Sh. Sh. Shodmonov
Yüklə 4,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
| klassik
dixotomiya tamoyillari keltiriladi. Narx shakllanishi ikki darajada amalga oshiriladi va ikki xil asosga ega bo‘ladi — tovarlar muomalasi va pul muomalasi. Pul sektoridagi umumiy narx o'zgarishlariga olib keluvchi o‘zgarishlar realjarayonlarga — kapital jamg‘arish, investitsiyalash, ishchi kuchi resurslari dinamikasi va hokazolarga kuchli ta’sir ko‘rsatmaydi. Pul mustaqil qiymatga ega bo'lmagan «to‘r» sifatida ко'rib chiqilgan. Bir-biriga teng modellarning muhim jihati ularning doimiy mu- vozanatlanganligidir. Ularning bu xususiyati Valras qonunini ifodalaydi. Ushbu qonunga ko‘ra, barcha bozorlarda, jumladan, pul bozorida ortiqcha talab umumiy summasi doimo nolga teng, chunki ayrim bozorlarda nisbiy narxlarning ma’lum bir yig‘indisida ortiqcha tovarlar taklifi aniqlansa, boshqa bozorlarda albatta xuddi shu hajmda ortiqcha talab topiladi. Demak, tizim umuman olganda doimo muvozanatda bo‘ladi. Valras qonuni Sey ayniyatining murakkablashgan modifikatsiyasi ekanligini sezish qiyin emas. Biroq asosiy farq shundaki, Sey qoidalari barter (ya’ni «pulsiz» xo‘jalik) shartlariga taalluqli, Valras tizimi esa umumiyroq yondashuvga da’vo qiladi va ko‘rsatilgan tamoyilni «pulsiz» xo‘jaliklarga ham tarqatadi. Umumiy muvozanat nazariyachilarining asoslari va xulosalariga qarshi kapitalistik ishlab chiqarish jarayoni awalboshdan muvozanatsiz bo‘ladi. Narx mexanizmi vujudga kelgan muvozanatsizliklarni yo‘q qilishni qisman o‘ziga oladi, qayta qurishning butun og‘irligi qoidaga ko‘ra, real sektorga — ishlab chiqarish va tovar muomalasining zimmasiga 119 to‘g‘ri keladi. Bu sotilmagan tovarlarning to'planishi, kuch-quwatlardan to'liq foydalanmaslik, ommaviy ishsizlik kabi zamonaviy bozor tizimining rivojlanishiga to‘siq bo‘layotgan hodisalarda o‘z ifodasini topadi. G ‘arb mamlakatlarida narx shakllanishida dixotomiyani yo‘qotishga ko‘p harakat qilib ko‘rilgan. Keyns bu vaziyatdan chiqib ketishning pulga talab funksiyasini likvidlikni afzal ko‘rish funksiyasiga aylantirishda ko‘rgan, bu yerda pul sohasi real ishlab chiqarishga foiz stavkalari va kapitalni investitsiyalash jarayoni orqali ta’sir ko‘rsatadi. Bunda Keyns xo‘jalik konyunkturasining beqarorligidan kelib chiqib, uni innovatsion siklning beqaror xarakteri bilan bogMagan, bu esa, o‘z navbatida, uning modelida foiz me’yori bozor dinamikasini oldindan aytish mumkin emasligi bilan asoslanadi. Umumiy iqtisodiy rivojlanish modellari asosida yotuvchi bozorning samarali o‘zini-o‘zi tartibga solish tamoyili iqtisodiy neokonserva- tizmning barcha nazariyalari tomonidan qurol qilib olingan. U moneta- ristik maktab qurilishiga asoslanadigan fundamental tamoyil hisoblanadi. Yüklə 4,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|