möhkəmləndirilməlidir. Yalnız bu halda quyunun uzun müddət
istismar edilməsi təmin edilir.
Quyunun möhkəmləndirilməsi və layların təcrid
edilməsi quyuda görülən son işlərə aid edilir. Layları bir-
birindən ayırmaq üçün qoruyucu kəmər içərisinə vurulan
sement məhlulu quyudakı qazıma məhlulunu sıxışdırıb çıxarır
və basıcı mayenin köməkliyi ilə kəmər arxası fəzada hesab-
lanmış hündürlüyə qaldırılır. Sement məhlulunun həlqəvi
fəzaya sıxışdırılıb çıxarılması quyunun sementlənməsi prosesi
adlanır. Xüsusilə dərin quyuların sementlənməsi çox məsul bir
işdir və bu işdə kiçik bir uyğunsuzluq əvvəl görülən bütün
işləri və müvəffəqiyyətləri heçə endirə bilər. Keyfiyyətsiz
sementləmə çox hallarda quyuda baş verən qaz neft
təzahürlərinin, qrifonların, açıq neft və qaz fantanlarının baş
verməsinin yeganə və əsas səbəkarı olur, məhsuldar layda neft
və qazın ehtiyatını düzgün təyin etməyə imkan vermir, neftin,
qazın və suyun bir laydan başqa laya axmasına səbəb olur,
məhsuldar qatın tez sulaşmasına şərait yaradır və s. Keyfiyyətli
sementləmə isə yuxarıda qeyd edilən bütün nöqsanları aradan
qaldırır, yerin təkini qoruyur, ekologiyanı mühafizə edir. Odur
ki, quyunun keyfiyyətlə sementlənməsi çox ciddi iş olmaqla
yanaşı həm də vacib məsələdir və bu işə böyük məsuliyyətlə
yanaşılmalıdır.
10.5.1. Qoruyucu kəmərlərin sementlənməsi üsulları.
Bütün sementləmə üsulları bir məqsədə xidmət edir:
həlqəvi fəzadakı qazıma məhlulunu sement məhlulu ilə
sıxışdırıb çıxarmaq və kəmər arxasında sement məhlulunu
tələb olunan yüksəkliyə qaldırmaq. Bunun nəticəsində həlqəvi
fəzada yerləşən laylardakı bütün mayelərin yaxud qazın bir-biri
ilə əlaqəsi kəsilir və həlqəvi fəzada bütün növ təzahürlərin
qarşısı alınır, məhsuldar qat kənar suların təsirindən azad edilir,
uçulmaya meylli süxurların uçulmasının qarşısı alınır,
qoruyucu kəmərin lay sularının təsirindən korroziyaya
uğramasına imkan olmur, məhsuldar obyektlərin uzun müddət
izolə edilmiş şəkildə qalması təmin edilir.
Şəkil 10.1. Bir pilləli sementləmənin Şəkil 10.2. İki pilləli sementləmənin
sxemi.
sxemi.
I – sement məhlulunun verilməsi;
a – aşağı tıxacın buraxılması;
II – sıxışdırma; III – sıxışdırmanın sonu b – yuxarı tıxacın buraxılması;
1-manometr; 2- yuxarı ayırıcı tıxaclı c – sementləmənin sona çatması
sement başlığı; 3,5- uyğun olaraq 1- sement məhlulu; 2 – qazıma
aşağı və yuxarı ayırıcı tıxac; 4-isnad məhlulu
halqası;6-əks klapan;7-istiqamətləndirici
borucuq
Vaxtdan asılı olaraq iki cür sementləmə üsulu
mövcuddur: ilkin və ikinci (təmir, bərpa, təkrar) sementləmə
üsulları. İlkin sementləmə üsulu quyu müəyyən dərinliyə
qazılandan sonra aparılır. Birinci üsulda yəni ilkin sementləmə-
dən sonra kəmərin hermetikliyini yoxlamaq məqsədilə onun
içərisinə aqreqatın köməyi ilə maye vurmaqla əlavə təzyiq
yaradırlar və 30 dəq gözləyirlər. Əgər sınaq təzyiqi 3
5 atm-
dən çox aşağı düşərsə kəmər hermetik hesab edilmir. Bu sınaq
təzyiqi, diametri 426mm-dən 194mm-ə qədər olan kəmərlərdə
50-75 atm, diametri 168mm-dən – 127mm-ə qədər olan
kəmərlərdə isə 90
120 atm arasında olur. İkinci üsulda
kəmərin hermetikliyini yoxlamaq üçün isə dərinliyi 500 m-dən
2000 m-ə qədər olan quyularda kəmər içərisindəki mayenin
səviyyəsi 500 m-dən-800 m-ə qədər, dərinliyi 2000 m-dən çox
olan quyularda isə ən azı 1000 m kəmər içərisindəki mayenin
səviyyəsi aşağı salınır və 8 saat gözlənir. Dərinliyi 1000 m-dən
çox olan quyularda kəmər içərisindəki səviyyə 2 m-dən çox
qalxarsa, kəmər hermetik hesab edilmir.
Ümumiyyətlə, kəmər hermetik hesab edilməzsə quyuda
ikinci sementləmə işi aparılmalıdır, (təkrar sementləmə, boru
arxası sementləmə, təmir məqsədilə sementləmə və s) yəni
başqa sementləmə üsullarından istifadə etməklə quyunun
hermetikliyini bərpa etmək lazımdır.
Birinci sementləmə üsulundan xeyli sonra aşağıda qeyd
edilən hallarda əlavə sementləmə əməliyyatı aparılır: kəmər
arxasının hermetikliyinin pozulması, kənar suların təzahürü,
halqavari fəzada qazın hərəkəti və ya sızması.
Ümumiyyətlə aşağıdakı sementləmə üsulları vardır: bir
pilləli sementləmə, iki pilləli sementləmə, quyruq kəmərinin
sementlənməsi, manjet üsulu ilə sementləmə təzyiq altında
sementləmə, Buna Baybakov üsulu ilə sementləmə də deyirlər
(şəkillər 10.1, 10.2, 10.3, 10.4, 10.5).
Шякил 10.3. Гуйруг кямяринин айырыъы тыхаъла
сементлянмяси.
а– семент мящлулунун вурулмасы; б – йухары
еластики тыхаъын ашаьыдакына отурдулмасы;
ъ-семент мящлулунун горуйуъу кямяря
вурулмасы;
1 – газыма борусу; 2-йухары еластики айрыъы
тыхаъ; 3,5 – хцсуси щалгалар; 4-сол кечириъи; 6-
боруъуг;
7-санъаг, 8-ашаьы айрыъы тыхаъ; 9-горуйуъу
бору
Шякил 10.4. Манжет цсулу иля
сементлямянин схеми.
1-
семент мящлулу; 2-сементлямя дялийи;
3-манжет; 4-аракясмя; 5-сцзэяъ;
6-сцзэяъ ятрафы щалгавари фяза
Dostları ilə paylaş: |