Sh. Sh. Shodmonov

sotishga chiqariladigan tovarlar summasiga to ‘g ‘ri mutanosib, pulning
aylanish tezligiga teskari mutanosibdir.
Ta’kidlash lozimki, pulning hamma tizimlari uchun pul muomalasi 
qonuni umumiy bo‘lib, shu bilan birga oltin va qog'oz pul muomalasi 
qonunlarining o'ziga xos xususiyatlari va bir-biridan farqlari mavjud.
Masalan, 
1) oltin pu l muomalada bo‘lganda:
a) ortiqcha oltin pul xazinaga jalb qilinadi va har x il bezaklar
uchun foydalanishga chiqariladi;
b) tovarlar hajmi k o ‘payib, muomala uchun qo‘shimcha p u l zarur
bo‘lganda xazinadagi oltin pullar muomalaga kiritiladi. Shu y o ‘l bilan
muomala uchun zarur bo‘lgan oltin pu l miqdori o ‘z-o ‘zidan tartiblanadi.
2) 
M uomala uchun zarur b o ‘lgan oltin p u l m iqdori tovarlar
qiymatining miqdoriga teskari mutanosiblikda, oltinning o ‘z qiymatiga
nisbatan esa to ‘g ‘ri mutanosiblikda о ‘zgaradi:
a) 
oltin pu l qiymati va tovarlar hajmi o ‘zgarmagan taqdirda tovarlar
qiymati qancha past bo ‘Isa, muomala uchun zarur boHgan p u l miqdori
ham shuncha kam bo‘ladi. Agar tovarlar qiymati o ‘zgarmasa, pulning
miqdori tovarlar hajmining ortishiga qarab unga mutanosib ravishda
к о 'payadi;
99

---

b) 
agar tovarlar hajmi va qiymati o ‘zgarmaydi, deb faraz qilsak,
muomaladagi oltinpul miqdori oltinning o ‘z qiymatiga qarab o ‘zgaradi,
y a ’ni uning qiymati oshsa, pul miqdori kamayadi, qiymati pasaysa,
p u l miqdori ko ‘payadi.
Qog‘oz pul muomalasi qonunlari oltin pul muomalasidan farq qilib, 
uni quyidagicha ifodalash mumkin:
—