SeyġDAĞa onullahġ

251 
 
579. Alessandri. Səfərnameha-ye veneziyan dər Ġran, səh. 440. 
580. Ф. Энгельс. Крестьянская война в Германии - К. Маркс и Ф. Енгельс. 
Соч. т. VII, стр. 361 (М., 1956 второе издание). 
581. Yenə orada, səh. 360. 
582. M. X. Heydərov. Göstərilən əsəri, səh. 117-119. 
583. И.  П.  Петрушевский.  Восстание  ремесленников...  ССИА,  вып.  I,  səh. 
219. 
584. Alessandri. Səfərnameha-ye veneziyan dər Ġran, səh. 445-446. 
585. ġarden,  II cild, səh. 402; Tavernye, səh. 378; Kempfer, səh. 137. 
586. Nadir Mirzə. Göstərilən əsəri, səh. 61-62, 66. 
587. Mövlana  Hüseyn  Vaiz  KaĢefi.  Fütüvvətname-ye  Sultani,  Tehran,  1350 
Ģəmsi, səh. 88 (həĢtado həĢt). 
588. Ətraflı  məlumat  almaq  üçün  bax:  Mövlana  Hüseyn.  Vaiz  KaĢefi.  (XVI 
əsrin  əvvəli).  Fütüvvətname-ye  Sultani.  Məhəmməd  Cəfər  Məhsubun  nəĢri, 
Tehran, 1350 Ģ., (1971). 
589. Yenə orada, səh. 308-342. 
590. «Əhsən-ət-təvarix» (Seddon nəĢri), səh. 455. 
591. Yenə orada. 
592. Yenə orada. 
593. «Xülasət-ət-təvarix» (Tehran nüsxəsi), vər. 366. 
594. «Əfzəl-ət-təvarix», vər. 286. 
595. «Tarix-i aləm aray-i Abbasi», səh. 90. 
596. «Xülasət-ət-təvarix» (Tehran nüsxəsi), vər. 366. 
597. «Tarix-i aləm aray-i Abbasi», səh. 91. 
598. «Əhsən-ət-təvarix» (Seddon nəĢri), səh. 455; «Xülasət-ət-təvarnx» (Tehran 
nüsxəsi), vər. 366, Berlin nüsxəsi, vər. 252; «Əfzəl-ət-təvarix», vər. 268. 
599. «Əfzəl-ət-təvarix», vər. 268. 
600. Yenə orada. 
601. Röhrbörn. Göstərilən əsəri, səh. 191. 
602. ĠИ. П. Петрушевский. Восстание ремесленников... ССИА, вып. 1, səh. 
222. 
603. Alessandri. Səfərnameha-ye veneziyan dər Ġran, səh. 448. 
604. Bidlisi. ġərəfnamə, II cild, səh. 252. 
605. «Əfzəl-ət-təvarix», vər. 268; «Tarix-i aləm aray-i Abbasi», səh. 91. 
606. «Əfzəl-ət-təvarix», vər. 269. 
607. Yenə orada. 
608. Yenə orada. 
609. Yenə orada. 
610. Yenə orada. 
611. Yenə orada. 
612. Yenə orada. 

---

252 
 
613. Yenə orada. 
614. Qazi  Əhməd  Qumi  onları  «runud  və  ovbaĢın  sərdarı,  pəhləvanları» 
adlandırmıĢdır. Bax: «Xülasət-ət-təvarix» (Berlin nüsxəsi), vər. 283. 
615. Təbrizin Qazəran məhəlləsindən olduğu üçün Qazəri adlanırdı. 
616. «Əhsən-ət-təvarix» (Seddon nəĢri), səh. 456; «Tarix-i aləm aray-i Abbasi», 
səh. 91; Molla Kamal. Xülasət-ət-təvarix, vər. 45. 
617. «Xülasət-ət-təvarix»  (Berlin  nüsxəsi),  vər.  283.  «Əfzəl-ət-təvarix»  vər. 
269. 
618. «Əhsən-ət-təvarix». (Seddon nəĢri), səh. 456. 
619. «Əfzəl-ət-təvarix», vər. 269. 
620. Ə. Ə. Rəhmani Təbrizə «qazi-ye ehdas» təyin olunmasını Osmanlı Sultanı 
Süleymanın  Təbrizə  hücumu  və  Təbriz  əhalisinin  Osmanlı  iĢğalçılarına 
göstərdiyi  müqavimət  müqabilində  Ģah  Təhmasibin  Təbriz  əhalisinə  güzəĢtə 
getməsi kimi qeyd etmiĢdir. Bax: Ə. Ə. Rəhmani. Göstərilən əsəri, səh. 147. 
621. Rəsme-ehdas  vergisi  sonralar  yenə  bərpa  edilir  və  1615-ci  ildə  I  ġah 
Abbasın fərmanı ilə yenidən ləğv olunur. Bax: «Tarix-i aləm aray-i Abbasi», II 
cild, səh. 1104. 
622. M.  X.  Heydərov  tamğanın  Təbriz  üsyanından  sonra  ġah  Təhmasib 
tərəfindən ləğv olunmasını bildirir. Bax: M. X. Heydərov. Göstərilən əsəri, səh. 
26.  Əslində  ġah  Təhmasib  Təbriz  üsyanından  5-6  il  qabaq,  yəni  1565-ci  ildə 
tamğanın ləğv olunması haqqında fərman vermiĢdi. 
623. «Xülasət-ət-təvarix» (Tehran nüsxəsi), vər. 389. 
624. Yenə orada, vər. 477-478. 
625. «Tarix-i aləm aray-i Abbasi», II cild, səh. 695. 
626. «Tarix-i aləm aray-i Abbasi», səh. 695; «Xolde-bərip», vər. 232 Ģ «Tarix-i 
Abbasi» AEATĠEA nüsxəsi, vər. 206. 
627.  Həm  də  bax:  А.  А.  Рахмани.  Состояние  городов  и  антиосманекие 
восстания в Азербайджане в начале XVII в. «Изв. АН Азерб. ССР, серия 
ИФП», 1972, № 1, стр. 42-51. 
 
BEġĠNCĠ   FƏSĠL 
 
1. Karl Marks, Fridrix Engels arxivi, V cild, səh. 221. 
2.  Ġbn  əl-Fovti-Kəmaləddin  Əbülfəzl.  Məcmə-ül-adab  fi  möcəm-ül-əlqab, 
Bağdad, 1962, III cild, səh. 118. Təəssüf ki, əl-Müsənnanın fars dilində yazmıĢ 
olduğu  «Tarix-i  Azərbaycan»  əsəri  dövrümüzə  qədər  gəlib  çıxmamıĢ,  ya  da 
hələ bizə məlum deyildir. 
3.  Ə. Ə. Əlizadə. Göstərilən əsəri, səh. 16. 
4.  «Tarix-i Ulcaytu», səh. 54-55, 240-242. 

---

253 
 
5.  Qeyd:  h.  800  (1397-98)-cü  ildə  üzü  köçürülmüĢ  həmin  «ġahənĢahnamə» 
əsərinin  bir  nüsxəsi  hazırda  Britaniya  Muzeyində  (№  2780)  mühafizə  olunur. 
Bax:  «DaneĢməndane Azərbaycan», səh. 32. 
6.  «Möcəm-ül-müəllifin», XII cild, səh. 73. 
7.  «Tarix-i Ulcaytu», səh. 76; «Həbib-üs-siyər», III cild, səh. 109. 
8.  ġəmsəddin Übeyd Təbrizinin böyük kitabxanası da var idi. Alim h. 707-ci 
il  zilhiccə  ayının  15  (8.  VI.  1308)-də  vəfat  etmiĢdir.  Bax:  «Tarix-i  Ulcaytu», 
səh. 76; «Tarix-i Qozide» (Braunun nəĢri), səh. 806. 
9.  ġarden, V cild, səh. 12. 
10.  «Xülasət-ət-təvarix» (Berlin nüsxəsi), vər. 142. 
11.  Lalə - Təbrizin cənub-qərbində, 6 kilometrliyində yerləĢir. 
12.  «DaneĢməndane-Azərbaycan», səh. 34-35. 
13.  ġarden, III cild, səh. 8. 
14.  Ġsa  Sədiq.  Tarix-i  fərhənge  Ġran,  çape  sevvom,  Tehran,  1342  Ģ.,  Hüseyn 
Ümmid. Tarix-i fərhənge Azərbaycan, Təbriz, 1332 Ģ. 
15.  Ətraflı məlumat almaq üçün bax: S. M. Onullahi. Azərbaycanda Səfəvilər 
dövründə  maarif  sistemi.  «Azərbaycan  məktəbi»  jurnalı,  1974,  №  7,  səh.  72-
77;  XVI-XVII  əsrlərdə  Təbrizdə  maarif  sisteminin  bəzi  məsələlərinə  dair, 
«Azərb.  SSR  EA  Xəbərləri»,  TFH  seriyası,  1974,  №  4,  səh.  22-28;  Təbrizin 
maarif  və  məktəb  tarixindən  (XIV-XV  əsrlər)  «Azərb.  SSR  EA  Xəbərləri», 
TFH seriyası, 1976, № 4, səh. 31-39; X-XVII əsrlərdə Təbriz kitabxanaları. S. 
M. Kirov adına  ADU-nun  «Elmi əsərlər»i,  kitabxanaĢünaslıq və  biblioqrafiya 
seriyası, 1975, № 2, səh. 53-58. 
16.  Məhəmməd  Ovfi.  Lübab-ül-əlbab  (Səid  Nəfisinin  nəĢri),  Tehran,  1355 
Ģəmsi, səh. 401, 
17.  Divane  Xaqani  ġirvani.  Tehran,  1338  Ģəmsi,  səh.  226.  Xaqani  ġirvaninin 
Təbriz həyatı haqqında bax: S. M. Onullahi, A. Q. Həsənov. Xaqani və Təbriz. 
S. M. Kirov ad. ADU-nun «Elmi əsərlər»i (Dil və ədəbiyyat seriyası), 1971, № 
6, səh. 11-17. 
18.  Dərkan-Ġsfahanda  kənd  adıdır.  Bax:  Həmdullah  Qəzvini.  Tarix-i  Qozide, 
Tehran, 1339 Ģəmsi, səh. 725, 730, 736. 
19.  «Əcayib-əd-dünya», vər. 200. 
20.  Səid Nəfisi. Tarix-i nəzm və nəsr, II cild, səh. 729. 
21.  Ətraflı  məlumat  almaq  üçün  bax:  ġaiq  Ġsmayılov.  Görkəmli  Azərbaycan 
mütəfəkkiri. «Azərbaycan» jur., 1964, № 5, səh. 205-208. 
22.  «Təzkirət-üĢ-Ģüəra», Tehran, 1337 Ģəmsi, səh. 242. 
23.  «Tarix-i  qozide»,  səh.  756;  «Tarix-i  Ulcaytu»,  səh.  165;  «Təzkirət-üĢ-
Ģüəra,  səh.  224,  242;  Mücməli  Fəsihi,  II  cild,  səh.  22;  həft  iqlim,  səh.  222; 
Hümam Təbrizinin «Divan»ının müqəddiməsi. RəĢid Eyvazinin 1351 (1972)-ci 
ildə  Təbrizdə  nəĢr  etdirdiyi  çapı;  Qafar  Kəndli.  Görkəmli  Azərbaycan  Ģairi 
Hümam Təbrizi. «Azərbaycan» jur., 1963, № 4, səh. 212-216; Hümam h. 714-

---