çatdıran və ox üzrə təsir edən dartıcı qüvvə F.İ.Yakovlev
formulası ilə təyin edilir:
)
(
2
1
ctg
l
D
axh
Db
dart
P
D – borunun I yivinin orta diametridir;
b – yiv altında boru divarının qalınlığıdır;
l - yivin uzunluğudur;
- yivin dayaq səthi ilə boru oxu arasındakı bucaqdır,
hesablamalarda
=62,5 götürülür;
- sürtünmə bucağı olub 8
o
18
o
arasında dəyişir,
hesablamalarda adətən
=18
o
göturulur;
axh
– boru materialının axıcılıq həddidir.
P.P.Şumilov radial qüvvələrin bütövlükdə təsir etməməsi
və sürtünmə bucağının kiçik olması (
9
o
) hesabına F.İ.Yakov-
lev formulasına yungülləşmə əmsalı
əlavə etmişdir. Yəni o,
)
(
2
1
ctg
l
D
axh
Db
dart
P
şəklində istifadə etməyi tövsiyə edir.
Burada:
- yüngülləşmə əmsalı olub;
b
b
kimi tapılır;
- boru divarının nominal qalınlığıdır;
- sürtünmə bucağı olub
=9
o
götürülmüşdür.
Ətalət qüvvələri – qoruyucu kəmərin qaldırılıb
endirilməsi zamanı sürətlərin dəyişməsi nəticəsində yaranır.
Ətalət qüvvəsi, kəmərin quyuya buraxılmasına başlanan
vaxtlarda, kəmərin spayder yaxud elevatordan azad edildiyi
hallarda və kəmərin endirilməsi zamanı tormozlama prosesində
yüksək qiymətə çatır. Dinamik yüklərin azaldılmasına nail
olmaq üçün kəmərin spayderə yaxud elevatora oturdulma
sürətini və təcilini azaldırlar.
Uzunluğu 1000 m-dən çox olan kəmərlər üçün ətalət
qüvvəsinin qiyməti aşağıdakı ifadə ilə tapılır.
Təcrübələr və hesablamalar göstərir ki, quyunun
dərinliyi artdıqca statik qüvvələrin təsiri artır, dinamik
qüvvələrin təsiri isə azalır. Kəmərin uzunluğu 500 m-ə yaxın
hüdudlarda ətalət qüvvələri xeyli yüksək olur, 3000 m-dən çox
olduqda isə dinamik qüvvələr statik qüvvələrin 5%-ndən çox
olmur.
Mühitin müqaviməti dedikdə, qoruyucu kəmərin
hərəkəti zamanı onun qazıma məhlulun içərisində hərəkətinə
və quyu divarına sürtünməsinə göstərilən müqavimət başa
düşülür. Quyu içərisində kəmərin hərəkətinə mühitin göstərdiyi
müqavimət, qazıma məhlulunun statik vəziyyətində F=S
,
dinamik vəziyyətində isə F=S
o
ifadələri ilə tapılır. S –
kəmərin qazıma məhlulu ilə görüşmə sahəsi,
və
o
qazıma
məhlulunun statik və dinamik sürüşmə gərginlikləridir. Quyuda
kəmərin hərəkəti zamanı yaranan sürtünmə qüvvəsinin
qiymətinə isə çoxlu amillər təsir etdiyi üçün onun dəqiq
müəyyən edilməsi çətindir. Bununla belə, ADNA-nın «Neft və
qaz quyularının qazılması» kafedrasında quyu şəraitinə yaxın
təcrübə qurğusu yaradılmış və aparılmış tədqiqatlar nəticəsində
kəmərin quyu divarının üzəri ilə hərəkəti zamanı yaranan
müqavimət qüvvəsinin iki hədli sürtünmə qanununa tabe
olduğu müəyyən edilmişdir. Yəni
F =
N + A
Burada
- sürtünmə əmsalıdır;
N – kəməri quyu divarına sıxan normal qüvvədir;
A – adheziya qüvvəsidir.
F
N
S
B
O
D
F
N
S
B
O
D
Formuladakı I hədd mexaniki qüvvələrin təsirini II hədd isə
sürtünən səthlər arasında yaranan molekulyar qüvvələrin
təsirini nəzərə alır.
N = 0 olan halda kəmərin hərəkətinə yalnız qazıma
məhlulunun müqaviməti təsir göstərir. F =
N + A düsturunun
qrafiki ifadəsi aşağıdakı kimidir.
Şəkildə OB parçası adheziya qüvvələrini, əyrinin sd
hissəsi isə mexaniki qüvvələrin təsirini nəzərə alır.
SD parçasının kordinat oxu ilə əmələ gətirdiyi bucağın
tanqensi isə sürtünmə əmsalı adlanır, yəni
=tg
.
Kəmərin quyuya endirilməsi sürətindən asılı olaraq
quyuda qazıma məhlulunun təsiri nəticəsində hidrodinamik
təziq yaranır ki, bunun da nəzərə alınması çox vacibdir. Yəni
P
o
=
P
1
+
P
2
P
1
- qazıma məhlulunun özlülüyünün təsiri nəticəsin-
də quyuda təzyiqin dəyişməsini nəzərə alır;
P
2
- qazıma məhlulunun plastikliyinin təsiri nəticə-
sində quyuda təzyiqin dəyişməsini nəzərə alır.
K.A.Saryeviç
P
1
və
P
2
-ni tapmaq üçün aşağıdakı
ifadələrdən istifadə etməyi təklif edir.
)
1
(
2
;
)
1
(
1
ln
)
1
(
4
1
2
2
2
1
1
a
r
r
l
P
a
r
a
r
a
r
r
о
U
l
P
l - kəmərin uzunluğudur;
- qazıma məhlulunun özlülüyüdür;
U
o
- kəmərin quyuda hərəkət sürətidir;
- qazıma məhlulunun statik sürüş-
mə gərginliyidir;
1
r
о
r
a
r
-dir;
r
o
- kəmərin xarici radiusudur;
r
1
- quyunun radiusudur.
Шякил 9
Dostları ilə paylaş: |