Sitologiya va

moddalar va 
ener giya
almashinuvi sodir bo‘lib turadi. Tirik organizmlarning 
muhim xossasi oziq va quyosh nuridan tashqi energiya man-
bai sifatida foydala nishidir. energiya bir organizmdan ikkinchi 
organizm ga organik modda ko‘rinishida beriladi. organizmdagi 
moddalar almashinuvi asosini
 assimilyatsiya
va 
dissimilya­
tsiya
jarayonlari tashkil etadi. Ba’zi bir moddalar organizm to-
monidan o‘zlashtirilsa, boshqa moddalar aksincha, tashqi mu-
hitga chiqarib yuboriladi. Moddalar almashinuvi organizmdagi 
hujayralarning tiklanishi, o‘sishi va rivojlanishini ta’minlaydi.
Barcha tirik mavjudotlar
 oziqlanadi
. oziqlanish tashqi mu-
hitdan ozuqa moddalarni o‘zlashtirishdir. ozuqa barcha tirik or-
ganizmlar uchun zarur, chunki u organizmdagi hujayralar ning 
tiklanishi, o‘sishi va boshqa ko‘pgina jarayonlar omili bo‘lib, 
modda va energiya almashinuv manbai hisoblanadi.
Tirik organizmlar o‘z hayot faoliyatini saqlab turishlari uchun 
doi miy ravishda 
energiya
kerak bo‘ladi. energiya nafas olish ja-
rayonida ozuqa moddalarning asosan kislorod ta’sirida parcha-
1­ §. Tirik organizmlarning o‘ziga xos xususiyatlari
I bob
 
HAYOTNING umumIY qONuNIYATLARI
 
ORGANIK OLAm HAqIDA mA’LumOT
BO‘LIm
I
hayotning umumiy qonuniyat-
lari
organizmlarning xilma-xilligi

---

6
oRGANIk oLAM hAQIDA MA’LuMoT
I Bo‘LIM
lanishidan ajra 
lib chiqadi. Moddalar almashinuvi natijasida 
organizm larda keraksiz moddalar ham to‘planishi mumkin. Bun-
day moddalar odatda zaharli moddalardir, ularni organizmdan 
chiqarib yuborish 
ajratish jarayoni 
deb ataladi. Tirik organizmlar 
o‘sadi va rivojlanadi.