25
r
əetmə sistemində təşkilati əlaqələrinin sabitliyinin saxlanması
üçün n
əzərdə tutulmuşdur. Şəxsi, kollektiv, maddi, mənəvi və
xidm
əti məsuliyyəti fərqləndirilir.
T
əşkilati sərəncamverici metodların bütün göstərilən üç
qrupu gömrük sistemind
ə həm ayrıca, həm də birlikdə bir-birini
tamamlayaraq v
ə zənginləşdirərək istifadə edilir.
Hüquqi metodlar sosial iqtisadi sistemin
ə elementlərinə və
idar
əetmə prosesində onların arasındakı münasibətlər hüquqi təsir
vasit
ələrinin və üsullarının məcmuudur. Hüquqi metodlara bunlar
aiddir: hüquqi normalar
ın hazırlanması, istifadəsi və tətbiqi,
hüquqi münasib
ətlərin formalaşdırılması, hüquqi aktların tələb-
l
ərinə riayət edilməsi.
Hüquqi normalar bütün gömrük orqanlar
ının gömrük siste-
mind
ə yerini və onlara rəhbərlik metodlarını müəyyən edir, on-
lar
ın başqa təşkilatlarla saxladığı münasibətlərin xarakter və
m
əzmununu təyin edir.
İdarəetmənin sosial və siyasi psixoloji metodları gömrük
sistemind
ə idarəetmənin metodları arasında mühüm yer tutur. Ona
gör
ə də kollektivin sosial xaraketristikaları ilə onun fəaliyyətinin
iqtisadi v
ə təşkilati göstəriciləri arasında sıx asılılıq mövcuddur.
Sosial psixoloji idar
əetmə metodları kolektivin formalaşdı-
r
ılması və inkişafı prosesinə, onun daxilində baş verən sosial
prosesl
ərə konkret təsir üsulları və vasitələridir.
Sosial idar
əetmə metodlarının sosial normalaşdırılması,
sosial t
ənzimləmə, sosial varislik, sosial novatorluq və mənəvi sti-
mulla
şdırma metodları daxildir.
Sosial t
əsir metodları əksini gömrük orqanları kollektivləri-
nin sosial inki
şaf planlarında tapır ki, bunlara da əməkdaşların
m
ədəni, tərbiyəvi və ixtisas səviyyəsinin artırılmasını, kadr dəyiş-
k
ənliyi ilə mübarizə, əmək və məişət şəraitinin yaxşhılaşdırılması
üzr
ə tədbirlər daxildir.
Psixoloji idar
əetmə metodldarı kollektivlərdə optimal psi-
xoloji iqlim yarad
ılması yolu ilə gömrük orqanları əməkdaşları
aras
ında münasibətlərin tənzimlənməsinə yönəldilir. Onlara bu
26
metodlar aiddir: kiçik qrup v
ə kollektivlərin komplektləşdirilməsi;
əməyin humanistləşdirilməsi; psixoloji məqsəd; professional
seçm
ə və tədris.
İqtisadi idarəetmə metodları-idarəetmə obyektinə məqsəd-
yönlü t
əsirin iqtisadi mənafelərin üzərində qurulmuş üsullar
sistemidir. Gömrük orqanlar
ında iqtisadi idarəetmə metodlarını –
m
ərkəzləşdirilmiş planını və iqtisadi stimullaşdırılma metodu
aiddir. H
əll edilən idarəetmə məsələlərinin xüsusiyyətlərindən
as
ılı olaraq gömrük orqanlarında bu və ya digər iqtisadi-riyazi
metodlar istifad
ə oluna bilər. Onlar formalizə edilməsinin, zəif
formaliz
ə edilmiş və formalizə edilmiş metodlara bölünür.
N
əticə etibarı ilə göstərmək lazımdır ki, burada gömrük
xidm
ətinə uyğun olaraq idarəetmə nəzəriyyəsinin əsas kateqo-
riyalar
ı haqqında anlayışlar nəzərdən keçirilir. Nəzərdən ke-
çirilmi
ş kateqoriyaları bilmək mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Onlar
idar
əetmənin mahiyyətini və mexanizmini dərk etməyə imkan
verir. N
əzərdən keçirilən kateqoriyaları bilmək idarəetmə qanun-
lar
ını dərk edərək səmərəli tətbiq etmək üçün əsas verir.
1.3.Az
ərbaycan Respublikasının iqtisadi təhlükəsizliyi
v
ə iqtisadi mənafeyinin qorunmasında
idar
əetmənin rolu və zəruriliyi
Az
ərbaycan Respublikasının gömrük siyasəti dövlətin iqtisadi
t
əhlükəsizliyinin təmin edilməsinə xidmət etməlidir. İqtisadi
t
əhlükəsizliyin təmin olunması dövlətin mühüm funksiyalarının
t
ərkibinə daxildir. İqtisadi təhlükəsizlik problemi heç vaxt özü-
özünd
ən mövcud olmayıb, o cəmiyyətin inkişafının hər bir mər-
h
ələsində iqtisadi artım məsələlərindən törəmə kimi çıxış edir. Bu
problemin konkret m
əzmunu söhbət gedən dövrdə formalaşan
daxili v
ə xarici şəraitdən asılı olaraq dəyişilir.
T
əhlükəsizlik-daxili və xarici təhlükələrin mövcudluğu şərai-
tind
ə «özü-özünü saxlamaq» və inkişaf etdirmək nöqteyi-nəzə-
rind
ə, obyektin əlaqələr sistemində vəziyyətidir. İqtisadi sistem
27
(m
əsələn, sahədaxili struktur) istehsal və maliyyə – bank kapi-
tal
ının nisbəti və s. nə qədər çevik olarsa, iqtisadiyyat o qədər
h
əyat qabiliyyətli və deməli, onun təhlükəsizliyinin qiymətləndi-
rilm
əsi kifayət qədər yüksək olar. Sistemin müxtəlif komponent-
l
əri arasındakı əlaqələrin disproporsiyaların pozulması stabilləş-
m
ənin pozulmasına aparır və iqtisadiyyatın təhlükəsiz vəziyyətin-
d
ən təhlükəli vəziyyətə keçməsi üçün bir siqnaldır.
Yuxar
ıda deyilənləri nəzərə alsaq, iqtisadi təhlükəsizliyin
mahiyy
ətini – milli maraqların təminatlı müdafiəsinin ölkənin bü-
tövlükd
ə sosial istiqamətli inkişafının, daxili və xarici proseslərin
inki
şafının hətta ağlagəlməz vəziyyətdə belə, kifayət qədər müda-
fi
ə potensialının təmin olunduğu hökumət institutlarının və
iqtisadiyyat
ın vəziyyətidir.
Bel
əliklə, iqtisadi təhlükəsizlik nəinki milli maraqların qorun-
mas
ı, həmçinin hakimiyyət institutlarının müdafiəsi və reallaş-
d
ırılması mexanizmlərinin yaradılması və cəmiyyətin sosial siyasi
sabitliyinin saxlanmas
ı bacarığıdır. Gömrük siyasəti, onun həyata
keçirilm
əsi üçün başlıca zəmin olan gömrük xidmətinin fəaliyyə-
tin
ə arxalanır. Eyni zamanda gömrük tənzimlənməsi gömrük
orqanlar
ının fəaliyyəti ilə əlaqələndirilir.
Ölk
ə iqtisadiyyatının inkişaf səviyyəsi və daxili istehsalçıların
beyn
əlxalq rəqabət qabiliyyətindəki asılı olaraq xarici iqtisadi
siyas
ətin, o cümlədən də gömrük siyasətini nisbətən dəqiq kontur-
lara malik 4 növü m
üşahidə olunur. İqtisadi siyasətin, o cümlədən
d
ə gömrük sityasətinin nisbətən dəqiq konturlara malik 4 növü
m
üşahidə edilir:
-proteksionizm;
-yum
şaq proteksionizm;
-yum
şaq-sərbəst ticarət;
-s
ərbəst ticarət (fritrederçilik).
Bu istiqam
ətlə eyni zamanda ölkə iqtisadiyyatının xarici iqti-
sadi müdaxil
ələrə açıqlıq dərəcəsini nümayiş etdirir. Proteksionist
gömrük siyas
əti yerli istehsalın inkişafı üçün daha əlverişli şərait
yarad
ılmasına yönəldilib. Onun əsas məqsədləri idxal edilən mal-
Dostları ilə paylaş: |