144
islahatlaşma, islahatların dərinləşməsi, liberal dəyərlərə əsaslan-
maqla ölk
ənin milli təhlükəsizliyinin təmin olunması, milli məna-
fel
ərlə regional mənafelərin qarşılıqlı surətdə əlaqələndirilməsi,
el
əjə də ölkənin iqtisadi tərəqqisi və xalqın rifahının yaxşılaş-
dırılması kimi meyarlar əsas sayılır.
3.
Geosiyas
ət. Bu siyasət hazırda bütün ölkələrin xarici
iqtisadi siyas
ətində prioritet mövqeyə malikdir. Ölkədə həyata
keçiril
ən strategiyasının bu istiqamətdə əsas fərqli xüsusiyyətləri
xarici iqtisadi
əlaqələrdə ağırlıq mərkəzinin geosiyasətdən geoiq-
tisadiyyat müst
əvisinə keçirməkdən ibarət olmuşdur. Geoiqtisa-
diyyat is
ə Azərbaycanın dünya iqtisadiyyatına ən səmərəli şəkildə
inteqrasiya olunmasına yönəlmişdir, onun beynəlxalq əmək böl-
güsünd
ə layiqli yer tutmasına və ölkənin rəqabət qabiliyyətinin
yüks
əldilməsi üçün lazımi imkanların təmin olunmasına yönəl-
dilm
işdir .
İqtisadçılar geoiqtisadiyyatın aşağıdakı istiqamətlərini qeyd
edirl
ər:
- Az
ərbaycanın inteqrasiya siyasətində çoxvektorluluğun
diqq
ət mərkəzində saxlanılması;
- ölk
ənin ikitərəfli və çoxtərəfli, yəni iqtisad elmində bileti-
real v
ə monotireal adlanan əlaqələrin vəhdətdə inkişaf etdirilməsi;
- qlobal t
əşkilatlarla, xüsusilə beynəlxalq maliyyə-kredit
institutları ilə, DTT kimi qlobal təşkilatlarla səmərəli fəaliyyətin
h
əyata keçirilməsi. Bu siyasətin mahiyyəti ölkənin Milli iqtisadi
t
əhlükəsizliyinin, xüsusilə də Milli mənafelərin prioritetliyinin
t
əmin olunmasından ibarətdir.
Dövl
ətin iqtisadi maraqlarının təmin edilməsi işində mühüm
rol bazar infrastrukturunun
ən vacib ünsürlərindən birinə -
gömrük xidm
ətinə məxsusdur. Xarici ticarət dövriyyəsinin tən-
ziml
ənməsində iştirak etməklə və fiskal funksiyanı həyata keçir-
m
əklə gömrük xidmət dövlət büdcəsini müntəzəm olaraq tamam-
layır və bununla da iqtisadi problemin həllinə kömək edir. Təkcə
2013-cü ild
ə 149 ölkə ilə xarici ticarət əməliyyatları aparılmış,
xarici ticar
ət dövriyyəsi 3,4 faiz artaraq 34,7 milyard dollar təşkil
145
etmiş, qeyri- neft ixracı 6 faiz artmışdır. 2013-cü ildə Azər-
baycanın ticarət dövriyyəsinin 44 faizi Avropa İttifaqı , 20 faizi
İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı, 12 faizi MDB, 7 faizi Türkdilli
Dövl
ətlərin Əməkdaşlıq Təşkilatı ölkələrinin payına düşmüşdür.
Son 10 ild
ə ölkəmizin xarici ticarət dövriyyəsi 6,6 dəfə, ixrac 9,3
d
əfə, o cümlədən qeyri- neft ixracı 4,7 dəfə idxal isə 4,1 dəfə
artmışdır.
T
ədqiqatlar göstərir ki, son illər respublikada idxal-ixrac
əməliyyatları üzrə gömrük nəzarətinin təkmilləşdirilməsi, qaçaq-
mal
çılıq və gömrük qaydalarının pozulması halları ilə mübarizə
v
ə maliyyə intizamının möhkəmləndirilməsi sahəsində xeyli işlər
görülmüşdür.
Gömrük sisteminin inkişafını sürətləndirmək, onun norma-
tiv-
hüquqi bazasını və maddi-texniki təminatını yaxşılaşdırmaq
v
ə gömrük orqanlarının fəaliyyətini daha da təkmilləşdirmək
m
əqsədilə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı ilə
“Az
ərbaycan Respublikası gömrük sisteminin inkişafına dair
Dövl
ət Proqramı” təsdiq edilmişdir. Gömrük işində qanunverici-
lik bazasının təkmilləşdirilməsi məqsədilə Avropa İttifaqı və
BMT-
nin İnkişaf Proqramının dəstəyi ilə “Azərbaycan Respubli-
ka
sında Gömrük xidmətinin təkmilləşdirilməsi” layihəsi çərçivə-
sind
ə beynəlxalq ekspertlər cəlb olunmuşdur. Bununla yanaşı,
ixrac n
əzarəti haqqında qanunvericilikdən irəli gələn məsələlərin
h
əlli və ikili təyinatlı malların gömrük nəzarəti və təkmilləşdiril-
m
əsi üçün lazımi tədbirlər görülmüşdür. Gömrük sərhədindən
keçiril
ən mallar və nəqliyyat vasitələri üzərində gömrük nəzarə-
tinin s
əmərəliliyinin artırılmasında mühüm rol oynayan müasir
texniki n
əzarət vasitələrinin tətbiqi daha da genişləndirilmişdir.
“Az
ərbaycan Respublikasında antiinflyasiya tədbirlərinin
gücl
əndirilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası prezidenti-
nin F
ərmanına uyğun olaraq daxili bazarın qorunması, yerli isteh-
sal sah
ələrinin genişləndirilməsi və ixraca əlverişli şərait yaradıl-
ması məqsədilə lüzumsuz tarif güzəştlərinin ləğvi yönümündə
mühüm t
ədbirlər həyata keçirilmişdir.
146
Gömrük vergi v
ə rüsumları, habelə gömrük qaydalarının
pozul
masına görə tətbiq olunan cərimələr və yığımlar üzrə
öd
əmələrin ödəniş kartları vasitəsilə həyata keçirilməsi üçün
göm
rük orqanlarında ödəniş poçt-terminalları quraşdırılır. Kon-
siqnasiya
əməliyyatları üzrə vaxtı çatmış və gecikdirilmiş vəsait-
l
ərin ixracatçıların bank hesablarına daxil olması, habelə barter
yolu il
ə aparılan ixrac əməliyyatları üzrə göndərilən malların
ekvivalent d
əyərində əvəzinin ölkəmizə gətirilməsi təmin edilir.
Eyni zamanda, ölk
ə gömrük statistikasının təkmilləşdirilməsi,
korporativ şəbəkənin genişləndirilməsi, müxtəlif gömrük prose-
durlarının avtomatlaşdırılması, zəruri olan məlumat bazalarının
yaradılması məqsədilə operativ məlumatların yerli gömrük orqan-
larından qəbulu, yoxlanılması və emalı həyata keçirilmiş, yeni
proqram t
əminatı yaradılmışdır.
Malın mənşə yerinin dəqiq müəyyən edilməsi ölkənin göm-
rük siyas
ətinin əməli olaraq həyata keçirilməsində vacib rolu yeri-
n
ə yetirir, idxal və ixracın rəqabət əməliyyatlarında sahibkarlara
xüsusi xidm
ət göstərir. Bu və ya digər ölkədə azad və gömrük
ittifaqlarında iştirak daha aşağı preferensial gömrük vergilərilə
ticar
ət üçün şərait yaradır. Məhz bu, əmtəənin mənşə yerinin
d
əqiq müəyyən edilməsi zərurətini şərtləndirir.
Malın gömrük dəyərinin müəyyən edilməsi metodikasının
t
əkmilləşdirilməsi ölkədə aparılan gömrük siyasətinin düzgün
istiqam
ətə yönəldilməsində xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bunun
üçün is
ə gömrük dəyərinin müəyyən edilməsinin (gömrük qiy-
m
ətləndirilməsinin) beynəlxalq təcrübəsinin tədqiqi və onun Milli
t
əcrübədə tətbiqi variantlarının araşdırılması xüsusi əhəmiyyət
malikdir. Hazırda ümumdünya ticarət dövriyyəsində əhəmiyyətli
rol oynayan ölk
ələr tərəfindən istifadə olunan gömrük dəyərinin
mü
əyyən edilməsi sistemi tarixən uzun bir müddət ərzində forma-
laşmışdır.Onu da qeyd edək ki, gömrük sərhəddindən keçirilən
malların gömrük məqsədləri üçün qiymətləndirilməsi beynəlxalq
gömrük t
əcrübəsində ən mürəkkəb prosedurlardan biri sayılır və
Dostları ilə paylaş: |