Sh. Sh. Shodmonov

qog‘oz p u l qancha miqdorda chiqarilmasin, unda belgilangan
qiymat miqdori muomala uchun zarur bo(lgan oltin pul miqdorining
qiymatiga teng bo‘ladi;
— 
qog‘oz pulning har birligida belgilangan qiymat miqdori muomala
uchun zarur bo‘lgan oltin pu l qiymatining muomalaga chiqarilgan qog‘oz
p u l miqdori nisbatiga mos keladi.
Qog‘oz pul tizimi amal qilib turgan davrdan buyon o ‘tgan real 
iqtisodiy hayot shuni ko'rsatadiki, oltin pul muomaladan chiqarilgan 
va qog‘oz pullarning oltin pul bilan aloqasini yo‘qotishga rasman urinil- 
gan bo‘lsada, uning nominal qiymat belgisi sifatidagi harakatida oltin 
pul bilan bo'lgan aloqasi hozirgacha obyektiv ravishda saqlanib qolgan. 
Faqat u modiflkatsiyalashib, murakkablashib bormoqdaki, natijada uni 
mantiqiy mushohada qilish orqali tushunish ancha qiyinlashadi. Shuning 
uchun ham qog‘oz pullar har bir davlatning maxsus qonuni bilan 
muomalaga chiqariladi. Bu qonunda pulning belgisi, birliklari, miqyoslari 
va chet el valutalari bilan rasmiy almashuv tartibi o‘rnatiladi. Ammo 
uning qiymat belgisi sifatida qancha qiymatga ega ekanligini hech 
qanday davlat qonuni bilan o‘rnatib bo‘lmaydi, u faqat obyektiv iqtisodiy 
qonun — pul muomalasi qonuni asosida o‘rnatiladi va amal qiladi1.
Milliy iqtisodiyotda davlat tijorat banklari va boshqa moliyaviy 
muassasalarning majburiyatlari pul sifatida foydalanadi. Pul operatsiya- 
larining asosiy ko'pchilik qismi naqd pulsiz, cheklar va unga teng- 
lashtirilgan moliyaviy aktivlar yordamida amalga oshiriladi. Shu sababli 
muomalada b o ig an pul miqdorini hisoblash uchun 
M { ...Mn
pul 
agregatlari yoki tarkibiy qismi tushunchasidan foydalaniladi. Barcha 
pul agregatlari yig‘indisi yalpi pul massasi yoki yalpi pul taklifmi tashkil 
qiladi.
Respublikamizda umumiy pul miqdori quyidagi (tarkib)lar asosida 
hisoblanadi: