SeyidovV. M., Kerimova K. Geof sullary ve interpretasiya pdf

Kavernomer-quyu diametrinin quyu oxu boyu

öyranilmasi

Qazıma zamanı süxurların xüsusiyyatlarindan asılı ola- raq quyu diametri dayişilir. Yani, quyu diametri baltanın dia- metrina barabar, kiçik va ya böyük olur. Diametrin dayişma- masi möhkam süxurlara, kiçilma yaxşı kollektorlara, böyilma isa skleti davamlı olmayan süxurlara va gillara aiddir.

Quyu diametrinin öyranilmasi quyuda böyük sayda ma- salalarin hallinda lazım galir. Bela ki, quyu diametri karotaj malumatlarının interpretasiyasında nazara alınır va naticada qu- yu diametrina göra düzalişlar verilir. İstismar kamari, buraxıl- dıqdan sonra kamararxası boş sahanin sementlanmasinda lazım olacaq sement mahlulunun hacminin hesablanmasında, sınaq
zamanı sahanin seçilmasinda, qazıma borularının endiri1ib-qal- dınlma prossesinda nazara alınır.
Quyu diametrinin öyranilmasinda kavemomerlardan istifada edilir. Ölçü zamanı kavemoqram va profilomer ayrilari qeyd edilir. yrida darinlikdan asılı olaraq diametr mm-la qeyd edilir.
Alınmış ayrilarin interpretasiyası zamanı nominal dia- metr (baltanın diametrina barabar) xatti keçirilir. Quyu diamet- rinin slindirik hacmi aşağıdaki düsturla hesablanır:
= (5.50)
Burada, r-radiusdur diaqram üzarindan götürülmüş qiymatdir (r=d/2; d quyu diametridir -m-la); H-quyuda seçilmiş inter- valdır, m-la.
Silindir formalı quyu diametrinin hacminin öyranilmasi aşağıdakı ardıcılıqla aparılır: diaqram üzarinda sahalar seçilir (taxminan eyni diametra barabar) va bu sahalarin daban va tavanının darinliyi tayin edilir, dabanla tavanın darinliklar farqi hesablanır. Bundan sonra silindrin oturacağındakı diametr (ra- dius) tayin edilir va yuxarıda qeyd edilmiş düsturdan istifada edilarak seçilmiş sahanin hacmi hesablanır. Alınmış naticalar toplanılaraq quyu oxunun ümumi hacmi hesablanır. Nahayat, buraxılacaq istismar kamarinin daxili diametri va darinliyi na- zara alınaraq istismar kamarinin slindrik hacmi hesablanır. Qu- yu üçün hesablanmış ümumi hacmidan istismar kamari üçün hesablanmış hacmin farqi, kamar arxası boşluqlann ümumi hacmini verir. Bu malumatdan istifada edilarak, kamar arxasına vurulacaq sementin hacmi hesablanır (şakil 5.47).
Quyu diametri quyunun geoloji kasilişi ila sıx alaqadar- dır. Quyunun haqiqi diametri onu qazıyan baltanın diametrin- dan farqlanir.
Quyu diametrinin artması, ümumiyyatla, tarkibinda gil, mergel, gilli qum, dolomit va daş duz olan süxurlarda müşahi- da olunur.

Şakil 5.47. Quyuda kamar va sementin vaziyyati. l-ka- mar; 2-sement; 3-quyu divarı

Qumdaşı, karbonat va başqa süxurlarda quyu diametri balta diametrindan az farglanir. Bazi hallarda, xüsusan qazılma müddatinda keçirici süxurlann qarşısında gil qabığının amala galmasi naticasinda quyu diametri kiçila bilar.

Quyu diametrinin ölçülmasinda kavemomer adlanan quyu cihazından istifada edilir. Kavemomerin quruluşu aşa- ğıdaki kimidir: quyu diametrini tayini üçün bir neça qollardan (4, 6, 8 adad) istifada edilir ki, bu qollar yaylar vasitasila quyu divanna sıxılır va diametrdan asılı olaraq dayişilir. Qollara ştoklar birlaşdirilmişdir ki, bu ştok üzarinda çıxıntılar var. Çı- xıntı reoxord üzarinda diametrdan asılı olaraq harakat edir. Naticada, müqavimat dayişilir ki, bu dayişilma kavernomerin bağlı hallındakı nöqta ila diametrin dayişilmasinda çıxıntının reoxord üzarinda yerlaşdiyi nöqta arasındaki potensiala barabar olur va bu potensial quyu diametrina uyğun galir (şakil 5.48).

Şakil 5.48. Kavernomerin quruluşu. i-qollar; 2- yumuruq şakilli qollar; 3-yay; 4-reaxord; 5-sürüşan kontakt; 6-

ştok; 7-quyu divarı.

Tadqiqat zamanı diametrin ölçülmüş qiymatinin daqiq- liyini artırmaq üçün cihaz daimi olaraq etalinirovka (daracalan- madan) keçmalidir. Bela ki, quyu diametri (d), potensiallar far- qi (A u) va carayan şiddati (İ) bir-biri ila aşağıdaki kimi ala- qadardır.

_{c —} (5.51)

Burada, & - kavernomerin bağlı haldakı diametri, c - isa kaver- nomer sabitdir va
(5.52)
^u,—^u
düstürü ila tayin edilir. Burada, _dı Vâ _{d,- l}^TliİXtalif halqaların diametri; Aç, va A y ₂ - bu diametrlara uyğun potensiallar far- qidir (şakil 5.49).

Şakil 5.49. Kavernomerin daracalanma qrafiki.

5.