qarsiya do Silva. Bax: MəĢkur. Tarix-i Təbriz, səh. 71. 
374. «Ketabe-coluse Ģah Səfi», vər. 40. 
375. «Xolde-bərin»,  vər.  6;  A.  А.  П.  Новосельцев.  Города  Азербайджана  и 
Восточной Армении... səh. 98; М. X. Гейдаров. Автореф. докт. дисс,  səh. 
49. 
376. «Xolde-bərin», vər. 6. 
377. Yenə orada, vər. 164. 
378. Tavernye, səh. 52. 
379. «Xolde-bərin», vər. 20. 
380. ġarden, II cild, səh. 402. 
381. Yenə orada, II cild, səh. 403-404. 
382. Tavernye, səh. 77, 87, 115, 388; ġarden, II cild, səh. 272. 
383. Tavernyeyə görə Təbrizdə elə karvansara var idi ki, eyni vaxtda 300 nəfər 
gecələyə bilərdi. Bax: Tavernye, səh. 66. 
384. Əylisli Zəkəriyyə. Göstərilən əsəri, səh. 40-42, 48, 52, 67, 130. 
385. Tavernye, səh. 67. 
386. Qeyd: 1686-cı ildə Hollandiya tacirləri ipəyin keyfiyyətinin aĢağı düĢməsi 
haqqında  ġah  Süleyman  Səfəviyə  Ģikayət  edirlər,  lakin  bunun  heç  bir  müsbət 
nəticəsi olmur. Bax: Sanson, səh. 171. 
387. Pol  Luka.  Bax:  MəĢkur.  Tarix-i  Təbriz,  səh.  82;  M.  X.  Heydərov. 
Göstərilən əsəri, səh. 113-114. 
388. Sanson, səh. 191. 

---

243 
 
389. Yenə orada, səh. 133-137, 145, 168, 172-173, 184-185, 188-189, 191. 
390. XVII əsrin sonu-XVIII əsrlərdə Azərbaycanda, iqtisadi tənəzzül  haqqında 
bax: М. Р. Арунова, К. З. Ашрафян. Государство Надир-шаха Афшара. М., 
1953,  səh.  49-50;  M.  X.  Heydərov.  Göstərilən  əsəri,  səh.  113;  yenə  onun.  О 
системе..., səh. 60-63; yenə onun. Упадок городской жизни Азербайджана и 
Ирана на рубеже XVII-XVIII вв. и его основные причины. Материалы по 
экономической истории Азербайджана (К V Международному конгрессу 
экономической истории). Баку, 1970, səh. 64-68; А. А. Рахмани. Автореф. 
докт.  дисс,  səh.  40;  yenə  onun.  Bohrane  eсtemai-eqtesadi-ye  dovləte-Səfəvi 
dər  əvaxere  qərne  hefdəhom  miladi.  Məcəlle-ye  «Donya»,  sale  yazdəhom, 
Ģomare 2, 1349, səh. 61-67. 
391. 1481-ci ildə Ağqoyunlu hökmdarı Sultan Yaqub Ağqoyunlu dövlətinə tabe 
olan  ərazinin  bütün  ixracatını  bağıĢladıq.  Baxq  «Əhsən-ət-təvarix»  (Nəvainin 
nəĢri), səh. 601. 
392. Yenə  orada.  Əlyazma  nüsxəsi,  vər.  268;  И.  П.  Петрушевский. 
Внутренняя политика Ахмеда Ак-Крюнлу. ССИА, вып. 1, Баку, 1949,. səh. 
144-152.  
393. XurĢah. Tarix-i elçi-ye NizamĢah, vər. 12a. 
394    «Həbib-üs-ciyər»,  Tehran  nəĢri,  IV  cild,  səh.  576;  «Xülasət-ət-təvarix», 
vər. 82. 
395. «Həbib-üs-ciyər», IV cild, səh. 652. 
396. О. А. Эфендиев. Автореф. док. диссерт., səh. 29. 
397. «Donjuane-Ġrani», səh. 158. 
398  Bax:  S.  M.  Onullahi.  Paytaxtın  Təbrizdən  köçürülməsinə  dair.  «Azərb. 
SSR EA Məruzələri», 1975, № 11, səh. 42-46. 
399. И.  П.  Петрушевский.  Восстание...,  səh.  219-221;  О.  А.  Эфендиев.  К 
периодизации  истории  Тебриза  в  XV-XVI  вв.  Бартольдовские  чтения, 
1976. 
Тезисы докладов и сообщений, М., 1976, səh. 95-96. 
400. «Xülasət-ət-təvarix», (Berlin nüsxəsi), vər. 160a. 
401. ġərəfxan Bidlisi. «ġərəfnamə», II cild, səh. 252. 
402. «Tarix-i aləm aray-i Abbasi», səh. 254. 
403. Budaq Qəzvini. Cəvahir-ül-əxbar, vər. 2856. 
404. О. А. Эфендиев. Автореф. докт. дисс. səh. 41. 
405. «Tarix-i aləm aray-i Abbasi», I cild, səh. 308; «Nəqavət-ül-asar», səh. 170. 
406. Ciovanni  Battista.  Bax:  Путешественники  об  Азербайджане,  т.  II., 
АЕАТИЕА, инв. № 4745, səh. 69. 
407. И. П. Петрушевский. Восстание..., səh, 222; О. А. Эфендиев. Автореф. 
докт. дисс, səh. 41. 
408. И. П. Петрушевский. Восстание... səh. 222. 
409. Alessandri. Səfərnameha-ye veneziyan dər Ġran, səh. 448. 

---

244 
 
410. ġərəfxan Bidlisi. ġərəfnamə, II cild, səh. 252. 
411. Yenə orada, səh. 251. 
412. Budaq Qəzvini. Cəvahir-ül-əxbar, vər. 2946. 
413. «Donjuane-Ġrani»,  səh.  238;  Məndi,  Zinət-ül-məcalis,  səh.  385-386; 
«Xülasət-ət-təvarix»,  Berlin  nüsxəsi,  vər.  378,  382,  395;  «Tarix-i  aləm  aray-i 
Abbasi», I cild, səh. 317; M. X. Heydərov. Göstərilən əsəri, səh. 17-22. 
414. Миклухо-Маклай. К вопросу о налоговой политике в Иране при шахе 
Аббасе I (1587-1629). СВ, т.. VI, М.  -  Л., 1949; Ə. Ə. Rəhmani.  Göstərilən 
əsəri, səh. 144-146. 
415. Ə. Ə. Rəhmani. Göstərilən əsəri, səh. 128. 
416. ġarden, II cild, səh. 402. 
417. L. Marks. Kapital, III cild, Bakı, 1960, səh. 336. 
418. И. П. Петрушевский. Иран в XVIII в. Bax: История Ирана с древней-
ших времен до конца XVIII века. Л., 1958, səh. 294. 
419. Sanson, səh. 137. 
420. Sitat F. M. Əliyevin «XVIII əsrin birinci yarısında Azərbaycanda ticarət», 
əsərindən (Bakı, 1964, səh. 43) iqtibas edilmiĢdir. 
421. «Tarix-i Ģah Ġsmayıl» (Offis-Ġndiya nüsxəsi), vər. 21. 
422. «Həbib-üs-siyər», IV cild, səh. 652. 
423. XurĢah. Tarix-i elçi-ye NizamĢah, vər. 496. 
424. «Donjuane-Ġrani», səh. 63-64. 
425. «Tarix-i  aləm  aray-i  Abbasi»,  I  cild,  səh.  307;  həm  də  bax:  M.  X. 
Heydərov. Göstərilən əsəri, səh. 26. 
426. «Əhsən-ət-təvarix» (Seddon nəĢri), səh. 615, 626; «Cəvahir-ül-əxbar», vər. 
318; «Tarix-i cahan aray», səh. 294, 296; «ġərəfnamə», II cild, səh. 
192, 248; «Əfzəl-ət-təvarix», vər. 103; «Rovzət-üs-Səfəviyyə», vər. 388. 
427. «Xülasət-ət-təvarix», vər. 443b. 
428. Yenə orada, vər. 4436. 
429. Yenə orada, vər. 435. 
430. А.  П.  Новосельцев.  Города  Азербайджана  и  Восточной  Армении... 
səh.  88.  Tarix  elmləri  namizədi,  V.  Ġ.  Lenin  adına  APĠ-nin  dosenti  S. 
Məmmədov da A. P. Povoseltsevin fikrini təkrar və təsdiq etmiĢdir. Bax: S. A. 
Məmmədov. Исторические связи азербайджанского и армянского народов 
во второй половине XVII-первой трети XVIII в., Баку, 1977,. стр. 82. 
431. «Övliya  Çələbi  səyahətnaməsi»,  II  cild,  səh.  248.  M.  X.  Heydərov  da 
(Göstərilən əsəri, səh. 27) bu fikri təsdiq etmiĢdir. 
432. Sübhi  Təbrizi.  Təbriziyyə.  Sitat  Bəkir  Kütuk  oğlunun  Osmanlı  –  Ġran 
siyasi  münasibətləri,  Ġstambul,  1962  (türkcə)  kitabının  156-cı  səhifəsindən 
iqtibas edilmiĢdir. 
433. «Tarix-i aləm aray-i Abbasi», səh. 317, 344. 
434. Yenə orada, səh. 342, 369. 

---