Sh. Sh. Shodmonov
Yüklə 4,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
| pul muomalasi
deyiladi. Jahonda tarixan shakllangan hamda har bir mamlakat tomonidan qonuniy ravishda mustahkamlab qo‘yilgan pul muomalasining turli tizimlari amal qiladi. Mamlakat pul tizimimng muhim tarkibiy qismlari quyidagilardan iborat: 1) milliy pul birligi (so‘m, dollar, iena, funt sterling, inarka va h.k.); 2) naqd pul muomalasida qonuniy to'lov vositasi sifatida amal qiluvchi qog‘oz, tanga va krcdit pullar tizimi; 3) pul emissiyasi, ya’ni belgilangan qonuniy tartibda pulni muoma- laga chiqarish tizimi; 4) pul muomalasini tartibga soluvchi davlat idoralari. Pul muomalasi naqd va kredit pullar yordamida amalga oshiriladi. Naqd pul muomalasiga bank biletlari va metall tangalar (pul belgilari) xizmat qiladi. Naqd pulsiz lu>oblar cheklar, kredit kartochkalari, veksellar, akkreditivlar, to ‘lov talabnomalari kabilar yordamida amalga oshiriladi. Ularning hammasi pu l agregati deb yuritiladi. Muomalada mavjud bo‘lgan pul massasi ularni (naqd va kredit pullarni) qo‘shish yo‘li bilan aniqlanadi. 7 — P ul nazariyasi 97 Pul muomalasi o‘ziga xos qonunlarga asoslangan holda amalga oshiriladi. Uning qonunlaridan eng muhimi muomala uchun zarur bo‘l- gan pul miqdorini aniqlash va shunga muvofiq muomalaga pul chiqa- rishdir. Muomalani ta’minlash uchun zarur bo‘lgan pul miqdori quyidagi omillarga bog‘liq; 1. Muayyan davrda, aytaylik bir yil davomida sotilishi va sotib oli- nishi lozim bo'lgan tovarlar summasiga. Tovarlar va xizmatlar qancha ko‘p bo‘lsa, ularning narxi qancha baland bo‘lsa, ularni sotish va sotib olish uchun shuncha ko‘p pul miqdori talab qilinadi. 2. Pul birligining aylanish tezligiga pul bir xil bo'lmagan tezlik bilan aylanadi. Bu ko‘p omillarga, jumladan sotilayotgan tovarlar turiga, ularning xaridorgirligiga bog‘liq bo‘ladi. Pul qanchalik tez aylansa, muomala uchun zarur bo'lgan pul miqdori shuncha kam bo'ladi. 3. Muomala uchun zarur bo‘lgan pul miqdori kreditning rivojla- nishiga, puldan to‘lov vositasi vazifasidan foydalanishga ham bog‘liq. Ko'pincha tovarlar qarzga (kreditga) sotiladi va ularning haqi kelishuvga muvofiq keyingi davrlarda to'lanadi. Demak, muomala uchun zarur bo‘lgan pul miqdori kredit miqdoriga muvofiq kamroq bo'ladi. Ikkinchi tomondan, bu davrda ilgari kreditga sotilgan tovarlar haqini to‘lash vaqti boshlanadi. Bu pul miqdoriga ehtiyojni ko'paytiradi. Undan tash- qari hozirgi vaqtda ko‘pgina oldi-sotdi jarayonlari naqd pulsiz, bir- biriga bank orqali pul o ‘tkazish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Biz ularni o ‘zaro hisob-kitoblar deb ataymiz. Mazkur holatlarni hisobga olganda, muomala uchun zarur bo‘lgan pul miqdori quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi: _ Yüklə 4,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|